تفسیر آزمایش خون (راهنمای کامل تفسیر آزمایش خون)

تفسیر آزمایش خون: آزمایش خون یاCBC (Complete Blood Count) به معنی شمارش کامل خون، یکی از اصلی‌ترین آزمایش‌های ابتدایی است که بر روی نمونه خون گرفته شده از طریق سیاهرگ، سرخرگ یا مویرگ انجام می‌شود. این آزمایش به هدف‌هایی همچون تشخیص بیماری، میزان موثر بودن دارویی که در دوره خاصی مصرف شده، میزان مواد معدنی موجود در خون، تعیین وضعیت فیزیولوژیک و بیوشیمایی و... انجام می‌گیرد.

یک آزمایش خون از قسمت‌های کلی زیر تشکیل شده است:

۱- شمارش تعداد گلبول‌های سفید خون در میلی متر مکعب ازخون (WBC)

۲- شمارش تعداد گلبول‌های قرمز خون در میلی متر مکعب ازخون (RBC)

۳- شمارش تعداد پلاکت‌های خون در میلی مترمکعب ازخون (Platelet Count)

۴- شمارش افتراقی اجزای تشکیل دهنده‌ی گلبول سفید خون (Count white blood cell differential)

۵- تعیین مقدارهماتوکریت خون (HCT) (تفسیر آزمایش خون)

۶- اندازه‌گیری مقدار هموگلوبین خون (HGB)

۷- تعیین شاخص‌های (index) گلبول‌های قرمز خون که شامل موارد زیر می‌شود:

الف) میانگین حجم یک گلبول قرمز خون (MCV)

ب) تعیین میانگین هموگلوبین در یک گلبول قرمز (MCH)

پ) گزارش مرفولوژی گلبول‌‌های قرمز خون (Red Blood Cell morphology report)

ت) گزارش سلول‌های نارس

ث) گزارش انگل خونی از جمله انگل مالاریا در صورت مشاهده

تفسیر آزمایش خون

آزمایش خون بر اساس هدف انجام آن دارای بندهای مختلفی است که هر کدام مورد خاصی را مورد ارزیابی قرار می‌دهند. در ادامه به طور مختصر به توضیح هر یک از این موارد خواهیم پرداخت:

عنوان	عنوان کامل به انگلیسی	مفهوم
FBS	Fasting Blood Sugar	قند خون ناشتا
MCHC	Mean corpuscular hemoglobin concentration	غلظت متوسط هموگلوبین خون
WBC	White blood cell	شمارش گلبول‌های سفید
RBC	Red blood cell	شمارش گلبول‌های قرمز
HB	Hemoglobin	هموگلوبین
HCt	hematocrit	هماتوکریت(درصدگلبول‌های قرمز در خون)
RDW	Red Cell Distribution Width	ضریب تغییرات اندازه گیری گلبول های قرمز
PLT	Platelet Count	شمارش پلاکت ها
MPV	Mean platelet volume	حجم متوسط پلاکت ها
MCH	Mean Corpuscular Hemoglobin	حجم متوسط هموگلوبین
TGs	Triglycerides	تری گلیسیرید (چربی که باعث رسوب در رگ‌هاو عروق می شود)
HCG	Human Chorionic Gonadotropin	تست حاملگی

FBS: قند خون ناشتا (Fasting Blood Sugar) شاخصی است که باید هشت ساعت بعد از مصرف غذا اندازه‌گیری شود؛ به همین علت است که توصیه می‌شود آزمایش خون صبح و با وضعیت ناشتا انجام گیرد. اگر سطح قند خون ناشتا کمتر از 100 mg/dl باشد وضعیت نرمال است. اگر 100 باشد، وضعیت ابتلا به دیابت وجود دارد و اگر طی دو آزمایش متفاوت بالاتر از 126 mg/dl باشد شما به دیابت مبتلا هستید. (تفسیر آزمایش خون)

شاخص سلول‌های قرمز خون

به طور کلی سه شاخص مرتبط با سلول‌های قرمز خون وجود دارد که ممکن است در تفسیر آزمایش خون به آن اشاره شود:

متوسط حجم گلبول (MCV): این شاخص اندازه سلول‌های قرمز خون را نشان می‌دهد. بازه نرمال برای اندازه‌گیری این شاخص 80 می‌باشد.

میزان متوسط وزن هموگلوبین در یک گلبول قرمز (MCH): این شاخص میزان هموگلوبین را در یک سلول قرمز خون به طور متوسط نشان می‌دهد. میزان نرمال این شاخص 29±2 پیکوگرم بر سلول می‌باشد.

متوسط غلظت هموگلوبین هر گلبول قرمز (MCHC): این شاخص غلظت هموگلوبین گلبول قرمز خون را به طور متوسط نشان می‌دهد. میزان نرمال این شاخص 33 می‌باشد.

اندازه‌گیری این شاخص‌ها به تشخیص کم‌خونی و نوع آن کمک می‌کند.

WBC: White Blood Cell که در تفسیر آزمایش خون به آن اشاره می‌شود، به معنی سلول‌های سفید خون بوده و بیانگر گلبول‌های سفید خون می‌باشد. یکی از روش‌های اصلی تعیین عفونت در بدن اندازه‌گیری گلبول‌های سفید خون می‌باشد. زیرا گلبول‌های سفید خون بخشی از سیستم دفاعی بدن می‌باشند که به هنگام مواجه با عفونت در بدن واکنش متفاوتی از خود نشان می‌دهند. وجود یک بیماری عفونی در بدن باعث می‌شود که میزان گلبول‌های سفید خون در بدن زیاد شود. گلبول‌های سفید خون از نظر بزرگی بزرگتر از گلبول‌های قرمز می‌باشند ولی تعداد گلبول‌های سفید کمتر از گلبول‌های قرمز خون می‌باشد. گلبول سفید خون، خود متشکل از پنج جزء متفاوت می‌باشد:

• Neutrophils: نوتروفیل‌ها که بیش از ۶۰% گلبول‌های سفید خون را تشکیل می‌دهند.
• Monocytes: مونوسیت‌ها که در خون محیطی دو تا هشت در صد گلبول‌های سفید خون را تشکیل می‌دهند.
• Lymphocytes: لنفوسیت‌ها که نوعی از گلبول‌های سفید خون هستند و در سیستم ایمنی مهره داران نقش دارد.
• Eosinophils: ائوزینوفیل که حدود ۵٪ از گلبول سفید خون را تشکیل می‌دهند.
• Basophils: بازوفیل‌ها که کمترین درصد گلبول‌های سفید (۱٪) در یک گسترش خونی را دارند.

نمونه برگه آزمایش خون (CBC Diff)

مطابق توضیحات داده شده، در تفسیر آزمایش خون شمارش گلبول‌های سفید خون به دو بخش تقسیم می‌گردد: 1) شمارش کلی تعداد گلبول‌های سفید خون 2) شمارش جزء به جزء این سلول‌ها. کم و زیاد شدن هر یک از پنج جزء گفته شده در بالا، معنی خاصی به همراه دارد.

نکته: اگر در آزمایش خون تجویز شده، کلمه‌ی diff در جلوی کلمه CBC (آزمایش خون) نوشته شده باشد (Complete Blood Count with Differential) این به معنی بررسی جزء به جزء گلبول سفید خون می‌باشد. با تمام توضیحات داده شده، بازه نرمال برای WBC برای بزرگسالان و کودکان بالای 2 سال بین 5 تا 10 هزار در هر میلی‌لیتر خون و محدود خطر آن کمتر از 2500 و بیشتر از 30000 می‌باشد.

نکته: تغییر هر جزء از گلبول سفید (اجزا گفته شده در بالا) می‌تواند بیانگر عفونت، ویروس، میکروب و یا حتی استرس در بدن باشد. فعالیت شدید بدنی، بارداری و زایمان نیز باعث بالا رفتن سطح WBC در بدن می‌شود.

RBC: Red blood cell به معنی سلول قرمز خون می‌باشد. سلول قرمز خون یا همان گلبول قرمز خون اصلی‌ترین بخش خون می‌باشد که عامل قرمزی رنگ خون است. هموگلوبین ماده‌ای در خون است که باعث قرمزی رنگ خون می‌شود. اصلی‌ترین وظیفه گلبول قرمز خون حمل اکسیژن و دی‌اکسیدکربن از ریه به سلول‌های دیگر بدن می‌باشد. مقادیر طبیعی این قسمت از خون در حدود 4,7 تا 6,1 میلیون در هر میکرولیتر خون می‌باشد. مقدار مذکور در خانم‌ها کمی کمتر و در کودکان کمی بیشتر می‌باشد.

نکته: به دلیل رقیق شدن خون در دوران بارداری، مقدار گلبول قرمز خون کمی کمتر از حد مجاز می‌باشد.

نکته: بسته به آزمایشگاه و نوع کیت مورد استفاده، در تفسیر آزمایش خون ممکن است مقیاس شمارش این سلول و به تبع بازه‌ی ذکر شده مجاز کمی متفاوت باشد. مثلا ممکن است در آزمایشگاهی بازه‌ی مجاز گلبول قرمز خون در محدوده‌ی 3,8 و در آزمایشگاهی دیگر در بازه‌ی 3.5 قرار بگیرد.

HGB: هموگلوبین که در برگه تفسیر آزمایش خون ممکن است با نام‌های HGB، Hg و یا Hgb نشان داده شود، قسمتی از گلبول قرمز خون می‌باشد که وظیفه‌ی انتقال اکسیژن از ریه‌ها را به سلول‌های دیگر بدن بر عهده دارد. هموگلوبین این وظیفه را (انتقال اکسیژن به دیگر سلول‌های بدن) بدین گونه ایفا می‌کند که در جایی که اکسیژن زیاد وجود دارد با آن ترکیب می‌شود و در جایی که اکسیژن کمی وجود دارد آن‌را آزاد می‌کند. سنجش مقدار هموگلوبین در خون به نوعی نشان دهنده گلبول‌های قرمز موجود در خون می‌باشد. بازه‌ی نرمال هموگلبین در آقایان 14 گرم در هر دسی‌لیتر و در خانم‌ها 12 در دسی‌لیتر می‌باشد. اگر اندازه هموگلوبین زیر 5 یا بالای 20 باشد وضعیت بحرانی می‌باشد و باید رسیدگی فوری صورت پذیرد.

نکته: همانند گلبول قرمز خون میزان سطح هموگلوبین در بارداری به دلیل بالا رفتن حجم مایع بدن و به تبع آن بالا رفتم حجم مایع در خون، کاهش می‌یابد.

HCT: hct یا هموتوکریت نیز یکی از واحدهای اندازه‌گیری گلبول قرمز خون می‌باشد که در تفسیر آزمایش خون به آن اشاره می‌شود. هموتوکریت در واقع درصدی از حجم کل خون است که شامل گلبول‌های قرمز می‌باشد. به عنوان مثال هموتوکریت 38 به این معنی است که 38% از فضای خون از گلبول‌های قرمز خون تشکیل شده است. به طور کلی هموتوکریت به معنی آهن است و هر جا در هر کلمه‌ای آمد حتما آن کلمه ارتباطی با گلبول قرمز دارد. در مواردی که به خاطر بیماری‌ و شرایط مختلف اندازه‌گیری RBC و Hgb را با اشکال مواجه باشد، HCT اندازه‌گیری می‌شود تا به طور مستقیم نشان‌دهنده اندازه هموگلوبین و گلبول قرمز در خون باشد. این عدد معمولا با درصد بیان می‌شود و بازه‌ی نرمال آن برای مردان 42 و برای زنان 37 می‌باشد. برای زنان باردار عدد بالاتر از 33%‌ طبیعی است. همانند RBC رنج HCT‌ برحسب تجهیزات آزمایشگاه متفاوت می‌باشد و می‌تواند 39 و یا رنج دیگری نیز باشد.

نکته: بیماری‌هایی که باعث بوجود آمدن شکل غیرطبیعی در گلبول قرمز خون شود می‌تواند باعث جابجا شدن عدد HCT خارج از محدوده‌ی نرمال ذکر شده گردد. در صورت نرمال بودن اندازه‌ گلبول‌های قرمز خون، مقدار هموتوکریت سه برابر هموگلوبین (HGB) می‌باشد.

RDW: ضریب تغییرات اندازه گیری گلبول های قرمز (Red Cell Distribution Width) شاخصی است که اندازه‌گیری می‌شود تا نشان دهد آیا سلول‌های خونی در اندازه و شکل مشابه هستند یا متفاوت.

PLT: پلاکت‌ها اجزایی دیسک شکل هستند که باعث انعقاد خون به هنگام خونریزی می‌شوند و از خارج شدن گلبول‌های قرمز خون به هنگام خونریزی ممانعت به عمل می‌آورند. پلاکت‌ها از دیگر اجزای تشکیل دهنده خون کوچک‌تر می‌باشند ولی با این‌‌حال به هنگام مشاهده نتیجه تفسیر آزمایش خون متوجه خواهید شد که عدد ذکر شده در مقابل آن از دیگر اعداد بزرگتر می‌باشد. میزان نرمال پلاکت خون در بزرگسالان 150,000 در هر میلی لیتر مکعب خون می‌باشد. این مقدار در کودکان کمی بیشتر است. اگر مقدار پلاکت زیر 50هزار یا بالای یک میلیون باشد این مقدار غیرطبیعی است و نیاز به بررسی دارد. میزان بالای پلاکت خون شانس بروز لخته شدن خون در رگ‌ها را بالا می‌برد.

نکته: انجام ورزش‌های سنگین و مصرف قرص‌های ضد بارداری باعث بالا رفتن میزان پلاکت در خون می‌شود و مصرف استامینوفن و در دوره قاعدگی سطح پلاکت خون کاهش می‌یابد.

MPV: حجم متوسط پلاکت (Mean platelet volume) شاخصی است که در تفسیر آزمایش خون، میزان متوسط پلاکت‌ها را نشان می‌دهد. اندازه‌گیری این شاخص به هنگام شمارش پلاکت، برای تشخیص برخی از بیماری‌ها استفاده می‌شود.

TGs: تری گلیسیریدها نوعی از چربی می‌باشند که در خون یافت می‌شوند. سطح بالای تری‌گلیسیریدها احتمال بروز بیماری عروق کرونر (مخصوصا در خانم‌ها) را افزایش می‌دهد. سطح تری‌گلیسیرید در آزمایش خون به هنگام اندازه‌گیری کلسترول خون اندازه‌گیری می‌شود. سطح نرمال تری‌گلیسیرید‌ها در بدن زیر 150 می‌باشد.

گروه سلامت وب