۸۰دسی بل صدای آلوده

در چین باستان، محکومان به مرگ را به وسیله سر و صدا به قتل می رساندند، آنان بدین منظور محکوم را در زیر زنگ بزرگی قرار می دادند و با به صدا درآوردن آن، تمامی سامانه های حیاتی شخص از قبیل گردش خون، تنفس و... دچار بی نظمی می شد و این روند به مرگ محکوم می انجامید.
آلودگی صدا نیز چون آلودگی هوا از عوارض زندگی شهرنشینی و جوامع صنعتی است با این تفاوت که کمتر حس می شود ولی اثرات عمیق تر و ناخوشایندتری را بر سلامت افراد می گذارد. وقتی بیماریهایی کمتر شناخته شده یا عارضه های روانی متعددی در جامعه فراگیر می شود و آسایش روحی و جسمی انسانها را خدشه دار می کند باید دانست در حقیقت نه بهای پیشرفت که بهای پیشرفت ناقص است.
از سویی نتایج یک آمارگیری میانگین تعداد دفعات بوق زدن در یک خیابان تهران را ۸۸۸۰ بار در طول یک شبانه روز تعیین می کند. طبق قانون تولید، واردات و استفاده از بوقهای غیرمجاز و مبادرت به ایجاد آلودگی صوتی نیز جرم تلقی می شود.
سازمان بهداشت جهانی (WHO) سطح صدای مناسب برای محیط شهری را ۴۵دسی بل تعیین کرده است. در حالی که شدت صدا در ترافیک های سنگین حدود ۶۰ تا ۸۰ دسی بل تخمین زده شده است. با این حال صداهای بیش از ۸۰دسی بل به عنوان آلودگی محسوب می شوند اگر چنین آستانه ای را حداکثر آلودگی صوتی بدانیم، اما اندازه گیری صوتی اخیری که در مورد محیطهای شهری ایران گرفته شده حداقل ۷۰دسی بل را نشان می دهد.
زندگی در شهرهای بزرگ، جمعیت زیاد و ترافیک پرحجم در محاصره صنایع و کارخانه های صنعتی عوارض اجتناب ناپذیری هم دارد. در این میان هر چند آلودگی هوا مهمترین موضوع مورد بررسی عوارض زندگی شهری در ایران بویژه تهران است، اما آلودگی صوتی موضوعی است که به طور همزمان قابل بررسی است. در حقیقت هر آنچه تولید کننده و به وجود آورنده وضعیت آلوده شهرهاست به همان نسبت نیز از سوی دیگر تعیین کننده سطح خطرناک شنوایی است. آلودگی صدا هر چند در پی عادت پذیری سامانه شنوایی کمتر انسانها را متوجه خود می کند اما مانع از آسیب پذیر گسترده و بطئی دستگاههای بدن نمی شود.
شنوایی شناسی، یکی از رشته های قابل توجهی است که در دانشگاه علوم پزشکی تهران تدریس می شود. وجود چنین شاخه تخصصی اذعان به این نکته دارد که آسیبهای جسمی این بخش تنهامحدود به عارضه های محدود و ابتدایی و بیشتر مادرزادی نیستند. یکی از اصلی ترین حواس انسان به شدت در معرض تهاجم قرار دارد.
نجم الدین شیدی کارشناس این رشته می گوید: آلودگی ناشی از سر و صدا معمولاً به دو صورت بر انسان اثر می گذارد، اثرات شنوایی که به صورت خستگی شنوایی تا حد ۹۰دسی بل ظاهر می شود و اثرات جانبی و وزوز یا پچ پچ در گوش و همینطور ناشنوایی که در اثر قرار گرفتن دایمی در برابر سر و صدای زیاد به وجود می آید. اما اثرات «غیر شنوایی به صورت ظاهر شدن ناراحتی های بنیادی بروز می یابد. عمق و کیفیت خواب، کاهش یافته و بر سلامت فیزیکی و ذهنی اثر می گذارد. همچنین تغییرات ناخواسته در تنفس، گردش خون، دستگاه گوارش و زخم معده و نیز افزایش میزان کلسترول خون و در نهایت حمله های قلبی و مغزی پیامدهایی است که در درازمدت و در اثر مداومت آلودگی صدا ناشی می شود.»
تهران به عنوان شلوغ ترین و پرجمعیت ترین شهر کشور با عارضه های زیادی درگیر است. گذشته از ترافیک پرحجم ناشی از تردد خودروها، قرار گرفتن فرودگاه بین المللی مهرآباد در شهر و گذشتن خط راه آهن از میان محلات جنوبی به عنوان دومنبع اصلی آلاینده صدا بویژه برای مردم ساکن این نواحی به شمار می رود.
هر چند طرح انتقال فرودگاه مهرآباد به فرودگاه بین المللی امام خمینی به نظر می رسد در حال عملی شدن است و در ابتدا با انتقال برخی پروازهای خارجی صورت گرفته اما اهالی ساکن اطراف فرودگاه مهرآباد همچنان میزبان سر و صدای ناوگان هوایی هستند. به گفته یک کارشناس، هواپیماهای جت هنگام برخاستن، ۱۵۰دسی بل صدا تولید می کنند. یکی از کارشناسان صدا و ارتعاش با در نظر گرفتن وضع قوانینی در مورد آلودگی صدا در کشورهای توسعه یافته می گوید متأسفانه با وجود این نوع آلودگی در شهرهای کشور، از نظر قانونی توجه چندانی به این مسأله نشده است. در گذشته قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست مصوب خرداد۱۳۵۳ وجود داشته که تنها مواد ۶ و ۱۰ آن به جلوگیری از انتشار صدای زیان آور و ممنوعیت های مربوطه اشاره کرده اند. در سال۷۲ نیز سازمان حفاظت محیط زیست آیین نامه ای را برای جلوگیری از صدا تدوین کرد، اما به لحاظ قانونی تأثیری در وضعیت نابسامان موجود پدید نیاورد.
بنابر گزارش شرکت ساماندهی صنایع و مشاغل وابسته به شهرداری، بیشترین آلودگی های مشاغل از نوع آلودگی صوتی بوده است و بیشترین آرای صادر شده علیه مشاغل مزاحم، مربوط به منطقه ۱۵ با
۱۳‎/۵درصد و کمترین مربوط به مناطق ۹ و ۱۶ تهران است. از سوی دیگر بیشترین تراکم کارگاههای صنعتی و در نتیجه آلودگی صوتی ناشی از آنها را باید در مناطق ۳ ، ۱۹ ، ۱۷ و ۱۸ مناطق جنوبی شهر تهران جست وجو کرد.
متخصصین شنوایی سنجی معتقدند بر اثر انطباق و عادت سامانه شنوایی به سر و صدا، اگر یک صدا به طور مداوم شنیده شود، سامانه شنوایی به مرور زمان حساسیت خودرا از دست می دهد و مغز پیام را نمی شنود و با توجه به اینکه در صورت تضعیف سامانه شنوایی حس شنوایی ترمیم پذیر نخواهد بود، توجه ما را به ترافیک شهر تهران به عنوان عمده ترین آلاینده صدا جلب می کند. هم اکنون بیش از نیمی از خودروهای تهران فرسوده هستند همین موضوع باعث کاهش ضریب ایمنی آنها شده است. در مراکز معاینه فنی، صدای موتور و ارتعاشات وسیله نقلیه چه هنگام ساخت و چه حین بازرسی و معاینه های فنی متوالی در نظر گرفته می شود، در تهران ستاد معاینه فنی، وظیفه بررسی وسایط نقلیه موتوری را دارد که تنها مربوط به آلودگی هوا می شود و این همه به خاطر ناشناخته بودن خطرات ناشی از آلودگی صداست.
البته در سالهای گذشته سازمان ترافیک و حمل ونقل شهری حساسیت هایی را در این مورد نشان داد که از اقدامهای انجام شده می توان به احداث دیوار صوتی در نزدیکی بزرگراهها اشاره کرد که یکی از مؤثرترین روشها برای انعکاس صدا است.
کنترل راههای انتقال سر و صدا مانند عایقکاری دیوارها، ایجاد پوشش گیاهی به عنوان عایق طبیعی در برابر صدا، اختلاف سطح بین مناطق مسکونی و بزرگراهها و به کارگیری شیشه های دوجداره از جمله اقدامهایی است که در سطح شهر می توان در جهت کاهش آلودگی صدا به کار برد.
سالها پیش احداث دیوار صوتی به عنوان ساده ترین و عملی ترین راه در بزرگراههای مدرس، چمران و کردستان در نظر گرفته شد. با این حال ضابطه مند کردن ساختمانهایی که به ناگزیر در نواحی پرسر و صدا احداث می شوند از راهکارهای مؤثر دیگر است. از سوی دیگر معاینه فنی خودروها و رعایت استانداردهای صدا در ساخت و سازها، بخش عمده ای از مسائل را حل خواهد کرد. مسیرهای بزرگراهی و پررفت و آمد حداکثر بایستی از داخل مناطق مسکونی نگذرد، در غیر این صورت به جز همسطح کردن بزرگراهها از دیوارهای بتونی و یا عایق گیاهی برای دفع صدا استفاده کرد.
از سوی دیگر هنوز بسیاری از صاحبان خودروها، نحوه استفاده درست از خودروی خود را مطابق با فن آوری روز یا فرهنگ زندگی در شهرهای بزرگ نمی دانند، بسیار دیده می شود از وسیله ای مانند بوق به عنوان تفریح، برای سلام یا خداحافظی و... استفاده می شود.
حجم سنگین ترافیک شهرها بویژه در ساعات بار ترافیک این مسأله را تشدید می کند. ترافیک تنها تجمع خودروها در یک فاصله مکانی محدود نیست. ترافیک در پی خود آثار روانی به نسبت بزرگتری را به وجود می آورد. بوق ماشین به عنوان یک بخش کاربردی، بازدارنده و امنیتی در اتومبیل ها کار گذاشته شده. اما واقعیت آن است که کمترین استفاده کاربردی از آن صورت می گیرد در حقیقت، راحت ترین وسیله برای ابراز اعتراض، مزاحمت، سبقت گرفتن و یا حتی جلب مسافر به صدا درآوردن بوق اتومبیل ها به دست رانندگان است. حال تصور کنید ضرب این صدا در یکدیگر چه آستانه صوتی غیرقابل تحملی را به وجود می آورد.
ارتقای فرهنگ شهرنشینی در رسانه های ارتباطی، بهره گیری از تجهیزات و امکانات فنی برای کاهش آلودگی صدا، انتقال کارگاهها و تعمیرگاههای بزرگ به خارج از شهر و ایجاد مراکز آموزش دور از شبکه راههای اصلی به مرور از عوارض آلاینده های صوتی می کاهد.
آلودگی صوتی در اصل دوبخش شهری و شخصی را در برمی گیرد. بحث کلان آلودگی صوتی وظیفه سازمانها و نهادهای دست اندرکار با هر گونه عاملی است که آن را تشدید می کند.
اما بخش شخصی آن بیشتر متوجه رفتار تک تک شهروندان حتی در انتخاب چگونگی کیفیت و کمیت زنگی و کارهای شخصی است. البته در این بخش نیز دوباره به بخش آموزشی کل جامعه برمی گردیم به سطح آموزشها و رفتارشناسی به شهروندان و دیگر آنکه هنگامی که پای برخی کمبودهای اجتماعی و درخواست های تکمیل نشده به میان می آید و راهکار مشخصی هم ارائه نشده آلودگی صوتی نوعی فرار روانی شهروندان است. به عبارت دیگر پناه بردن به صدا برای فرار از ملال و افسردگی. اما باید توجه کرد رانندگی با صدای چهاربانده در یک خیابان شلوغ راهکار این مسأله نیست. به طور حتم در تمام دنیا چنین رفتارهایی وجود دارد اما در حاشیه شهرها، در یک جاده کوهستانی و در جایی که با حقوق فردی دیگر شهروندان تعارضی پیش نیاید.
از این بخش کوچک قضیه که بگذریم، آلودگی صدا نیازمند یک دیدگاه کلان در مدیریت شهری، صنایع خودروسازی و حتی پروژه های کلان سرمایه گذاری کشور است و نکته پایانی اینکه به اصل سلامت شهروندان و ارزش آن پی برده باشیم.
مهری حقانی

منبع : روزنامه ایران