چالش‌های تعمیر کشتی‌های داخلی

نیاز فراوان داخلی و بازار گسترده منطقه، توجه به امر تجهیز كارخانه‏های تعمیرات شناورها در كشور را به امری ضروری تبدیل كرده است. با هدف پاسخگویی به این نیاز، سرمایه‏گذاری‏های زیادی به ویژه در بندرعباس و در كارخانه كشتی‏سازی خلیج‏فارس با هدف جذب بازار تعمیرات شناورهای عبوری انجام گرفته است. با این وجود نتایج مطلوبی از این سرمایه‏گذاری‏ها انجام نشده و امروز شاهدیم كه حتی كشتی‏های ناوگان كشتیرانی داخل جهت انجام تعمیرات به یاردهای خارجی از جمله كشورهای عربی مراجعه می‏كنند.براساس رویه‏های موجود، كشتی‏های دارای سن زیر ۱۵ سال هر ۵ سال یك بار و كشتی‏های بالای ۱۵ سال بعد از هر دوره فعالیت ۲/۵ ساله، از چرخه فعالیت حمل و نقل خارج شده و جهت انجام تعمیرات اساسی و زیرآبی به شیپ یارد دارای حوض خشك و یا حوض شناور مراجعه می‏كنند. خروج هر كشتی از فعالیت كاری خود هزینه‏های زیادی را بر ناوگان كشتیرانی تحمیل می‏كند، لذا شركت‏های كشتیرانی تعمیرات ادواری شناورهای خود را به یاردهایی واگذار می‏كنند كه قادر به اتمام كلیه تعمیرات موردنظر با كمترین قیمت، بهترین كیفیت و در حداقل زمان ممكن باشد و در صورت عدم اتمام تعمیرات در زمان مقرر، واحدهای تعمیراتی ملزم به پرداخت جریمه نسبتا سنگین خواهند بود. نیازهای تعمیرات كشتیهای داخلی:ناوگان ملكی كشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر شامل ۸۴ فروند كشتی است كه در سال‏های اخیر با خروج تعدادی از كشتی‏های فرسوده از این ناوگان، میانگین سنی آن كاهش یافته و به استانداردهای جهانی نزدیك‏تر شده است. بر اساس پیش‏بینی‏های انجام شده این شركت در نظر دارد ۳۰ فروند ناوگان كشتیرانی تا ۳ سال آینده به این مجموعه بیفزاید. بر این اساس مجموعه دفعات مراجعه كشتی‏های شركت كشتیرانی جمهوری اسلامی ایران به داك (خروج كشتی از آب و پهلو گرفتن در حوضچه خشك یا شناور) جهت انجام تعمیرات ادواری طی ده سال آینده به بیش از ۳۰۰ مورد خواهند رسید كه مجموعه هزینه آنها از مرز ۱۰۰ میلیون دلار خواهد گذشت. در همین مدت تعمیرات سفری این كشتی‏ها نزدیك به ۳۰ میلیون دلار برای كشتیرانی هزینه دربرخواهد داشت. شركت ملی نفتكش شامل كشتی‏های نفتكش و شناورهای خدماتی است. با ۳۱ فروند كشتی و ۲۷ فروند شناور خدماتی، با لحاظ كردن رقم ۸۰۰ هزار دلار برای هر مورد تعمیرات ادواری سوپر نفتكش‏های VLCC اعلام شده از سوی شركت ملی نفتكش و ارقام ۴۰۰ و ۳۰۰ هزار دلار به ترتیب برای هر مورد تعمیرات ادواری سایر نفتكش‏ها و فراورده برها و شناور خدماتی، مجموع هزینه تعمیرات ادواری كشتی‏های شركت ملی نفتكش در ده سال آینده از مرز ۷۰ میلیون دلار خواهد گذشت. هزینه تعمیرات سفری این كشتی‏ها در این ده سال نیز با احتساب رقم ۹۰ هزار دلار برای تعمیرات سفری سالانه نفتكش‏ها و ۳۰ هزاردلار برای تعمیرات سفری شناورها بالغ بر ۳۰ میلیون دلار خواهد بود. شركت كشتیرانی والفجر ۸ در حال حاضر تعداد ۱۳ كشتی در اختیار دارد كه تا دو سال آینده تعداد كشتی‏های این شركت به ۱۵ فروند خواهد رسید. مجموع هزینه تخمینی تعمیرات ادواری شناورهای شركت كشتیرانی والفجر ۸ طی ده سال آینده بالغ بر ۵/۵ میلیون دلار خواهد بود. هزینه تعمیرات سفری این شناورها طی ده سال آینده نیز با احتساب هزینه سالانه تقریبی ۵۰۰ هزار دلار برای ۱۳ فروند شناور حدود ۵ میلیون دلار خواهد بود. شركت كشتیرانی دریای خزر: در حال حاضر ۶ فروند كشتی در اختیار دارد و بر اساس برنامه اعلام شده قصد افزایش ناوگان تا ۱۴ فروند نیز وجود دارد. با در نظر گرفتن رقم میانگین ۲۰۰ هزار دلار برای هر مورد تعمیرات ادواری، مجموع هزینه تعمیرات ادواری این كشتی‏ها در ده سال آینده، ۲/۵ میلیون دلار خواهد بود. هزینه تعمیرات سفری این كشتی‏ها نیز با در نظر گرفتن رقم میانگین ۳۰ هزار دلار برای هر كشتی و لحاظ كردن برنامه‏های افزایش ناوگان بالغ بر ۳ میلیون دلار خواهد شد. ملاحظه می‏شود بر اساس محاسبات تخمینی انجام گرفته، مجموعه هزینه‏های تعمیرات ادواری و سفری ناوگان داخلی طی ده سال آینده از مرز ۲۵۰ میلیون دلار خواهد گذشت كه به نوبه خود بازار بزرگی برای یاردهای داخلی و حتی یاردهای خارجی به حساب می‏آید. ظرفیت یاردهای تعمیر كشتی در كشور:براساس اطلاعات موجود، ظرفیت تعمیراتی موجود یاردهای كشور را می‏توان به صورت تعمیرات ادواری سالانه بیش از ۱۰۰ فروند شناور سایز متوسط و بزرگ و تعمیرات ادواری سالانه بیش از ۳۰۰ فروند شناور سایز كوچك خلاصه كرد. قطعا طرح‏های توسعه یاردهای داخلی طی سال‏های آینده باعث افزایش چشمگیری در این ظرفیت خواهد شد، اما باید توجه داشت كه تنها ظرفیت موجود تعیین‏كننده دریافت یا عدم دریافت سفارش تعمیرات از سوی ناوگان داخلی نیست و عوامل فراوانی میزان رویكرد ناوگان داخلی به یاردهای داخلی را تحت‏تاثیر قرار می‏دهند. مجتمع كشتی‏سازی و صنایع فراساحل ایران (ایزوایكو): به دلیل تردد بسیار زیاد كشتی‏های بزرگ ازجمله نفتكش‏ها در منطقه، این مجتمع با هدف جذب بخش بزرگی از بازار تعمیرات شناورها و با عنوان لنگرگاه نفتكش‏ها طرح‏ریزی شده بود و در مواردی كه نیاز به تجربه متخصصان خارجی وجود دارد، تلاش شده تا از تجربیات داك‏های تعمیراتی خارجی نظیر دوبی بهره گرفته شود. در این راستا قراردادی منعقد شده كه براساس تعرفه‏ای توافقی، تعدادی از سفارشات تعمیرات از دوبی به مجتمع منتقل شود و مشتركا فعالیت‏های تعمیراتی روی آنها صورت گیرد تا علاوه بر انتقال تجربیات به متخصصان داخلی، گام‏های اولیه برای جذب بخشی از بازار خارجی نیز برداشته شود. از كشتیرانی نیز خواسته شده تا به طور دائم، حداقل ده كشتی در سال برای تعمیر به مجتمع بفرستند تا در پیمانكاران اعتماد ایجاد شده و تداوم فعالیت‏های تعمیراتی را در مجتمع در پی داشته باشد.
اقدامات صورت گرفته جهت افزایش سفارشات تعمیر كشتی‏ها در مجتمع به شرح زیر است:
- كاهش قیمت تعمیر تا ۲۵ درصد كمتر از قیمت تعمیرات در منطقه
- همكاری با ۶۸ پیمانكار داخلی (خصوصی)
- احداث ۱۲ كارگاه كوچك تعمیراتی در اطراف كارگاه‏های اصلی به منظور واگذاری به بخش خصوصی
- افزایش ظرفیت تعمیراتی یارد به ۴ برابر میزان فعلی با انعقاد قراردادهای داخلی و خارجی و فعال كردن هرچه بیشتر بخش خصوصی
در حال حاضر سالانه در مجتمع، به طور متوسط ۳۰ فروند شناور با هزینه پكیج تعمیراتی بین ۳۰۰ تا ۵۰۰ هزار دلار تعمیر می‏شود. میزان پروژه‏های تعمیراتی علیرغم كاهش تعداد كشتی در سال ۸۱ نسبت به سال ۸۰، از لحاظ ارزش ۴۰ درصد رشد داشت كه علت آن انجام چند پروژه با هزینه بالای یك میلیارد تومان بوده است. از مشكلات موجود در راه توسعه فعالیت‏های تعمیر كشتی‏ها در مجتمع می‏توان دشواری تردد نیروهای متخصص خارجی به داخل كشور، عدم امكان برنامه‏ریزی مدون برای آموزش نیروها و تجهیز یارد به دلیل كم بودن سفارش تعمیرات، محدودیت‏های شركت در تامین فوری قطعات و تجهیزات مورد نیاز و نبود كانال دریایی برای ورود نیروهای خارجی به بنادر كشور را برشمرد. شركت صنعتی دریایی ایران (صدرا): این شركت عمدتا به تعمیر شناورها اختصاص داشت، اما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی فعالیت شركت توسعه یافت و علاوه بر تعمیرات، ساخت شناورها در دستور كار قرار گرفت. مجموع تعمیرات شناورها از بدو پیروزی انقلاب تا به حال در شركت صدرا حدود ۴ هزار فروند در ابعاد شناورهای كوچك و متوسط بوده كه به طور متوسط سالانه حدود ۲۰۰ فروند شناور را شامل می‏شود.شركت اروندان با هدف ساخت شناورهای ۵۰ تا ۶۵ فوتی آلومینیومی و خدمات پس از فروش آنها جهت استفاده گارد ساحلی وقت نیروی دریایی در ماموریت‏های گشت و تعقیب و حراست از مرزهای آبی در شهرستان آبادان و در كنار رودخانه كارون تاسیس شد. سینكرو سیفتی كه با ظرفیت بالاآوری ۱۲۰۰ تن وزن سبك خریداری شده، طبق هماهنگی‏های به عمل آمده تا پایان امسال در اروندرود و در بندر خرمشهر نصب می‏شود. همچنین احداث ۵ پاركینگ تعمیر كشتی در برنامه توسعه شركت قرار دارد كه با افزایش پاركینگ‏های تعمیراتی، توان تعمیراتی یارد به ۲۰ فروند در سال خواهد رسید. گروه صنایع دریایی سازمان صنایع دفاع (ساصد): این شركت در زمینه طراحی و ساخت انواع شناورهای تندرو و سایر شناورها سابقه‏ای طولانی دارد. این شركت همچنین در تعمیر شناورهای نظامی نیز فعالیت می‏كند. اوج فعالیت این گروه طی ۳ ساله اخیر مشاهده شده است به گونه‏ای كه شناورهای تعمیر شده در این گروه از ۲۳ فروند در سال ۱۳۷۹ با رشدی ۲۶۰ درصدی به ۸۲ فروند در سال ۱۳۸۱ رسیده است.موسسه صنایع دریایی فجر: این شركت در بخش تعمیر شناورهای سبك و نیمه سنگین به طور متوسط سالانه ۵۰ شناور با مجموع تناژ ۷۵۰۰ الی ۸۰۰۰ تن مورد عملیات تعویض فولاد و سایر تعمیرات موردنیاز قرار می‏گیرد. ارزیابی ناوگان داخلی از عملكرد یاردهای تعمیراتی كشور:شركت كشتیرانی جمهوری اسلامی برخلاف تعمیرات سفری ناوگان خود - كه بخش عمده از آنها را در بنادر كشور انجام می‏دهد - در زمینه واگذاری تعمیرات ادواری این ناوگان به یاردهای تعمیراتی كشور تجربه مطلوبی نداشته است. بنا به اظهارات مسئولان فنی كشتیرانی، عملكرد یاردهای تعمیراتی كشور در حوزه تعمیرات ادواری شناور، در هیچ یك از شاخص‏های سه‏گانه قیمت، مدت زمان تعمیر و كیفیت تعمیر رضایت‏بخش نبوده است. به عنوان مثال ناوگان كشتیرانی دو فروند از شناورهای خود را هر یك با صرف هزینه‏ای معادل ۵۰۰ هزار دلار ودر مدت زمان ۶۰ روز در یارد تعمیرات شركت ایزوایكو تعمیر كرده است، در حالی كه هزینه نهایی و مدت زمان صرف شده برای تعمیر هر یك از این شناورها در یكی از یاردهای تعمیراتی چین، برابر با ۴۰۰ هزاردلار و در مدت زمان حداكثر ۲۲ روز است.
برخی مشكلات یاردهای تعمیراتی كشور در تعمیرات دوره‏ای شناورها عبارتند از:
- كم تجربه بودن یاردهای تعمیراتی در تعمیر شناورهای تجاری بزرگ
- محدودیت دسترسی یاردهای تعمیراتی به محصولات و خدمات شركت‏های معتبر و تامین‏كننده تجهیزات شناورها
- عدم آشنایی شركت‏های خدماتی و فنی و مهندسی با الزامات فعالیت‏های تعمیراتی دریایی (یاردهای تعمیراتی معمولا بخش عمده‏ای از سرویس‏های موردنظر خود را از پیمانكاران محلی و منطقه‏ای تامین می‏كنند. تعداد زیادی از این شركت‏ها، به دلیل ناآشنایی با فعالیت‏های تعمیراتی دریایی و الزامات موجود، در این گونه فعالیت‏ها به لحاظ سرعت انجام كار نتوانسته‏اند سرویس‏های خود را منطبق با نیازهای موردنظر در تعمیر شناورها ارائه دهند).
- عدم امكان انجام تمام پكیج تعمیراتی شناور در یاردهای كشور
- نارسایی قوانین كار و ضعف مدیریت در صنعت تعمیر كشتی (به دلیل دولتی بودن یاردهای تعمیراتی كشور، قوانین حاكم بر سیستم‏های كارگری دولتی كشور، این اجازه را به كارفرما نمی‏دهد تا با توجه به توانمندی‏ها و مهارت نیروی كار تحت نظارت خود به تعدیل نیروها بپردازد و یا اینكه با اعمال نظر ویژه‏ای آنها را به انجام صحیح وظایف محوله خویش ملزم كند)- بهره‏وری نامطلوب از تجهیزات سخت‏افزاری و نرم‏افزاری موجود در یاردها (در اغلب یاردهای تعمیراتی جهان، تعمیرات زیرآبی و اساسی كشتی‏ها را در مدت ۵ الی ۶ روز در حوض خشك انجام داده و مابقی تعمیرات ضروری، پس از انتقال شناور به كنار اسكله صورت می‏گیرد. این در حالی است كه یاردهای تعمیراتی كشور، شناور را برای انجام كلیه تعمیرات به مدت ۵۰ الی ۶۰ روز در حوض شناور یا خشك نگه می‏دارند لذا فرصت به وجود آمده برای انجام تعمیرات زیرآبی ۸ الی ۱۰ فروند شناور دیگر را نیز از دست می‏دهند.)شناورهای خدماتی شركت نفتكش به طور منظم و بر اساس برنامه‏ریزی‏ها و هماهنگی‏های به عمل آمده جهت انجام تعمیرات به یاردهای داخلی مراجعه می‏كنند كه نمونه این همكاری تعمیر حدود ۳۰ فروند شناور توسط شركت صدرا - جوراگ، كشتی‏سازی خلیج‏فارس و ایزوایكو طی ۱۰ سال گذشته است. متاسفانه امكان تعمیر نفتكش‏های بزرگ در حال حاضر در كشور موجود نیست و امكانات محدود به ۳۰ فروند شناور، ۴ فروند نفتكش ۲۵ هزار تنی و كشتی گازبر است. سایر نفتكش‏های شركت در خارج از كشور تعمیر می‏شوند حتی در سال‏های گذشته به علت پیچیدگی تعمیرات این شناورها و حساسیت نقش آنها، تمایلی نیز از سوی شركت‏های داخلی برای تعمیر این شناورها وجود نداشته است. ارجاع هرچه بیشتر سفارش‏های تعمیر نفتكش‏ها به داخل كشور مستلزم شرایطی است كه باید در برنامه‏های فعالیت و طرح‏های توسعه‏ای یاردهای داخلی لحاظ شود. در موارد مربوط به شناورهای ارجاع شده جهت تعمیر به داخل كشور در ۱۰ سال گذشته، عملكرد كارخانه‏های داخلی با ضعف‏هایی همراه بوده كه صرفه اقتصادی انجام تعمیرات در داخل كشور را زیر سوال برده است. برای جبران نقایص فوق، بهره‏گیری از تجربه یاردهای موفقی نظیر یاردهای كشور امارات می‏تواند نتیجه‏بخش باشد. به عنوان مثال در دوبی از سال‏های پیش، تركیب مدیریت متخصصان خارجی و بهره‏گیری از نیروی كار داخلی، باعث انتقال تجربه و دانش فنی موردنیاز به كارخانه‏های تعمیرات كشتی شده و تخصص‏هایی نظیر جذب و جلب رضایت مشتری با انجام سفارش‏ها به بهترین نحو از طریق مدیران با تجربه خارجی به آنها منتقل شده است. استفاده از چنین ابزارهایی، البته متناسب با شرایط نیروی كار و نیروهای متخصص كشور، می‏تواند توسعه فعالیت‏های تعمیر كشتی در كشور را به دنبال داشته باشد.
الهام دریابر

منبع : مجله گسترش صنعت