ایران ، از استالین تا پوتین

در سال ۱۹۴۳ وقتی ژوزف استالین رهبر شوروی سابق برای دیدار و گفتگو با روزولت و چرچیل به تهران آمد و در کنفرانسی که بعدها به کنفرانس تهران معروف شد ، شرکت کرد ، ایران کشوری نیمه اشغال شده، جنگ‌زده، از هم گسیخته، درگیر قحطی و نابسامانی بود و هیچ یک از این سه رهبر بزرگ دنیا با نیتی غیر از پیروزی در جبهه جنگ جهانی دوم و پیشبرد اهداف سلطه‌گرانه خود به تهران نیامده بودند.
ژوزف استالین اولین شخصیت عالی‌رتبه‌ای بود که از تاریخ پیدایش تمدن در سرزمین‌های استپی و سردسیر شمالی که دهها سال پیش از تزار و حتی در زمان او درگیر قتل و خونریزی و توحش بودند وارد ایران می‌شد و در تهران با دو رهبر بزرگ غربی درباره جنگ خانمان‌سوز دوم جهانی به دیدار و گفتگو می‌نشست.
از آن زمان تا امروز که ایران بار دیگر میزبان عالی‌رتبه‌ترین شخصیت سیاسی روسیه شد، بیش از نیم قرن می‌گذرد.
نیم قرنی که تفاوت‌های فاحشی را میان ایران آن روز و ایران امروز پدید آورده و سبب شده است تا به هیچ وجه نتوانیم دیدار ۶۰ سال پیش ژوزف استالین از ایران را با دیدار کنونی پوتین از ایران یکی بدانیم و حتی آنها را با هم قیاس کنیم.
اگر نیم قرن پیش ژوزف استالین تنها به خاطر منافع متفقین و تنها به خاطر برگزاری کنفرانسی که می‌توانست در سرنوشت جنگ جهانی دوم تاثیرگذار باشد به تهران آمد و در تمام مدت اقامتش بی‌اهمیت و بی‌توجه به خواست و اراده ملت و دولت ایران بود ؛ حالا ایران کشوری است که به واسطه اقتدار نظامی، اقتصادی و مردمی‌اش و به واسطه پدید آوردن این احساس در سطح جهان که تاثیرگذارترین کشور نه تنها در منطقه خاورمیانه بلکه در جهان است، میزبان رئیس جمهور روسیه شد.
آنچه امروز پوتین را به سفر به ایران واداشت جدای از پیگیری منافع ملی روسیه که اصلی مفروض برای هر رهبر سیاسی دنیا است و جدای از نمایش قدرت و نوعی یارکشی در برابر تحرکات امریکا در اروپا و خصوصا اروپای شرقی و نیز نوعی پیام به امریکا مبنی بر این‌که روسیه بر خلاف ناتوانی امریکا توانایی ایجاد رابطه با ایران را در بالاترین سطوح دارد، در واقع احترام به توانایی و اقتدار ملت و دولت ایران بود.
چه اگر چنین توانایی و اقتداری در جمهوری اسلامی ایران پدید نیامده بود یا این سفر ممکن نبود و یا با چنین کیفیتی انجام نمی‌شد لذا اگر استالین در خلال جنگ جهانی دوم به دلیل بی‌کفایتی دولت و مجلس و سرکوب شدن صدای آزادیخواهان ایران زمین در دوران خفقان پهلوی، چونان فرمانده یک کشور اشغالگر به ایران قدم گذاشت و خیال تسلط بر منافع نفت شمال را در سر می‌پروراند؛ رهبر کنونی روس‌ها در حالی وارد ایران شد که به شدت به همکاری استراتژیک ایران در دریای خزر و حوزه‌های مختلف سیاسی و اقتصادی نیاز داشت و با این باور که پای در مقتدرترین کشور منطقه خاورمیانه می‌گذارد، تن به چنین سفری داد.
امروز پوتین بر خلاف استالین با کشوری روبه‌رو است و از کشوری دیدار کرده است که هر حرکت آن می‌تواند تاثیرات جدی و درازمدت در سرنوشت سیاسی و اقتصادی کل جهان داشته باشد نه کشوری که حتی یک روز نیز نتوانست در برابر حمله قزاق‌های سرخپوش در شمال و قایق‌های توپ دار انگلیس در پهنه آب‌های نیلگون خلیج فارس مقاومت کند.

محمدرضا نوروزپور

منبع : روزنامه جام‌جم