آیا شيردهي براي سلامت مادران مفید است؟

يکي از رازهاي شيردهي اين است که به همان اندازه که براي نوزاد فايده دارد، براي مادر نيز مفيد است. توليد شير نه تنها فرايند فيزيولوژيک طبيعي که با بارداري شروع مي‌شود را ادامه‌دار مي‌کند، بلکه فوايد کوتاه و بلند مدت بسيار زيادي نيز بر سلامت مادر دارد. معمولاً تاکيدي بر اين مسائل در جلسات مشاوره پيش از زايمان نمي‌شود و والدين نيز معمولاً از آن غافل هستند. در اين مقاله قصد داريم شما را با فوايد شيردهي براي مادران آشنا مي‌کنيم.
تاثيرات فيزيولوژيک شيردهي
بلافاصله بعد از زايمان، مکيدن‌هاي پشت‌سرهم نوزاد از غده هيپوفيز مادر، اکسي‌توسين ترشح مي‌کند. اين هورمون نه تنها به پستان‌هاي مادر پيام مي‌فرستد که براي نوزاد شير توليد کند (به آن رفلکس تخليه شير اطلاق مي‌شود)، بلکه همزمان انقباضاتي نيز در رحم ايجاد مي‌کند. اين انقباضات از خونريزي پس از زايمان جلوگيري کرده و تقويت رحم را (براي برگشت به وضعيت قبل از بارداري) تسريع مي‌کند.
مادراني که شيرخشک به فرزندان خود مي‌دهند، معمولاً در زمان وضع‌حمل از طريق تزريق اکسي‌توسين مصنوعي دريافت مي‌کنند اما براي روزهاي آتي که در خطر خونريزي پس از زايمان هستند، به خودشان متکي هستند. تازمانيکه مادري بدون جايگزين کردن شيرخشک، غذاهاي کمکي و از اين قبيل، به فرزند خود شير دهد، برگشت عادت‌ماهيانه او به تعويق مي‌افتد. برخلاف مادراني که به فرزند خود شيرخشک مي‌دهند، که معمولاً بين شش تا هشت هفته بعد از وضع‌حمل عادت‌ماهيانه‌شان برمي‌گردد، مادراني که شيردهي مي‌کنند، تا ماه‌ها قاعده نمي‌شوند. اين وضعيت اين فايده را براي مادران دارد که موجب ذخيره آن از دست رفته به بدن مادر مي‌شود و معمولاً بين بارداري‌ها فاصله مي‌اندازد.
ميزان آهني که بدن مادر براي توليد شير استفاده مي‌کند، بسيار کمتر از ميزاني است که او با خونريزي ماهيانه از دست مي‌دهد. فايده آن مي‌تواند کاهش کم‌خوني ناشي از فقر آهن در مادران شيرده درمقايسه با مادراني که به فرزندشان شيرخشک مي‌دهند، باشد.
درمورد باروري نيز مي‌توان گفت که قاعده نشدن ناشي از شيردهي يک روش جلوگيري از بارداري بسيار عالي با 98 تا 99 درصد پيشگيري از بارداري در شش ماه اول بارداري به حساب مي‌آيد. اين مسئله به بقاي مطلوب هر نوزاد و ريکاوري جسمي مادر بين بارداري‌ها کمک مي‌کند. درمقابل، مادراني که از شيرخشک براي فرزندانشان استفاده مي‌کنند بايد شش ماه پس از بارداري شروع به استفاده از يکي از روش‌هاي جلوگيري از بارداري کنند.
فوايد طولاني‌مدت شيردهي
الان برايتان روشن شده که شيردهي فقط به تاثيرات کوتاه‌مدتي که بلافاصله پس از وضع‌حمل شروع مي‌شود، ختم نمي‌شود.
تحقيقات و مطالعات بيشماري ساير مزاياي احتمالي شيردهي براي مادران را نشان داده‌اند. اين شامل متابوليسم مطلوب، کاهش خطر ابتلا به سرطان‌هاي مختلف و فوايد روانشناختي مي‌شود.
توليد شير يک فرايند متابوليک فعال است که به 200 تا 500 کالري در روز نياز دارد. مادري که به فرزند خود شيرخشک مي‌دهد، براي سوزاندن اين مقدار کالري، بايد سه دور يک استخر را شنا کرده يا يک ساعت روي شيب دوچرخه‌سواري کند. مشخص است که مادران شيرده راحت‌تر مي‌توانند اضافه‌وزن دوران بارداري را پايين بياورند. تحقيقات تاييد مي‌کند که مادراني که شير نمي‌دهند نسبت به مادراني که شير مي‌دهند، وزن کمتري پايين مي‌آورند.
نتيجه اين تحقيق براي مادراني که در طول دوران بارداري خود ديابت داشته‌اند هم اهميت زيادي دارد. بعد از وضع‌حمل، مادراني که سابقه ديابت بارداري دارند و شير مي‌دهند، قندخون پايينتري نسبت به مادراني که شير نمي‌دهند دارند. براي اين دسته از مادران که هنوز در خطر ابتلا به ديابت هستند، کاهش‌وزن مطلوب ناشي از شيردهي موجب کاهش خطر ابتلا به ديابت در سالهاي بعدي زندگي‌شان خواهد شد.
زناني که قبل از بارداري به ديابت نوع 1 مبتلا بوده‌اند، در زمان شيردهي بخاطر پايين آمدن سطح قندخونشان، به انسولين کمتري نياز پيدا مي‌کنند. سطح کلسترول HDL در مادران شيرده بالا است. کاهش‌وزن مطلوب، بهبود کنترل قندخون و وضعيت کلسترول بهتر و خطر کمتر بيماري‌هاي قلبي از فوايد شيردهي است. اين باتوجه به اين واقعيت که حملات قلبي يکي از شايع‌ترين دلايل مرگ در زنان است، اهميت ويژه‌اي     پيدا مي‌کند.
عنصر مهم ديگر در توليد شير، کلسيم است. ازآنجا که زنان موقع شيرسازي کلسيم از دست مي‌دهند، برخي متخصصين تغذيه به اشتباه تصور مي‌کردند که زناني که شيردهي مي‌کنند زودتر به پوکي‌استخوان مبتلا مي‌شوند. اما، تحقيقات اخير نشان داده است که تراکم‌استخوان زنان بعد از شير دادن به فرزند خود به وضعيت قبل خود يا حتي بالاتر از آن برمي‌گردد. در دراز مدت، شيرسازي استخوان‌هاي آنها را قوي‌تر کرده و خطر پوکي‌استخوان را کاهش مي‌دهد. درواقع، تحقيقات و مطالعات اخير تاييد مي‌کند که احتمال ايجاد شکستگي لگن در زناني که شيردهي نکرده‌اند، پس از يائسگي بيشتر است.
در تحقيقات مختلفي مشخص شده است که مادراني که شيردهي ندارند بيشتر در خطر ابتلا به سرطان‌هاي باروري هستند. سرطان رحم و تخمدان در زناني که شيردهي نداشته‌اند بيشتر اتفاق مي‌افتد. اين مي‌تواند به دليل چرخه‌هاي تخمک‌گذاري مکرر و قرارگيري در معرض سطح بالاتري از استروژن بخاطر شير ندادن باشد. بااينکه تحقيقات مختلفي به رابطه بين شيردهي و سرطان سينه پرداخته‌اند، نتايج آنها متناقض بوده است. دليل آن مي‌تواند اشتباهات در طرح تحقيق و فقدان تعريف واحد از شيردهي باشد که موجب دشواري مقايسه اطلاعات مي‌شود. بااين وجود، امروز اينطور برآورد مي‌شود که شيردهي از 6 تا 24 ماه، احتمال ابتلا به سرطان سينه را 11 تا 25 درصد کاهش مي‌دهد. اين پديده همچنين مي‌تواند بخاطر سرکوب تخمک‌گذاري و پايين بودن استروژن باشد اما تاثير موضعي مربوط به عملکرد فيزيولوژيک عادي سينه نيز ممکن است درگير باشد.
در دو تحقيق عود آرتريت روماتوئيد در مادران شيرده با افزايش روبه‌رو بوده است. اما در يک تحقيق ديگر، شدت و مرگ‌ومير ناشي از آرتريت روماتوئيد در زناني که هيچوقت شيردهي نداشته‌اند بيشتر بوده است. هيچ تحقيق ديگري تاثيرات مخرب بر سلامتي براي زنان شيرده را نشان نداده است.
خط آخر: شيردهي عوامل خطرزا براي سه بيماري جدي، سرطان‌هاي مخصوص زنان، بيماري‌هاي قلبي و پوکي‌استخوان را کاهش مي‌دهد.
مسائل روحي-رواني مادران شيرده
چطور مي‌توان آرامش رواني ناشي از داشتن يک بچه سالم را اندازه‌گيري کرد؟ چطور مي‌توان با مشکلات مالي ناشي از خريد شيرخشک و افزايش هزينه‌هاي پزشکي مقابله کرد؟
وزارت بهداشت معمولاً شيردهي را بخاطر فوايد بسيار زيادي که براي نوزاد و مادر دارد، به مادران توصيه مي‌کند اما تاثيرات احساسي آن معمولاً ناگفته مي‌ماند. امروزه در کشور ما انتخاب بين شير مادر و شيرخشک براي نوزادان يک تصميمگيري شخصي است. استرس زندگي کردن با نوزادي که مرتباً بيمار مي‌شود يا نبود پيوند خاصي که شيردهي بين مادر و فرزند ايجاد مي‌کند، معمولاً در اين فرايند تصميم‌گيري ناديده گرفته مي‌شود.
نی‌نی‌بان جدیدترین و بهترین مطالب خود را در تلگرام و از طریق سه کانال «راهنمای بارداری»، «کودک‌یاری» و «سلامت جنسی» در اختیار شما قرار می‌دهد.