راه حل ایرانی برای پارادوکس فرانسوی

نگاهی به مزیت های دارویی انگور

زندگی در دنیای مدرن و ماشینی امروز که در سطر سطر صفحات آن تنش، استرس و اضطراب با زندگی بشر در هم پیچیده شده و در آن استفاده از غذاهای آماده، چرب و پرکالری کاملاً مرسوم و طبیعی شده و کم تحرکی بخش جدایی ناپذیر از آن شده است، عواقب و عوارض ناخوشایندی نیز به دنبال داشته که شیوع بیماری های غیرواگیردار را باید از بدیمن ترین تحفه های آن دانست.

با تغییر شیوه زندگی در دهه های اخیر، عادت های غلط غذایی نظیر سریع خوردن، نخوردن میوه و سبزیجات به مقدار کافی، عدم توجه به ارزش تغذیه یی مواد غذایی، خوردن تنقلات هنگام گرسنگی، کار کردن هنگام غذا خوردن، پرخوری، گرایش به مصرف غذاهای آماده، سس های چرب، نوشابه های گازدار، انواع فست فود و فراموشی بسیاری از عادات غذایی خوب پیشینیان، جای خود را در زندگی روزمره ما کاملاً باز کرده است. عادات غلط غذایی، چاقی و کم تحرکی دست به دست یکدیگر داده و بیماری های قلبی و عروقی، انواع سرطان ها، دیابت، فشارخون بالا، چربی خون بالا، پوکی استخوان و در یک کلام بیماری های مزمن را بر زندگی بشر تحمیل کرده است.

به رغم کاهش چشمگیر میزان شیوع بیماری های واگیردار نظیر سل، دیفتری و حصبه، بار بیماری های غیرواگیر به واسطه شیوه غلط زندگی در سراسر جهان به سرعت در حال افزایش است. این بیماری ها همان طور که از نام شان می توان فهمید، در درازمدت بروز می کنند.

طبق برآورد انجام شده توسط سازمان بهداشت جهانی، بیماری های غیرواگیر عامل ۶۰ درصد مرگ ومیر سالانه در جهان است و نیمی از این مرگ ها ناشی از بیماری های قلبی - عروقی است. چاقی و دیابت و سرطان نیز روند رو به رشد و فزاینده یی را طی می کنند زیرا نه تنها درصد زیادی از مردم را گرفتار کرده اند، بلکه سن ابتلا به این بیماری ها نیز رو به کاهش است.

اما موضوعی که از دهه ها پیش موجب شگفتی دانشمندان شده است، میزان بسیار کم شیوع بیماری های قلبی -عروقی و تصلب شرائین در میان مردم فرانسه است. آنچه از شیوه زندگی مردمان ساکن فرانسه برمی آید آن است که مردمی خوش خوراک هستند، به نحوی که فرانسوی ها از نظر صرف وقت برای خوردن غذا در صف اول مردم دنیا قرار دارند؛ آنان هر روز دو ساعت و ۱۵ دقیقه مشغول خوردن هستند، این در حالی است که مکزیکی ها و کانادایی ها به نیمی از این وقت نیاز دارند تا شکم خود را سیر کنند. فرانسوی ها علاوه بر خوش خوراک بودن، افراد به نسبت کم تحرکی نیز هستند، اما به رغم وجود این دو فاکتور خطرناک که ریسک ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی را افزایش می دهد، تحقیقات از آمار کم ابتلا به این بیماری ها در فرانسه حکایت دارد و این موضوع تا سال ها به عنوان «پارادوکس فرانسوی» زمینه ساز تحقیقات بسیاری شد و این موضوع جایگاه خاصی را در متون پزشکی به خود اختصاص داد. تحقیقات گسترده یی جهت بررسی موضوع ترتیب داده شد و در نهایت پس از تحقیقات فراوان مشخص شد تغذیه در این مورد نقش بسزایی دارد.

● تحقیقات جهانی در خصوص تعیین نقش «رزوراترول»

به زودی مشخص شد که برخی اثرات مهم نظیر جلوگیری از افزایش غلظت تری گلیسرید و کلسترول بد خون به ترکیبات انگور سرخ ارتباط دارد. در ادامه پژوهش ها در دهه ۷۰ ترکیب پلی فنولیک طبیعی به نام «رزوراترول» در هسته و پوست انگور قرمز به جامعه پزشکی معرفی شد که نقش تاثیرگذاری در کاهش ریسک تصلب شرائین و پایین آورندگی چربی خون را از خود نشان داده است.

علاوه بر اثر محافظت کننده فلانوئیدها روی قلب و عروق، انگور دارای مواد سلامت بخش دیگری است که به ادامه کار قلب کمک می کند. طبق نظر «جان پزوتر» رئیس یک گروه پژوهشی غذایی در دانشگاه ایلینویز، انگور منبع سرشاری از ماده «رزوراترول» است. این گروه صدها آزمایش برای یافتن مواد ضدسرطانی در غذاهای مختلف انجام داده اند، به ویژه خوراکی هایی که مسموم کننده نیست و همه جا موجود است. انگور یکی از خوراکی های مورد توجه این گروه است که بارها آن را آزمایش کرده اند. اگرچه «رزوراترول» در چندین گیاه مانند توت و بادام زمینی نیز موجود است، ولی انگور سرشارترین منبع این ماده است. دانشمندان معتقدند درختان و گیاهان، «رزوراترول» به وجود می آورند تا خود را از گزند بیماری محفوظ دارند. خوشبختانه به نظر می رسد «رزوراترول» همان اثر محافظت کننده را در اشخاص مصرف کننده انگور نیز دارد.

«رزوراترول» علاوه بر پیشگیری از بیماری قلبی، در مبارزه با سرطان نیز موثر است. «جان پزوتو» رئیس گروه پژوهشی مزبور در نشریه علم و دانش گزارش داد او و گروهش «رزوراترول» را از انگور جدا کرده و اثر ضدسرطان آن را به روش های مختلف آزمایش کردند. وی معتقد است «رزوراترول» از سرطانی شدن سلول های بدن پیشگیری می کند و جلوی انتقال و پخش سلول های سرطانی را می گیرد. یکی از پژوهش های گروه «پزوتو» یک بررسی ۱۸ هفته یی روی موش های آزمایشگاهی بود که در معرض سرطان پوست قرار داشتند. هنگامی که به غذای موش ها «رزوراترول» اضافه کردند، شروع سرطان تا حد چشمگیری متوقف شد و در نتیجه مصرف «رزوراترول»، میزان غده تومورهای پوستی در این دسته از موش ها ۹۸ درصد کمتر از موش هایی بود که این ماده حاصل از انگور را مصرف نکرده بودند.

اثر «رزوراترول» منحصر به این آزمایش روی حیوانات نیست و نتیجه پژوهش ها روی انسان نیز اثر ضدسرطانی آن را تایید کرده است. هنگامی که «رزوراترول» را با سلول های سرطان خون انسان مخلوط کرده اند، نه تنها فرآیند ایجاد سلول های غیرطبیعی متوقف شد، بلکه سلول های سرطانی نیز با کمال تعجب به حالت طبیعی بازگشتند. این نتایج شگفت انگیز باعث شد این پژوهشگران اثر ضدالتهابی این ماده را نیز بررسی کنند. همان طور که انتظار می رفت اثر این ماده حتی از بسیاری از داروهای معمول ضدالتهاب بهتر بوده است، به طوری که به نظر می رسد «رزوراترول» به ویژه در جلوگیری از عطسه و التهاب بینی ناشی از آلرژی نیز مفید باشد.

دیدگاه های جدید نشان می دهد «رزوراترول» با دریافت کننده های استروژن ارتباط دارد و مستقیماً با اسید متابولیسم چرب مداخله می کند. براساس این فرضیه تصمیم گرفته شد به منظور تعیین اثرات «رزوراترول» موجود در انگور بر چربی های خون، پژوهش های بالینی انجام شود. بنابراین استفاده از ابزاری که به طور مستقیم تاثیر نوع تغذیه به کار رفته را به عنوان یک روش تکمیلی بر فعل و انفعالات پیچیده چربی ها، اکسیداسیون چربی و چسبندگی گرده های خون بیان کند، مورد توجه قرار گرفت و در نهایت با در نظر گرفتن مواد موجود در انگور و تغذیه بررسی شده، تصمیم گرفته شده از «رزوین» به عنوان مکمل غذایی حاوی «رزوراترول» استفاده شود. طبق نظر تولیدکننده، «رزوین» محتوی پوست انگور قرمز خشک شده و عاری از چربی، پلی فنول ها (rutin، proantocyanidine و resveratrol) ویتامین های C و E، ژلاتین پلی گلوتامات، پتاسیم و کلراید است. یک پژوهش که در فاصله زمانی اکتبر ۱۹۹۷ تا مارس ۱۹۹۸ در ۱۷ مرکز ایتالیا توسط متخصصان قلب و عروق روی بیماران سرپایی درمانگاه های عمومی و خصوصی (که طبق نظر محققان دارای تظاهرات ابتلا به تصلب شرائین بودند) انجام شد، بیانگر نقش معنادار «رزوراترول» در کاهش کلسترول بد خون و تری گلیسرید است.

● نقش دانشمندان ایرانی در حل معمای پارادوکس فرانسوی

پژوهشگر ایرانی بخش شیمی -بیولوژی دانشگاه «کبک» کانادا با بررسی مولکول های موجود در دانه های انگور قرمز نشان داده است استفاده از این ماده و ترکیب و پیوند آن با DNA خون می تواند از تکثیر بی رویه سلول های سرطانی در بدن جلوگیری کند. دکتر «حیدرعلی تاج میرریاحی» با بررسی این ماده طبیعی نشان داده است «رزوراترول» از طریق ترکیب با پروتئین موجود در پلاسمای خون، در سراسر بدن منتشر می شود و می تواند از تکثیر بی رویه سلول های سرطانی جلوگیری کند. به گفته دکتر «حیدرعلی تاج میرریاحی» «رزوراترول یک آنتی اکسیدان است و می تواند با رادیکال های آزاد که موجب آسیب رساندن به سلول ها و سرطانی شدن آنها شود، ترکیب شده و با این ترکیب، اثرات مخرب رادیکال های آزاد در سلول نیز کاهش می یابد. این در حالی است که در صورتی که رادیکال های آزاد با DNA سلول ها ترکیب شوند، ساختار آنها را تغییر داده و موجب ابتلا به سرطان می شوند.

همچنین دکتر «محمود اثنی عشری» مجری طرح استخراج «رزوراترول» از انگور ایرانی در دانشگاه بوعلی سینا همدان معتقد است «رزوراترول» یک ماده شیمیایی باارزش است که از نظر پزشکی و بهداشتی بسیار حائز اهمیت است. در این طرح تحقیقاتی که با همکاری دانشگاه آلیکانته اسپانیا به طور مشترک در حال اجراست، ۱۶۸ رقم انگور ایرانی که قبلاً با استفاده از مارکرهای مولکولی شناسایی شده بودند، بررسی شد و نتایجی که به دست آمد نشان داد تعدادی از این ارقام مقادیر معتنابهی از ماده «رزوراترول» را دارا هستند و حتی چند رقم از این انگورها در مقایسه با ارقام خارجی مقادیر بیشتری از این ماده را در خود ذخیره می کنند که این پتانسیل در ارقام بومی به میزان چندین برابر ارقام خارجی وجود دارد.

همچنین دکتر «فریبرز فرصاد» دبیر انجمن علمی داروسازان معتقد است بر اساس پژوهش های بالینی که در بیمارستان قلب شهید رجایی تهران انجام شده است می توان به طور مستند اذعان کرد «رزوراترول» می تواند به طور موثر غلظت تری گلیسرید و کلسترول بد(LDL) پلاسمای خون را در بیماران مبتلا به هایپرلیپیدمی کاهش دهد.

گفتنی است براساس یافته های پژوهشی لازم به نظر می رسد کسانی که به سلامتی خود یا خانواده و اطرافیان خود علاقه مندند، «رزوراترول» را به عنوان یک مکمل سلامتی در سبد مصرفی روزانه خود استفاده کنند. البته بیمارانی که به انگور حساسیت دارند یا به دلیل بیماری هایی نظیر دیابت مصرف انگور برای آنها ممنوع است و نیز بیمارانی که به مقادیر بیشتری از «رزوراترول» نیاز دارند، برای بهره مندی از مزایای بی شمار «رزوراترول» باید براساس توصیه پزشک از مکمل های دارویی مربوطه استفاده کنند.

سعید اویس