مهدویت از منظر امام باقر ع

●مقدّمه‏

سخن گفتن از وجود مقدّس امام زمان‏علیه السلام كاری است دشوار. اما هركسی به فراخور استعداد و شایستگی‏اش نسبت به آن حضرت اظهار علاقه نموده و ابراز عشق می‏كند. چرا كه هر انسانی فطرتاً تشنه عدالت و سعادت و كمال است و همه آن را در وجود شخصیتی والا و از قبیله نیكان می‏داند و انتظار روزی را می‏كشند كه آن منجی عالم بشریت، ظهور كرده و عطر دل‏انگیز عدالت و معنویت را در فضای غم‏زده و ستم دیده دنیای امروزی بپراكند.

آری، انتظار فرج گرچه در ظاهر تعلّق به شیعیان دارد، اما در عالم واقع هركس به نوعی و به هر زبانی موضوع انتظار قدوم آن موعود آسمانی را در صفحه دل خود دارد. مردمانی كه از نابرابری، تبعیض و زورگوئی و حق كشی‏ها به جان آمده‏اند و به دنبال انیس تنهائی و مرهم گذار دردهای اجتماعی، فرهنگی و سیاسی می‏گردند تا در پرتو حكومت وی نَفَسی تازه كرده و آرامشی را در زندگی احساس كرده و طعم شیرین عدالت و اخلاق و انسانیت به معنای واقعی را بچشند. زبانحال تمام تشنگان حكومت مهدوی، همنوا با نغمه‏های دلنشین فیض كاشانی چنین است:

كس نیست كه او منتظر وصل شما نیست‏

جان نیست كه آن خاك ره آل عبا نیست‏

حق، معرفت مهر شما در دل ما كاشت‏

این شدّت شوق و شعف از جانب ما نیست‏

كس نیست كه آنقدر شما را نشناسد

در هیچ سری نیست كه سِرّی ز خدا نیست‏

دل تیره شد از ظلمت شبهای فراقت‏

باز آی كه بی‏مهر رخت نور و ضیاء نیست‏

باز آ كه نمانده است ز اسلام بجز نام‏

در روی زمین بی‏تو بجز جور و جفا نیست‏

در صومعه و خانقه و خلوت و مسجد

جائی نتوان یافت كه دستی به دعا نیست‏۱ گذشته از این كه انتظار ظهور حضرت ولیّ‏عصرعلیه السلام امر فطری و خواسته تمام انسانهای آشفته‏حال عصر غیبت می‏باشد، از منظر فرهنگ اهل‏بیت‏علیهم السلام این انتظار از برترین عبادات محسوب می‏شود. امام باقرعلیه السلام به نقل از رسول گرامی اسلام‏صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: «أَفْضَلُ الْعِبادَهِٔ إنْتِظارُ الْفَرَجِ؛۲ انتظار فرج آل محمّد [و ظهور مهدی‏علیه السلام‏] برترین عبادت است.

در همین رابطه چه زیباست كه ویژگی‏های حضرت امام زمان‏علیه السلام و گوشه‏هایی از عصر ظهور را از منظر پیشوای پنجم حضرت امام باقرعلیه السلام به نظاره بنشینیم و قطراتی از چشمه جوشان اندیشه‏های زلال باقر علوم آل محمّدصلی الله علیه وآله وسلم را در این فرصت نوش جان كنیم.

●عصاره پیامبران الهی‏

از بارزترین ویژگی‏های حضرت مهدی‏علیه السلام شباهت آن حضرت به انبیاء الهی و اولیاء بزرگوار است. آن حضرت عصاره شایسته رهبران الهی و جلوه‏ای از زیبائی‏ها و كمالات برگزیده‏ترین انسان‏ها است. حضرت باقرعلیه السلام در یك كلامِ نشاط آفرین به محمد بن مسلم فرمود:

در وجود مقدّس قائم آل محمّد پنج ویژگی از پنج پیامبر وجود دارد و آن پیامبران عبارتند از: یونس بن متی‏، یوسف بن یعقوب، موسی، عیسی و محمّدعلیهم السلام.

اما شباهت آن حضرت به یونس بن متی‏ در این است كه بعد از یك غیبت، به سوی قومش باز می‏گردد و در حالی كه سنین زیادی بر او گذشته است؛ اما همچنان جوان می‏نماید.

شباهت وی به یوسف بن یعقوب عدم حضور وی در میان دوستان و آشنایان و سایر افرادی است كه آن حضرت را می‏شناختند، با اینكه حضرت یوسف جای دوری نبود و میان او و پدر و فامیل و شیعیان مسافت اندكی بود. او برادران خود را می‏شناخت، اما آنان وی را نمی‏شناختند در حالی كه در حضور وی بوده و با او هم‏سخن می‏شدند.

اما شباهت وی به حضرت موسی‏علیه السلام در این است كه ولادتش مخفی بود، پیروانش تا آمدن او در رنج و ناراحتی و در زیر یوغ ستم فرعون به سر می‏بردند؛ او مدتی طولانی از قومش غایب شد و دائماً در خوف و ناراحتی به سر می‏برد تا اینكه خداوند به او اذن ظهور داده و او را در پیروزی بر دشمنانش یاری نمود.

شباهت امام عصرعلیه السلام به حضرت عیسی‏علیه السلام از این جهت می‏باشد كه در غیبت حضرت عیسی هركس سخنی می‏گفت و اختلاف شدیدی در میان مردم وجود داشت تا آنجائی كه برخی گفتند: اصلاً چنین كسی متولّد نشده است. عدّه‏ای دیگر بر این باور تأكید می‏كردند كه او از دنیا رفته است و برخی به قتل و كشته شدنش نظر دادند.

اما شباهت آن گرامی به جدّش حضرت محمّد مصطفی‏صلی الله علیه وآله وسلم از این بابت است كه آن رسول برگزیده الهی بر علیه دشمنانش شمشیر كشیده و با اقتدار تمام بر گسترش حكومت عدل اسلامی پای فشرد. پیامبر دشمنان قسم خورده اسلام را با اذن الهی سركوب كرده و جبّاران و سركشان و طاغوت‏های زمان را به زانو درآورده و ذلیل و خوار گردانید. خداوند متعال پیامبراسلام را با فرشتگان آسمانی و با انداختن رعبت و وحشت در دل مخالفان و معاندان و منافقان و تمامی دشمنانش یاری نمود تا آنجائی كه هیچ پرچم مخالفی در ظاهر باقی نماند و هیچ نغمه ناموزونی بر علیه حكومت اسلامی نواخته نمی‏شد. در عصر ظهور حضرت مهدی‏علیه السلام نیز این گونه خواهد شد و آن حضرت با نصرت الهی بر تمام دشمنانش پیروز و غالب خواهد گردید.

از نشانه ظهور امام عصرعلیه السلام خروج سفیانی از شام، و یمانی از یمن و صیحه آسمانی در ماه رمضان كه آن حضرت را با اسم و نام پدر ندا كرده و اعلان خواهد نمود.۳

●استتار نام مهدی‏علیه السلام‏

نام بردن از اسم شریف حضرت امام زمان‏علیه السلام (م. ح. م. د) از مسائلی است كه در پیرامون موضوع مهدویت مطرح است. روایات زیادی از ذكر نام آن گرامی نهی كرده‏اند و دستور داده‏اند تا زمان ظهور از یادآوری نام حضرتش خودداری شود. راز این نهی در كلام امام باقرعلیه السلام بیان شده است.

ابوخالد كابلی از یاران امام باقرعلیه السلام می‏گوید: هنگامی كه بعد از رحلت امام چهارم‏علیه السلام به حضور امام باقرعلیه السلام مشرّف شدم، عرضه داشتم: جانم به فدایت! تو می‏دانی كه من جز پدرت به كسی اظهار علاقه نمی‏كردم، چقدر با آن امام بزرگوار مأنوس بوده و از دیگران وحشت داشتم. امام فرمود: راست می‏گویی ای اباخالد! اما سخن اصلی خود را شفّاف بگو! گفتم: فدایت شوم! پدر بزرگوارت، حضرت امام زمان‏علیه السلام را طوری برای من توصیف كرده بود كه اگر او را در كنار راه می‏دیدم حتماً دستش را می‏گرفتم. امام پنجم فرمود: اباخالد! از این سخن چه منظوری داری؟ گفتم: آقای من! می‏خواهم نام آن عزیز اهل‏بیت‏علیهم السلام را بگوئی تا با نام بشناسم. فرمود:

ای اباخالد! پرسش سختی از من كردی كه مرا به زحمت وا می‏دارد. من تا به حال این سخن را به كسی نگفته‏ام. و اگر آن پاسخ گفتنی بود، به تو می‏گفتم. اگر [دشمنان ]بنی‏فاطمه او را با آن اسم بشناسند، تلاش می‏كنند تا او را قطعه قطعه كنند. [یعنی تقیّه حكم می‏كند كه نام او را ندانی و با آن نام نشناسی!۴]

●لحظه دل‏انگیز ظهور

از دیدنی‏ترین و جالب‏ترین لحظاتی كه مشتاقان عدالت مهدوی و شیفتگان اهل‏بیت‏علیهم السلام انتظار آن را می‏كشند و همواره آرزو دارند كه آن لحظات زیبا را ببینند و به جمال دل آرای امید شیعیان و مایه تسلّی‏بخش محرومان و مستضعفان و ستم‏دیدگان عالم چشم بدوزند، همان ساعت ظهور و هنگامه حضور رسمی امام مهدی‏علیه السلام برای اجرای احكام شریعت و گسترش عدالت می‏باشد. پیشوای پنجم، آن لحظات شورآفرین را این گونه بیان می‏كند:

مهدی‏علیه السلام هنگام نماز عشا ظهور می‏كند. او در حالی كه پرچم رسول خداصلی الله علیه وآله وسلم را بر دوش و پیراهنش را بر تن و شمشیرش را به دست گرفته است، تمام نشانه‏ها و نور و بیان را به همراه خود دارد. بعد از اقامه نماز عشا با صدای رسا و بلند خود می‏فرماید: ای مردم! خدا را به یاد شما می‏آورم، شما اینك در پیشگاه خدا ایستاده‏اید. او حجّت خود را برگزید و پیامبران را برانگیخت؛ و كتاب آسمانی فرو فرستاد. شما را امر كرد كه چیزی را شریك او قرار ندهید و از خدا و رسولش فرمان برید و معارف قرآن را زنده نگهدارید و آنچه را كه قرآن نهی كرده، از آن دوری كنید و طرفداران هدایت و راستی و پشتیبان پارسائی باشید. چرا كه زندگی دنیا به آخر رسیده و زوال و نابودی آن نزدیك شده است. و دنیا اعلان خدا حافظی و وداع می‏كند. من شما را به سوی خدا و رسول و عمل به آیات قرآن، میراندن باطل و زنده‏گردانیدن سنت پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم... دعوت می‏كنم.

آنگاه آن حضرت به همراه سیصد و سیزده مرد، به شمار یاران بدر، كه همانند ابر پائیزی پراكنده‏اند و چون زاهدان شب در عبادت و همانند شیران روز در شجاعتند، بدون قرار قبلی ظهور می‏نماید و قیام خود را آغاز می‏كند. در آن هنگام، خداوند متعال سرزمین حجاز را برای مهدی‏علیه السلام می‏گشاید. آن بزرگوار تمام زندانیان بنی‏هاشم كه بی‏گناه به زندان افتاده‏اند را آزاد می‏سازد.

در آن موقع، پرچم‏های سیاه در كوفه به اهتزاز در آمده و مردم گروه گروه برای بیعت با امام زمان‏علیه السلام به سویش روانه می‏شوند. امام لشكریان خود را به سرتاسر جهان گسیل داشته و ستم و ستمگران را از صحنه گیتی بر می‏دارد و حكومت عدالت و راستی و درستكاری به تمام سرزمین‏ها سایه می‏افكند.۵

نویسنده:عبدالكریم پاك‏نیا

پی‏نوشت‏ها:

۱. دیوان فیض كاشانی.

۲. بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۲۵.

۳. معجم احادیث الامام المهدی(عجّ)، ج ۳، ص ۲۴۲؛ كمال الدین و تمام النعمهٔ، ص ۳۲۷.

۴. كتاب الغیبه، محمد بن ابراهیم نعمانی، ص ۲۸۸.

۵. عصر الظهور، ص ۲۸۳ و فارسی ۳۱۷؛ كتاب الفتن، نعیم بن المروزی، ص ۲۱۴.

۶. بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۳۱۵.

۷. همان، ص ۲۱۵.

۸. همان، ص ۳۴۴؛ تفسیر عیاشی، ج ۲، ص ۶۰؛ معجم احادیث الامام المهدی(عجّ)، ج ۵، ص ۲۹.

۹. بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۱۱۵.

۱۰. مع الشیعهٔ الامامیهٔ، ص ۱۳۸.