با نوجوانان همگام و همدل شوید

یکی از خصایص بارز نوجوانان, هنجارشکنی است که همین رفتار موجب درگیری با مادر و پدر می شود اگرچه این خصلت در همه کودکان بروز نمی کند

یکی از خصایص بارز نوجوانان، هنجارشکنی است که همین رفتار موجب درگیری با مادر و پدر می‌شود؛ اگرچه این خصلت در همه کودکان بروز نمی‌کند.

وقتی به گذشته فکر می‌کنید می‌بینید که مراحل سختی را در راه رشد و پرورش فرزند خود طی کرده‌اید؛ شب بیداری‌ها هنگامی که فرزندتان نوزادی کوچک بود، تربیت کودک‌تان و مشکلات خاص دوران دبستان او، همه مراحل سختی بوده که با موفقیت آنها را طی کرده‌اید.

با این اوصاف، چرا کلمه «نوجوان» برای اکثر والدین استرس‌ها و چالش‌های ویژه‌ای ایجاد می‌کند؟

اما اگر به این نکته توجه کنیم که سال‌های نوجوانی،‌ دوره‌ای خاص از رشد است و نه‌تنها از نظر فیزیکی دوران ویژه‌ای است بلکه از نظر روحی و روانی نیز مرحله‌ای بحرانی تلقی می‌شود، آن گاه متوجه خواهیم شد که چرا این دوران برای بسیاری از خانواده‌ها گیج‌کننده و توام با مشکلات خاص است.

به رغم باور برخی والدین در مورد نوجوانی ، در واقع در اغلب اوقات، نوجوانان افرادی پرانرژی، متفکر، ایده‌آل‌گرا و علاقه‌مند به حق و حقیقت هستند.

پس اگرچه این دوران می‌تواند دوره درگیری و اختلاف بین والدین و فرزند باشد، اما همچنین می‌تواند زمانی برای کمک به کودک برای رشد در جهت مسیر فردی مشخص او باشد.

● درک سال‌های نوجوانی

پس چه زمانی دقیقا دوران نوجوانی آغاز می‌شود؟ پاسخ این است که هر کسی متفاوت از دیگری است. برخی از کودکان دیر به دوران نوجوانی می‌رسند، برخی با سرعت به آن سمت پیش می‌روند، برخی رشد آهسته و پیوسته‌ای دارند و خلاصه هر کس این دوران را با سرعت خاص خود طی می‌کند و در حقیقت، محدوده وسیعی از زمان در این رابطه وجود دارد.

اما نکته حائز اهمیت این است که بین جوانی و بلوغ باید فرق واضحی قائل شد. بسیاری از ما تصور می‌کنیم که بلوغ به مفهوم رشد جسمی فرد است.

البته این نشانه‌ها، علائم واضحی هستند، اما یک‌سری علائم نیز وجود دارد که قابل رویت نبوده و در درون فرد رخ می‌دهد. بسیاری از کودکان این علائم را به صورت تغییرات شگرف در رفتار خود با والدین بروز می‌دهند.

آنها شروع به جدا شدن از مادر و پدر خود می‌کنند تا استقلال بیشتری به دست آورند.

در همین زمان، نظر اطرافیان خصوصا دوستان و همسالان، برایشان اهمیت ویژه‌ای می‌یابد.

فرزندان در این سنین، شروع به امتحان کردن ظاهرها و شخصیت‌های متفاوت می‌کنند و به دنبال چیزهایی می‌گردند که آنها را از همسالانشان متمایز جلوه دهد که همین مسائل موجب اختلاف و درگیری آنها با والدین می‌شود.

● هنجارشکنی

یکی از خصایص بارز نوجوانان، هنجارشکنی است که همین رفتار موجب ایجاد درگیری با مادر و پدر می‌شود؛ اگرچه این خصلت در همه کودکان بروز نمی‌کند.

اولین هدف فرد در سنین نوجوانی، به دست آوردن استقلال است. برای حصول استقلال، نوجوان سعی می‌کند تا از والدین دوری جوید.

در این دوره معمولا به نظر می‌رسد که نوجوان همواره نظراتی متفاوت از نظرات والدین خود دارد یا نمی‌خواهد راهی که آنها رفته‌اند را در پیش بگیرد.

همین‌طور که نوجوان بالغ‌تر می‌شود، شروع به تفکر احساسی‌ و منطقی‌تری می‌کند و کم‌کم والدین متوجه می‌شوند که کودکشان که قبلا سعی می‌کرد تا براساس قوانین خاص رفتار کرده و آنها را از خود راضی نگه دارد، حال دیگر در تلاش برای قانع کردن آنهاست و رفتارهایی بر خلاف نظر والدین از خود بروز می‌دهد و سعی در قانع کردن آنها و فرار از کنترلشان دارد.

در این هنگام باید از خود به عنوان والدین، سوال کنیدکه چه میزان فضا در اختیار نوجوان خود قرار داده‌اید تا به استقلال برسد و باید از خود بپرسید که «آیا من، مادر یا پدر کنترل‌کننده‌ای هستم؟ آیا به فرزندم گوش می‌دهم؟ آیا به او اجازه می‌دهم که نظراتی متفاوت از نظرات من داشته باشد؟»

● نکاتی برای والدین در سنین نوجوانی فرزندشان

سعی کنید نقشه راهی بیابید تا متوجه شوید که طی این دوران در کجای مسیر قرار گرفته‌اید. نکات زیر می‌تواند برایتان مفید باشد.

● خودآموزی

کتاب‌هایی در مورد نوجوانی بخوانید. سعی کنید به سال‌های نوجوانی خود فکر کنید. تلاش کنید به خاطر بیاورید که با جوش‌های روی صورت خود یا رشد فیزیکی بدنتان چه مشکلاتی داشتید.

انتظار تغییر رفتارهای متداول را از سوی فرزندتان داشته باشید و برای جر و بحث با او خود را آماده کنید و بدانید که او به دنبال استقلال است. والدینی که می‌دانند چه چیزهایی ممکن است رخ دهد، راحت‌تر می‌توانند با شرایط کنار آمده و عکس‌العمل بهتری از خود نشان خواهند داد.

هر چه بیشتر در مورد این دوران بدانید، بهتر می‌توانید خود را آماده رویارویی با شرایط کنید.

● با فرزند خود، در موقع مناسب، صحبت کنید

بهتر است با فرزند خود در دوران بلوغ، قبل از ایجاد تغییرات جسمی صحبت کنید و سعی کنید به سوالات فرزندتان در این خصوص، تا حد ممکن پاسخ دهید، اما اطلاعات بیش از اندازه به آنها ندهید و فقط در حد سوالشان، جواب بدهید.

شما فرزند خود را می‌شناسید. شما حرف‌های او را می‌شنوید و متوجه می‌شوید که چه زمان توجه او به ظاهر افراد و جنسیت آنها جلب می‌شود. در این زمان باید از فرزندتان سوالات زیر را بپرسید:

آیا متوجه هیچ‌گونه تغییری در جسم خود شده‌ای؟

آیا احساسات عجیبی داری؟

آیا گاهی احساس ناراحتی می‌کنی در حالی که دلیل آن را نمی‌دانی؟

با مشورت با پزشک کودک خود نیز می‌توانید متوجه بلوغ زودرس فرزندتان شوید.

اگر دیرتر از زمان مناسب با فرزندتان راجع به مسائل دوران بلوغ صحبت کنید، امکان دارد برای او شرایطی پیش بیاید که دچار ترس یا اضطراب ناشی از این تغییرات (به دلیل عدم آگاهی)‌ شود بنابراین بهتر است زودتر از ایجاد این شرایط، با فرزندتان صحبت کنید تا شانس بیشتری برای جلوگیری از مسائل و مشکلات داشته باشید.

می‌توانید کتاب‌های مناسبی نیز در اختیار کودکتان قرار دهید تا راجع به دوران بلوغ، اطلاعات بیشتری کسب کند. حتی می‌توانید خاطرات نوجوانی خود را برای او تعریف کنید، با این کار او حس بهتری خواهد داشت و این دوران را راحت‌تر سپری خواهد کرد.

● خود را به جای فرزندتان قرار دهید

سعی کنید شرایط فرزندتان را در ذهن خود مجسم کرده و خود را به جای او قرار دهید تا احساساتش را بهتر درک کنید و بدانید که یک سری از رفتارها در این سن طبیعی است.

● مراقب رفتارها و عکس‌العمل‌های خود باشید

اگر نوجوانتان موهای خود را به شکلی عجیب درمی‌آورد یا لاک سیاه به ناخن‌های خود می‌زند یا لباس‌های عجیب و غریب می‌پوشد، قبل از داد و فریاد و مخالفت‌ فکر کنید.

بدانید که نوجوان می‌خواهد والدین خود را دچار شوک کند پس یکسری اعمال زودگذر که معمولا بی‌ضرر هستند از خود بروز می‌دهد.

پس بهتر است به جای حساسیت نشان دادن در مورد مسائل زودگذر حواس خود را روی رفتارهای پرخطری مانند مصرف مواد مخدر و روانگردان‌ها یا دوستی با افراد ناصالح، جمع کنید تا مانع از آنها شوید.

● علائم هشداردهنده را بشناسید

یکسری از تغییرات در سنین نوجوانی معمول است، اما طولانی شدن آنها یا شدید بودنشان می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی باشد. مشکلی که برای رفع آن نیازمند مشورت با متخصصان امر هستیم.

اگر یک یا چند مورد از موارد زیر را مشاهده کردید حتما برای رفع مشکل تلاش کنید:

ـ کاهش یا افزایش ناگهانی و شدید وزن

ـ مشکلات خواب

ـ تغییرات سریع و شدید شخصیتی

ـ تغییرات ناگهانی در دوستان

ـ‌ فرار از مدرسه

ـ افت نمرات

ـ صحبت یا حتی شوخی در مورد خودکشی

ـ نشانه‌هایی از استفاده از مواد مخدر و روانگردان

ـ مخالفت جدی با قوانین موجود در جامعه

هر رفتار نامناسب دیگری که بیش از ۶ هفته به درازا کشید نیز می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل باشد. در هنگام مواجهه با این موارد می‌توانید از مشاور، روان‌پزشک یا روان‌شناس کمک بخواهید.

● به خلوت فرزندتان احترام بگذارید

▪ بسیاری از والدین با این موضوع مشکل دارند و فکر می‌کنند که باید در جریان هر کاری که فرزندشان انجام دهد، قرار گیرند.

▪ اما برای این که به فرزندتان کمک کنید باید استقلال او را به رسمیت شناخته و به فضای خصوصی او احترام بگذارید.

▪ البته اگر متوجه مشکلی شدید حتما باید دخالت کرده و مشکل را حل کنید، اما در حالت عادی بهتر است از دور نظاره‌گر باشید.

▪ نباید انتظار داشته باشید که فرزندتان تمامی افکار و اعمال خود را با شما در میان بگذارد.

▪ البته باید به عنوان والدین بدانید که او کجاست و با چه کسانی وقت خود را سپری می‌کند، اما دانستن تمامی جزئیات‌ لازم نیست.

● آنچه فرزندتان می‌بیند یا می‌‌خواند را کنترل کنید

برنامه‌های تلویزیونی، کتاب‌‌ها، مجلات و فیلم‌ها، اینترنت، همه و همه دنیای وسیعی از اطلاعات در اختیار فرزند شما قرار می‌دهد.

از آنچه فرزندتان می‌خواند یا می‌بیند، آگاه باشید و بدانید که از طریق اینترنت با چه کسانی در ارتباط است. در این صورت می‌توانید از بروز مشکل جلوگیری کنید.

الهه عیوض‌زاده