شکرگزاری یک نیاز است

حتما شما هم این بیت را بارها شنیده اید که شکر نعمت, نعمتت افزون کند, کفر نعمت از کفت بیرون کند بسیاری از ما عادت به شکر گفتن داریم, اما شاید ندانیم شکرگزاری حقیقی یعنی چه و چگونه باید شکرگزار خوبی باشیم تا از مواهب آن بهره ببریم

حتما شما هم این بیت را بارها شنیده اید که شکر نعمت، نعمتت افزون کند، کفر نعمت از کفت بیرون کند. بسیاری از ما عادت به شکر گفتن داریم، اما شاید ندانیم شکرگزاری حقیقی یعنی چه و چگونه باید شکرگزار خوبی باشیم تا از مواهب آن بهره ببریم. در واقع بسیاری از ما بعضی از کارها را از روی عادت انجام می‌دهیم؛ این در حالی است که عادت کردن ارزش کارها را کم می‌کند. جالب اینجاست بیشتر مسائلی که در قالب ارزش‌های دینی در فرهنگ و باورهای مردم ما جا افتاده، هم اکنون توسط روانشناسی جدید کشف شده است. زیرا جدیدترین تحقیقات نشان می‌دهد شکرگزاری دقیقا همان عاملی است که باعث می‌شود نعمت بیشتری وارد زندگی فرد شود. در واقع شکرگزاری تمرین بسیار خوبی برای جلب همه چیزهایی است که دوست داریم در زندگی داشته باشیم. از این رو این بار که کلمه الحمدلله و شکر خدا را تکرار کردید، به مفهوم آن هم بیندیشید و آن را هر بار به شیوه جدیدی تجربه کنید. ‏

معرفت، پایه اصلی شکر ‏

درباره شکر و شکرگزاری باید اذعان کرد که معرفت زیرساخت اصلی آن است. جلیل معماریانی، مشاور فکری جوانان با بیان این که معرفت نسبت به کسی که نعمتی را عنایت کرده، پایه اصلی شکر است، به خراسان می‌گوید: دقت کنید که در زندگی روزمره ما گرفتن یک هدیه کوچک از انسان بزرگ به واسطه بزرگی فرد، مهم و زیاد جلوه می‌کند.

درباره نعمت‌های خداوندی نیز باید گفت اگر کسی اعطاکننده نعمت‌ها را بشناسد، بابت کوچک‌ترین نعمت‌ها شکرگزاری می‌کند. به این ترتیب شناخت منعم باعث جدی گرفتن شکر در زندگی ما می‌شود و کوچک‌ترین نعمتی را که خداوند در لحظه‌های زندگی ما جاری می‌کند پیش چشم می‌آوریم و سپاسگزار و قدردان آن می‌شویم.البته شکر مراتبی دارد، شکر قلبی شکری است که فرد از صمیم قلب بابت آنچه خداوند به او عطا کرده، شاکر است. شکر زبانی شکری است که به زبان آورده می‌شود و در گفتن الحمدلله و شکر خدا تظاهر می‌کند، شکر عملی نیز شکری است که طی آن فرد به استفاده بهینه از نعمت‌ها اقدام می‌کند.استفاده صحیح از نعمت‌هایی که در اختیار داریم در واقع همان شکر عملی است. بنابراین شکر واقعی یعنی شناخت منعم، شناخت نعمت و استفاده صحیح از نعمت‌ها. انسان شاکر کسی است که از نعمت‌های خداوند آن‌طور که در اختیارش گذاشته شده، در مسیری که او می‌گوید، در زمانی که او می‌گوید و به اندازه‌ای که او می‌گوید استفاده کند. به این ترتیب شکر حقیقی شکری است که از سطح زبانی و قلبی خارج شود و به سطح عملی برسد.معماریانی ادامه می‌دهد: شکرگزاری حقیقی برکات فراوانی را در زندگی انسان جاری می‌کند. یکی این که شکر حقیقی به شکر مخلوق می‌انجامد و اگر کسی کاری برای فرد انجام داد، او با سپاسگزاری از مخلوق، شکر خالق می‌گزارد.

تاثیر این رویه در ارتباطات اجتماعی و تعاملات انسانی به عنوان یک سنت حسنه که به تقویت این روابط و پایه گذاری دیگر ارزش‌ها می‌انجامد، قابل مشاهده خواهد بود. نباید فراموش کرد که این موضوع که شکر نعمت، نعمتت افزون کند، یکی از فواید شکر است زیرا شکر نعمت بهره‌مندی از نعمت‌ها را افزایش می‌دهد و در واقع ظرفیت انسان را برای بهره بردن از دنیا بالا می‌برد. هر قدر انسان ظرفیت بیشتری داشته باشد توان بیشتری برای استفاده از امکانات دارد. در واقع انسان شاکر کسی است که از آنچه خداوند به او عطا کرده است به طور کامل بهره مند شود. بنابراین شکر نه یک وظیفه بلکه یک نیاز یا ضرورت است و راهگشای انسان در مقاطع مختلف زندگی است.معماریانی تصریح می‌کند: در مقابل کفران نعمت رنج، عذاب و از دست دادن نعمت‌ها را در پی دارد. زیرا باعث جدایی انسان از کائنات می‌شود و میزان بهره‌مندی انسان از نعمت‌های دنیا را کاهش می‌دهد.

انسانی که کفران نعمت می‌کند، احساس دارایی درونی نخواهد داشت و کسی که احساس کند چیزی ندارد و به جایی متصل نیست، به سرعت دچار ناامیدی و یاس می‌شود. برای همین است که شکر درمان افسردگی است و افزایش توانمندی عملی در حوزه مهارت‌ها، افزایش ظرفیت‌ها برای بهره‌مندی از آنچه داریم، افزایش قدرت تفکر برای شناخت محیط پیرامون، افزایش سعه‌صدر و افزایش قدرت بینش انسان را در پی دارد. یکی از زیرساخت‌های معرفتی شکر این است که بدانیم خداوند حکیم است و آنچه عنایت می‌کند، حکمتی دارد. در واقع انسان باید با بینش بهره‌برداری صحیح از نعمت‌ها، به آن‌ها نگاه کند تا بتواند هم ظرفیتش را بالا ببرد و هم توان بهره‌مندی‌اش را افزایش دهد. خوب است بدانید آدم کثیرالخیر با انسان کثیرالنعمه فرق دارد، کثیرالخیر کسی است که از هر فرصت و نعمتی استفاده کثیر می‌کند. بسیاری از افراد نعمت‌های زیادی دارند اما بهره‌مندی‌شان از آن نعمت‌ها اندک است و چون معرفت شکر ندارند نه ظرفیت و نه توان بهره‌مندی کافی برای استفاده از نعمت‌ها را نمی‌یابند.

جوانان وشکر نعمت‌ها ‏

معماریانی درباره لزوم شناخت منعم، نعمت‌ها و استفاده صحیح از آنها به جوانان تاکید می‌کند: به نظرمی رسد اگر معرفت دینی جوانان را بیدار کنیم، موفق شده ایم راه‌های افزایش بهره‌مندی از نعمت‌ها را افزایش بدهیم. لازم نیست دین را به جوانان تزریق کنیم. فطرت دینی در دل جوانان وجود دارد و راهش این است که این فطرت را بیدار کنیم. باید ارزش‌های وجودی انسان را به جوانان معرفی کنیم تا بدانند عقل چگونه نعمتی است، وجدان، شعور،تعقل و تفکر همه سرمایه‌هایی است که خداوند در وجود انسان به ودیعه گذاشته است.

اما جوان ناآگاه ممکن است قدر این سرمایه‌ها را نداند. ما معتقدیم که جوانان ما خدادوست و خداپرست هستند اما باید خدا را پیدا کنند و راه بهره‌مندی را از آنچه در اختیارشان گذاشته شده است، بیابند. جوان باید بداند خداوند در اعطای نعمت‌ها حکیم و عادل است و اوست که باید با افزایش معرفت حکمت و عدالت خداوند را دریابد. وی با اشاره به یکی از مشکلاتی که در حوزه مباحث دینی دیده می‌شود، تصریح می‌کند: مشکل اینجاست که در این حوزه دانش دینی را تقویت کرده ایم نه بینش را؛ درحالی که آنچه جوان نیاز دارد بینش است نه دانش. بینش دینی مکمل دانش است و به منش منجر می‌شود و منش در رفتار، احساسات و افکار جوان تاثیر می‌گذارد و او را به معرفت هر چه بیشتر از خالق و نعمت‌هایی که در اختیار دارد، سوق می‌دهد.

این غفلت است که باعث می‌شود نگاه نسل جوان به ثروت، قدرت، مدرک، جهان و امکانات یک طرفه باشد و جنبه‌های مادی بر جنبه‌های روحانی زندگی غلبه داشته باشد. البته نباید نگران بود چون جوانان ما فطرت دینی را دارند و خدادوست و خدامحور هستند. در این زمینه تمامی نهادها، خانواده و سیستم آموزشی باید دست به کار شوند و به صورت جمعی تلاش کنند تا نگرش دینی را در ذهن جوانان تقویت کنند. بی گمان نقش خانواده در این میان بسیار پررنگ است و با وجود پیشرفت دنیای مجازی در زندگی انسان، همچنان این نهاد مهم‌ترین پایه شناخت و معرفت دینی محسوب می‌شود. ‏شرط دوام هر رابطه‌ای ارتباط دوسویه است و این ارتباط دوسویه بین بنده و خالق هستی نیز برقرار است. شکرگزاری از نعمت‌هایی که خداوند به بنده خویش ارزانی داشته نه تنها وظیفه اوست بلکه نیازی است که مخلوق در ارتباط با خالق خویش احساس می‌کند و نتیجه این شکرگزاری که افزایش نعمت است به او باز می‌گردد در قرآن شکر همراه با ذکر آمده است و ذکر خداوند یعنی پاک کردن روح و جان و آماده شدن برای پذیرش رحمت پروردگار.‏