قابل توجه چاقها چربی مقصر اصلی نیست

به انبوه لباس های روی تختخواب نگاه کرد دامن ها و شلوارهایی که امروز پوشیدن آنها برایش رویا بود روبانی برداشت و به دور کمرش بست

به انبوه لباس‌های روی تختخواب نگاه کرد. دامن‌ها و شلوارهایی که امروز پوشیدن آنها برایش رویا بود. روبانی برداشت و به دور کمرش بست. باز کرد و اندازه گرفت: «یک بند انگشت بلندتر از ماه قبل.» آهی از ته دل کشید و آرزویش را فروخورد. دیگر هرگز نمی‌توانست لباس‌های محبوبش را بپوشد. با خودش عهد کرد: «دیگر حتی یک لقمه نان هم نمی‌خورم.» سر میز شام، برای خودش بشقاب نگذاشت و از غذای لذیذ روی میز چیزی نخورد. مدام به شکم بزرگش فکر می‌کرد: «فردا می‌روم و در کلاس بدن‌سازی ثبت‌نام می‌کنم.» باید راه‌حلی برای مشکلش پیدا می‌کرد: «حذف هر سه وعدة غذا و تمام روز ورزش تند.» صدای قاروقور شکمش را نشنیده گرفت: «بگذار از گرسنگی بمیرم.» روزهایی را به یاد آورد که زیبایی و تناسب اندام او زبانزد همة دوستان بود. بغض گلویش را فشرد. از خودش متنفر بود چون نمی‌توانست میل دیوانه‌وارش را به خوردن غذا مهار کند. هربار تصمیم می‌گرفت، وعده‌های غذا را پشت‌سرهم حذف می‌کرد، اما بعد از گذشت یکی دو روز، ضعف و سستی اراده‌اش را درهم می‌شکست... خودش را نمی‌بخشید.

تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که کنترل وزن فقط با ورزش و تغذیة مناسب ممکن نیست. عادات غذایی، تعداد دفعات صرف غذا، خوردن غذا در خارج از خانه، حذف یک وعدة اصلی و عواملی از این قبیل در ایجاد چاقی نقش مؤثری دارند. چاقی عامل اصلی در ابتلا به بسیاری از امراض کشنده و سرطان‌هاست. یک متخصص تغذیه معتقد است که میزان کالری لازم در طی روز باید تقسیم و در چند نوبت تأمین شود.

در حقیقت، تقسیم‌بندی کالری در طی روز و خوردن متناوب غذا به ثابت نگه ‌داشتن سطح انسولین خون کمک می‌کند. سطح ثابت انسولین خون نیز موجب مهار احساس گرسنگی و تنظیم ذخیره‌سازی چربی در بدن می‌شود.

● مشکل روبه‌رشد چاقی

چاقی در امریکا یکی از بزرگ‌ترین معضلات بهداشتی است. چاقی تنها خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و دیابت را افزایش نمی‌دهد. رابطة معناداری میان چاقی و انواع مختلف سرطان یافت شده است. مطالعه‌ای که به‌تازگی انجام شده نشان می‌دهد که، با حفظ وزن مناسب، از حدود ۹۰ هزار مورد مرگ به‌دنبال سرطان در هر سال پیشگیری می‌شود. در طی دو دهة اخیر، بیماری چاقی به‌شدت در امریکا افزایش یافته است. براساس گزارش یک مؤسسة تحقیقاتی، بیش از ۶۰ درصد امریکایی‌ها اضافه‌ وزن دارند و نسبت قد به وزن در آنان بیش از ۲۵ است. در حدود نیمی از این افراد، یعنی ۲۷ درصدشان، چاق محسوب می‌شوند. نسبت قد به وزن در افراد چاق برابر یا بیش از عدد ۳۰ است. در سال ۱۹۸۰، تنها ۱۵ درصد مردم امریکا چاق بودند. عادت‌های غلط غذایی، مصرف بیشتر و تنوع غذایی از علل این افزایش آمار هستند.

در تحقیق مذکور، عادات تغذیه‌ای ۵۰۰ فرد بالغ ۲۰ تا ۷۰ ساله بررسی شد. سطح کلسترول خون این افراد پایین‌تر از مقادیر خطرساز نگه ‌داشته شد. همچنین محققان، در یک دورة یک‌ساله، عادات غذایی و ساعات ورزش آنان را ثبت کردند. وزن این افراد نیز به‌تناوب اندازه‌گیری شد. مقدار کالری دریافتی در تمام این افراد محاسبه و سه عادت تغذیه‌ای مرتبط با چاقی در آنان بررسی شد. نتایج این تحقیق نشان داد که احتمال بروز چاقی در افرادی که چهار مرتبه یا بیشتر در طول روز غذا می‌خورند، در مقایسه با افرادی که سه بار یا کمتر غذا می‌خورند، کمتر است. مطالعات قبلی نیز نتایج مشابهی را نشان داده بودند. خوردن غذاهای حجیم در دفعات کم باعث بالا رفتن ناگهانی سطح انسولین خون و در نتیجه ذخیره ‌شدن چربی بیشتری در بدن می‌شود.

نخوردن صبحانه هم ارتباط تنگاتنگی با چاقی دارد. افرادی که به خوردن صبحانه عادت ندارند، در مقایسه با کسانی که هر روز صبحانه می‌خورند، در حدود چهار برابر بیشتر در معرض چاقی هستند.

در حقیقت، کسانی که وعدة غذایی صبحانه را حذف می‌کنند، در وعده‌های بعدی، غذای بیشتری می‌خورند.

عامل دیگری که در ابتلا به چاقی نقش دارد، صرف غذا در خارج از خانه است. افرادی که به‌‌طور مداوم صبحانه یا ناهار خود را در رستوران می‌خورند، دو برابر بیش از سایرین به چاقی دچار می‌شوند. رستوران‌ها غذاهای پرکالری که حاوی مقدار زیادی چربی هستند به مشتریان عرضه می‌کنند. از طرفی، مردم تمایل زیادی به خوردن غذاهای پرحجم در رستوران دارند. هنگامی که به رستوران دعوت می‌شوید، تحت هیچ شرایطی حاضر به صرف‌نظر کردن از غذای موردعلاقة خود نیستید. به‌علاوه، باقی گذاشتن قسمتی از غذا را هم اسراف می‌دانید. پس هر آنچه را در رستوران سرو می‌شود می‌خورید. البته تاکنون ارتباط میان چاقی و صرف غذا در رستوران از نظر علمی ثابت نشده است.

چربی، عامل چاقی؟

مخالفان این جمله که «چربی چاق‌کننده است» کم نیستند. به اعتقاد آنان، هرچند در سال‌های اخیر مصرف چربی به‌ میزان قابل توجهی کاهش یافته است، هنوز افزایش وزن و چاقی ادامه دارد. به‌عبارتی، چربی متهم اصلی نیست. به‌نظر بسیاری از متخصصان تغذیه، هرچند درصد کالری دریافتی از چربی کاهش یافته است، مواد پرکالری دیگری جانشین آن شده‌اند. دانشمندان معتقدند که وجود مقداری چربی در رژیم غذایی روزانه لازم است. در حقیقت، تأمین ۲۰ تا ۳۵ درصد از کل کالری مورد نیاز بدن از چربی توصیه می‌شود. به هر شکل، تصمیم‌گیرندة نهایی خود شما هستید. می‌توانید به‌جای خوردن چربی‌های اشباع‌شده که کلسترول خون را بالا می‌برند، از چربی‌های غیراشباع استفاده کنید. چربی زیتون، ذرت، آفتابگردان و میوه‌های مغزدار مانند گردو، فندق و پسته از نوع غیراشباع است. این نوع چربی‌ها میزان انسولین خون را تنظیم می‌کنند و مانع از ابتلای شما به امراض قلبی می‌شوند. اما این نکته را به‌خاطر داشته باشید که حتی چربی‌های سالم و غیراشباع مقدار زیادی کالری وارد بدن می‌کنند.

● مواد قندی، مقصر اصلی چاقی؟

این تصور که تمام مواد غذایی حاوی قند مضرند صحیح نیست. مواد قندی پیچیده مانند صیفی‌جات، میوه‌ها و بنشن اجزای اصلی رژیم غذایی سالم‌اند. فیبر موجود در این گروه‌ها با پرکردن حجم معده مانع از دریافت و جذب کالری بیشتر می‌شود. جذب کمتر مواد غذایی نیز از بالا رفتن ناگهانی قند خون جلوگیری می‌کند. بنابراین، تمام مواد قنددار مضر و چاق‌کننده نیستند. حذف مواد غذایی قنددار از رژیم روزانه و جانشین کردن مواد فیبردار، مانند سبزیجات، به تناسب اندام شما کمک خواهد کرد.