اعتیاد چه ربطی دارد به ترک تحصیل؟

چند روز پیش گزارشی از ترک تحصیل نوجوانان مطالعه می‌کردم. یکی از نکات این گزارش که نظرم را جلب کرد ارتباط ترک تحصیل با مصرف موادمخدر بود. این موضوع آن‌قدر جدی و مهم هست که به سراغ …

چند روز پیش گزارشی از ترک تحصیل نوجوانان مطالعه می‌کردم. یکی از نکات این گزارش که نظرم را جلب کرد ارتباط ترک تحصیل با مصرف موادمخدر بود. این موضوع آن‌قدر جدی و مهم هست که به سراغ دکتر پرویز مظاهری روان‌پزشک و دبیر علمی انجمن روان‌پزشکان ایران برویم و سوالاتم را از ایشان بپرسیم...

متاسفانه درصدی از نوجوانان به دلایل مختلف در دوران ابتدایی و راهنمایی اقدام به ترک تحصیل می‌نمایند. چه عواملی در این امر دخیل هستند؟

ـ همان‌گونه که خودتان بیان نمودید، ترک تحصیل دانش‌آموزان علل مختلف دارد که اهم آن عبارتند از: پایین بودن ضریب هوش و عدم فهم مطالب در سال‌های آخر ابتدایی و دوران راهنمایی؛ عدم توانایی مالی برای ادامه تحصیل (با وجود رایگان بودن تحصیل در مدارس دولتی، بعضی خانواده‌ها ترجیح می‌دهند فرزندشان با کار کردن در تامین معیشت خانواده فعالیت کند)؛ وجود اختلاف و درگیری بین والدین و یا طلاق آنها و همچنین فوت یکی از والدین خصوصا پدر که موجب از هم پاشیدن اساس خانواده شده و دانش‌آموز علاقه و رغبتی برای ادامه تحصیل نشان نمی‌دهد؛ وجود دوستان ناباب و غیبت از مدرسه به دلیل رفتن به پارک یا سینما و یا بازی که موجب افت تحصیل و کاهش انگیزه در ایشان می‌شود؛ وجود زمینه‌های اضطراب، عصبانیت، پرخاشگری و ناسازگاری در کودک یا نوجوان که موجب جر و بحث و درگیری با معلمان و سایر دانش‌آموزان و اخراج از مدرسه می‌شود؛ وجود پدران معتاد در خانواده که توجهی به آینده فرزندان ندارند و ترجیح می‌دهند، آنها با کار کردن هزینه‌های زندگی و اعتیاد ایشان را فراهم نمایند و سرانجام ، کمبود مدارس یا امکانات آموزشی در روستاها و یا مناطق حاشیه‌ای و پرجمعیت شهرها.

ترک تحصیل یک کودک یا نوجوان چه خطراتی را در آینده برای وی ایجاد خواهد کرد؟

ـ درصد کمی از ایشان به دلیل احساس مسوولیت در قبال خانواده جذب بازار کار می‌شوند ولی به دلیل بی‌تجربگی و عدم حمایت خانوادگی و اجتماعی ممکن است مورد سوءاستفاده و یا ظلم واقع شوند و متاسفانه بعضی از آنها مورد تجاوز جنسی توسط کارگران بزرگ‌تر نیز قرار می‌گیرند و توانایی دفاع از خود را ندارند و جسارت بیان این موضوع را به دلیل تهدید شدن نیز ندارند. تعداد زیادی از کودکان و نوجوانان ترک تحصیل کرده نیز جذب دوستان ناباب شده و اوقات خود را در کوچه و خیابان و پارک می‌گذرانند و متاسفانه با سیگار و حشیش و سایر مواد مخدر و روان‌گردان آشنا می‌شوند و همچنین به کارهای خلاف روی آورده و خانواده‌ها نیز به دلایلی که قبلا گفته شد، توجهی به این پسرفت فرزندان نشان نمی‌دهند. گروه سومی نیز وجود دارند که شاید به سمت امور خلاف و یا اعتیاد روی نیاورند ولی به دلیل تامین مالی از سوی خانواده، اوقات خود را به بطالت و خوشگذرانی گذرانیده و به موجودات کاملا مصرفی تبدیل می‌شوند و هیچ احساس مسوولیتی نسبت به خانواده و یا اجتماع نخواهند داشت.

با توجه به اینکه خطر اعتیاد به مواد مخدر، جامعه را تهدید می‌کند، لطفا در مورد تاثیر ترک تحصیل در افزایش گرایش به آن توضیح بیشتری بدهید؟

ـ کسب علم و افزایش معلومات موجب ارتقای آگاهی و نگرش انسان‌ها می‌شود و از سوی دیگر افزایش مدارج تحصیلی، نوجوانان و جوانان را در مقابل آسیب‌های اجتماعی تا حدود زیادی بیمه خواهد کرد زیرا طبق آمار میزان سواد و تحصیلات با میزان ابتلا به مواد مخدر نسبت عکس دارد (البته این به آن معناست که افراد تحصیل کرده در خطر اعتیاد به مواد مخدر قرار ندارند). به تعبیری دیگر دانش‌آموزی که مشغول به تحصیل است، اوقات بیکاری کمتری برای تلف کردن و یا خوشگذرانی با دوستان دارد و اغلب اوقات در فکر برنامه‌ریزی برای ادامه تحصیل تا مقطع دانشگاه می‌باشد. همچنین معلومات بیشتر موجب افزایش درک و فهم افراد و شناخت بیشتر بد و خوب و درنتیجه کاهش ریسک لغزش و آلودگی به موادمخدر خواهد شد.

چه راهکارهایی را برای پیشگیری از ترک تحصیل دانش‌آموزان و در نتیجه برطرف کردن یکی از عوامل گرایش نوجوانان به مواد مخدر پیشنهاد می‌کنید؟

ـ پیگیری علت ترک تحصیل دانش‌آموزان توسط مسوولان مدرسه و سعی در برطرف نمودن زمینه‌های آن به کمک والدین و یا معتمدین محلی

ـ برقراری جلسات مشورتی بین والدین و اولیای مدارس در مورد دانش‌آموزانی که غیبت‌های مکرر دارند و یا توجهی به درس نمی‌کنند و یا رفتارهای مشکوک دارند.

ـ درمان علایمی از قبیل اضطراب، افسردگی و افزایش تحریک‌پذیری در دانش‌آموزان و کاهش نگرانی والدین در مورد مصرف داروهای روانی توسط فرزندان و یا عوارض دارویی.

ـ پاکسازی محیط‌های داخل و خارج از مدرسه خصوصا راهنمایی و دبیرستان و کنترل نامحسوس آمد و شد دانش‌آموزان توسط والدین و اولیای مدرسه

ـ پیگیری علایم مصرف سیگار و یا سایر داروهای روانگردان و مواد مخدر در رفتارهای دانش‌آموزان

ـ شناخت کامل دوستان فرزندان خود و کنترل نامحسوس روابط ایشان با یکدیگر و همچنین بررسی محتویات البسه و کیف فرزندان در غیاب ایشان

ـ استفاده از معلمان خصوصی و یا بهره‌گیری از فرزندان بزرگ‌تر و یا افراد فامیل برای برطرف کردن اشکالات درسی فرزندان

ـ کمک به خانواده‌هایی که بضاعت مالی خوبی ندارند و از فرزندان برای مقابله با هزینه‌های زندگی خود استفاده می‌نمایند.

پرسشی از دکتر پرویز مظاهری دبیر علمی انجمن روانپزشکان ایران

دکتر مجید سلطانی