نگاهی به جشنواره مستند ایران

توجه ویژه سینما حقیقت به خارجی ها و غفلت از سینمای ملی

دومین جشنواره سینما حقیقت در حالی به پایان می‌رسد که این دوره پذیرای تعداد زیادی میهمان خارجی بود و به نظر می‌رسد توجه ویژه به بخش خارجی به غفلت از بخش ملی انجامیده است. ‌

به گزارش مهر، جشنواره سینما حقیقت که از سوی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی و به دبیری محمد آفریده برگزار می‌شود، در دومین دوره چهار بخش بیش از نخستین سال برپایی داشت.

امسال جشنواره در ۱۷ بخش مسابقه ملی، مسابقه بین‌الملل، سی‌امین سال پیروزی انقلا‌ب، رودکی پدر شعر پارسی، کیهان ما، روزگار ما، آمریکا؛ پس از آمریکا، مستند ـ تجربی، چشم‌انداز سینمای مستند لهستان، آیینه یک جشنواره، نمایش‌های ویژه، مستندهای جدید فنلا‌ند، فلسطین ۰۸-۴۸، مرور آثار ریچارد لیکاک، یورگن لت و پیتر وینتانیک و مستند بحران برگزار شد.

گسترده‌تر شدن جشنواره به لحاظ بخش‌ها و تعداد فیلمسازان خارجی حاضر در آن در نگاه نخست اتفاقی در جهت مطرح کردن جشنواره سینما حقیقت در سطح بین‌المللی قلمداد می‌شود، اما از آنجا که تمرکز بیشتر برگزارکنندگان جشنواره روی این فیلمسازان و آثارشان بوده، به وضوح جای خالی توجه به آثار ایرانی احساس می‌شود.

در این دوره جشنواره سینما حقیقت فقط فیلمسازان خارجی امکان آن را به دست آوردند که در جمع ایرانیان آثارشان مورد نقد و بررسی قرار بگیرد و مستندسازان ایرانی از این مهم که می‌تواند راههایی تازه به واسطه آشنایی با نظرهای مختلف مقابل رویشان بگذارد، محروم شدند.

این محرومیت در کنار انتخاب سالن شماره دو سینما فلسطین برای نمایش فیلم‌های مسابقه ملی مسئله دیگری بود که موجب شد تا به راحتی بتوان گفت بخش ملی سینما حقیقت تحت‌الشعاع بخش بین‌الملل قرار گرفته است. تجمع در مقابل سالن نمایش فیلم‌های ایرانی و نبود فضا برای نشستن حدود یک سوم تماشاگران اتفاقی بود که عامل آن بزرگنمایی بخش بین‌الملل به نظر می‌رسد.

در شرایطی که مستندسازان ایرانی امکانی برای صحبت در مورد آثارشان در جمع تماشاگران فیلم‌هایشان به دست نمی‌آورند، مستندسازان و تهیه‌کنندگان سینمای مستند خارجی که میهمان دومین دوره جشنواره سینما حقیقت بودند، در نشست‌های عصرانه هر روز از سینمای مستند کشورشان می‌گفتند.

این جلسات که در روزهای نخست با استقبال مواجه می‌شد، به دلیل جذاب نبودن سوژه‌ها و ترجمه نادرست و نارسای گفته‌های میهمانان مخاطبان خود را از دست داد. البته با وجود ارزش و احترام ویژه برگزارکنندگان جشنواره سینما حقیقت برای میهمانان خارجی، زیرنویس نکردن فیلم‌های ایرانی ناراحتی همین گروه را به همراه داشت.

به گونه‌ای که وینتانیک فیلمساز باسابقه و شناخته‌شده کانادایی که به تماشای "پرو آخر" رضا حائری نشسته بود، پس از خروج از سالن نمایش از اینکه فیلم بدون توجه به میهمانان خارجی زیرنویس نشده بود، اظهار نارضایتی کرد. از دیگر اتفاق‌های این دوره سینما حقیقت می‌توان به حذف نابهنگام مستند "محاکات غزاله علیزاده" ساخته پگاه آهنگرانی اشاره کرد.

در حالی که منیژه حکمت مادر پگاه با مشکل جمع‌آوری بیلبوردهای فیلم "سه زن" مواجه شده بود، خبر رسید فیلم آهنگرانی هم از جشنواره حذف شده است. با وجود آنکه اعلا‌م شد دلیل حذف فیلم صلا‌حدید مسئولا‌ن نظارت بر آثار جشنواره بوده، اما در اذهان عمومی چنین تلقی شد که همزمانی این دو اتفاق چندان هم بی‌ارتباط نبوده است.

این اتفاق پس از حرف و حدیث‌های مرحله نخست انتخاب فیلم‌های مستند و انتشار نامه اعتراض‌آمیز تعدادی از مستندسازان به نحوه گزینش آثار به میان آمد و نشان داد که جشنواره سینما حقیقت در دومین سال برگزاری درگیر مشکلا‌ت متداول جشنواره‌های دولتی شده است.

نخستین دوره جشنواره سینما حقیقت شاهد حضور فیلمسازان سرشناس ایرانی مانند عباس کیارستمی و مجید مجیدی بود، اما در دومین دوره غیر از علا‌قمندان سینمای مستند، مدیران جشنواره، اعضای هیئت‌های انتخاب و داروی، صرفا معدودی فیلمساز فعال عرصه فیلم کوتاه و مستند بودند و سینماگران سرشناس ایرانی کمتر در سینما فلسطین به تماشای فیلم‌ها نشستند.

تعداد جشنواره‌های مطرح بین‌المللی مستند کم نیست؛ با وجود این جشنواره‌ها مستندسازان ایرانی به جشنواره‌ای نیاز داشتند که به بررسی و تحلیل آثارشان بپردازد. در این میان نمی‌توان پذیرفت جشنواره‌ای با موضوع فیلم‌های مستند پس از سال‌ها خلا‌ء، در مرکز ایران برگزار شود و به جای فیلمسازان ایرانی این سینماگران خارجی باشند که در مرکز توجه قرار می‌گیرند.

از آنجا که جشنواره سینما حقیقت یکسال برگزاری باکیفیت را پشت سر گذاشته، برای رسیدن به همان استاندارد سال اول کاری سخت پیش رو ندارد، اما مسئله این است که اصلا‌ً بازگشت به آن فضا و حتی ترمیم مشکلا‌تی که در آن سال هم وجود داشته دغدغه مدیران جشنواره سینما حقیقت هست یا نه؟