هوای آلوده؛ راه‌حل‌های فرسوده

صدها میلیون ساعت کاهش عمر شهروندان شهرهای بزرگ به دلیل بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا، کاهش راندمان کاری میلیاردها ساعت فعالیت شغلی شهروندان به سبب تنفس هوایی سرشار از سرب …

صدها میلیون ساعت کاهش عمر شهروندان شهرهای بزرگ به دلیل بیماری‌های ناشی از آلودگی هوا، کاهش راندمان کاری میلیاردها ساعت فعالیت شغلی شهروندان به سبب تنفس هوایی سرشار از سرب و بالاخره تولید سالانه ۵۱۱ میلیارد کیلوگرم دی‌اکسیدکربن خالص در ایران؛ آماری که از سوی آژانس بین‌المللی انرژی (IEA) برآورد شده و ایران را در رده دهمین کشور تولیدکننده گازهای گلخانه‌ای جهان قرار داده است:

ایران ۷۵ میلیون نفری، سالانه ۸۳ میلیارد کیلوگرم بیشتر از برزیل ۱۹۳ میلیون نفری گازهای گلخانه‌ای تولید می‌کند و ۷۷ میلیارد کیلوگرم بیشتر از اندونزی ۲۴۳ میلیون نفری. در چنین شرایطی، آلودگی ناشی از دود متراکم اتومبیل‌ها در کلان‌شهرهای کشور، هرسال در آبان و آذرماه، به دلیلی شرایط خاص آب‌وهوایی (به‌ویژه کمبود وزش باد که احتمال بروز پدیده وارونگی هوا را افزایش می‌دهد.) تشدید می‌شود. در کنار اینها، امسال، عواملی مانند تنزل محسوس چندماه اخیر کیفیت بنزین عرضه‌شده در پمپ بنزین‌ها و نیز کاهش «قیمت نسبی» بنزین (قیمت بنزین در مقایسه با قیمت سایر کالاها) که مشوق استفاده از خودروهای شخصی است، باعث شد آلودگی هوا در هفته پیش به‌اندازه‌ای بحرانی شود که چاره‌ای جز تعطیلی همزمان شهرهای بزرگ و قطب‌های اقتصادی کلیدی کشور باقی نماند؛ اتفاقی که به‌ندرت می‌توان موارد مشابه آن را در کشورهای دیگر یافت.

اما برای گریز از این وضعیت، چه باید کرد؟

طبیعتا یگانه راه‌حل پایدار و بلندمدت، عبارت است از توسعه سرمایه‌گذاری شهرداری‌ها و نیز رفع موانع سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در زمینه حمل و نقل عمومی، در کنار رساندن قیمت بنزین در کشور به سطحی قابل‌مقایسه با قیمت‌های بین‌المللی یا دست‌کم میانگین قیمت کشورهای همسایه. اما در مورد راه‌حل‌های کوتاه‌مدت چه؟ مثلا، وقتی که می‌دانیم وضعیت آلودگی هوای شهرهای بزرگ همواره در آبان و آذر بدتر می‌شود، آیا منطقی نیست که قوانینی مانند «طرح ترافیک» در این دو ماه با محدودیت‌های بیشتری اجرا شوند؟ آیا منطقی نیست که در همین دو ماه، سهیمه بنزین دولتی اتومبیل‌های شخصی را کاهش دهیم؟ در کنار همه اینها، توسعه برخی راه‌حل‌های خلاقانه نیز، می‌تواند به کاهش خودروهای تک‌سرنشین کمک کند. یکی از این راهکارها، که به‌ویژه در کشورهایی با نرخ بالای مالیات بر مصرف بنزین رواج دارد، «هم‌پیمایی» (Carpooling) است که شماره پیش‌روی ضمیمه آخر هفته دنیای اقتصاد هم، در پرونده‌ای مختصر به معرفی آن پرداخته است.

به امید آنکه مدیران اجرایی دولت و نیز شهرداری‌ها، هم برنامه‌های کوتاه‌مدت و هم برنامه‌های بلندمدت کاراتر و تاثیرگذارتری را برای مواجهه با بحران آلودگی هوا در شهرهای بزرگ کشور به‌کار گیرند.

میثم هاشم‌خانی