سیاست های مدیریت ریسک در بخش کشاورزی ـ بخش دوازدهم

٤ سطح بیمه ی تضمین تولید در ایران ـ دست یابی به نتایج بیمه ی درآمدی دراجرای همزمان بیمه تضمین تولیدوسیاست قیمت تضمینی

▪ خبرنگار:

سازو کار اجرای بیمه تضمین تولید در ایران چگونه است و دلیل انتخاب این سازو کار چیست؟

ـ مهندس اردستانی:

آن چه که در کشورما اجرا می شود بیمه‌ی سنتی است، بیمه سنتی بیمه‌ای‌ تک خطر، دوخطر و درنهایت چندخطراست و بیمه‌ای تمام خطر نیست. این درحالی ست که بیمه‌ی سنتی اجرایی در کشورما تمام عوامل خطر، حتی خشکسالی را نیز تحت پوشش قرارمی‌دهد. بنابراین براساس این شیوه‌ی بیمه‌ای باید درهرسال غرامت پرداخت کنیم. این مساله برای صندوق بیمه مشکل بود چراکه اگرصندوق بیمه یک میلیون نفر بیمه‌گذار داشته باشد باید به ۷۰۰هزارنفرازآن‌ها غرامت پرداخت کند.

ازسوی دیگر میزان پرداخت‌های صندوق دربیمه‌ی سنتی بسیارمحدود است برای نمونه اگرخسارت های وارده به کشاورزی ۲ میلیون تومان باشد بیمه تنها ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزارتومان ازآن را باتوجه به حجم خسارت‌های ایجاد شده، پرداخت می‌نماید. چراکه ازنظر فنی امکان ارائه حمایت‌های معنی‌دار دربیمه‌های سنتی وجود ندارد.

درصد عمده‌ای ازخسارت‌های بخش کشاورزی، خسارت‌های جزئی غیرمؤثر مانند تگرگ یا عدم تلقیح گیاه در اثر باران یا سرما است. دراغلب موارد این‌ها خساراتی نیستند که تولید و زندگی کشاورز را مختل کنند بنابراین پرداخت غرامت‌های جزئی تنها منجربه افزایش حق بیمه‌ها می‌شود. درنتیجه با توجه به موارد مطرح شده، دربیمه‌ی تضمین تولید این موضوع مطرح شد که با اعمال سطح تضمین خسارت‌های جزئی حذف و در مقابل در صورت وقوع خسارات بالا بتوان به شکل موثری کشاورزان را مورد حمایت قرار داد.

یک طرح بیمه‌ای در صورتی موفق خواهد بود که براساس آن کشاورزان درسال‌های مختلف حق بیمه‌ی معقولی را که برای آن‌ها امکان‌پذیراست را پرداخت کنند تا درسال‌هایی که با بحران و مشکل جدی روبه‌رو می‌شوند، به شکل مؤثری مورد حمایت قرارگیرند. منظور از حمایت مؤثر این‌ است که هر کشاورزی در هر منطقه‌ای دارای پتانسیلی است. که براساس آن به کشاورزان غرامت پرداخت می‌شود.

برای نمونه اگر در سر پل ذهاب، برنامه‌ریزی‌های انجام شده برای پوشش بیمه‌ای،‌ برای گندم دیم ۱۲۰۰ کیلوگرم باشد، بنابراین اگر شرایط خوب باشد این امکان وجود دارد که تولید به ۱۸۰۰کیلوگرم هم برسد اما اگرتولید از ۱۲۰۰ کیلوگرم کمترشد، آن گاه به کشاورز خسارت پرداخت می‌شود. در این طرح حمایت مؤثر مهم است نه این که برای هراتفاقی خسارت پرداخت شود.

بیمه‌ی تضمین تولیدی طراحی شده در کشورما همانند بیمه‌ی تضمین تولیدی مورد استفاده در کشورهای دیگر نیست بلکه به اعتقاد من کامل‌تراز سیستم‌های مورد استفاده دردنیا است. در بیمه‌ی تضمین تولیدی که در کشورما طراحی شده ۴ سطح تضمین یا گارانتی در نظرگرفته شده است به طوری که اگر متوسط عملکرد منطقه‌ای یک تن درهکتارباشد؛

ـ در حالت اول زمانی که کشاورز حق بیمه A را پرداخت کند صددرصد(۱۰۰۰ کیلوگرم ) تولیدش تضمین می‌شود.

ـ درحالت دوم کشاورز با پرداخت حق بیمهB ریال ۹۰ درصد( ۹۰۰ کیلوگرم) از تولیدش تضمین می شود.

ـ در حالت سوم ۸۰ درصد تولید (۸۰۰ کیلوگرم) که حق بیمه آن C ریال می باشد و درحالت چهارم ۷۰ درصد تولید (۷۰۰ کیلوگرم) که حق بیمه آن D ریال، است.

برای نمونه ۷۰ درصد تضمین تولید منطقه بدین‌معنا است که اگر تولید منطقه‌ای از ۷۰ درصد میانگین پیش بینی شده کمترشود به تمام کشاورزانی که تضمین تولید ۷۰ درصد را خریداری کردند، غرامت پرداخت می‌شود.

دراین حالت اگر تولید منطقه‌ای به طورمثال از ۷۰۰ کیلوگرم به ۵۰۰ کیلوگرم کاهش یابد، مابه‌التفاوت آن ( ۲۰۰ کیلوگرم) به عنوان خسارت به کشاورزان پرداخت می‌شود. بنابراین مشاهده می شود که دراین روش بیمه‌ای کشاورزان باتوجه به نیازخود به طوراختیاری یکی ازاین بیمه نامه‌ها را خریداری می ‌کنند.

نکته قابل توجه دراین‌جا این است که احتمال کاهش تولید از صددرصد متوسط عملکرد منطقه بالاتر از احتمال کاهش تولید از ۷۰ درصد عملکرد منطقه است. به همین دلیل است که حق بیمه‌های سطوح تضمین بالا بسیار بیشتر از حق بیمه با سطوح تضمین کمترمحاسبه می شوند، این موضوع از نظر فنی قابل توجیه است. بنابراین کشاورزانی که انتظار بیشتری دارند وخواهان تضمین‌های بالای تولید می باشند باید حق بیمه بیشتری پرداخت نمایند.

دراین زمینه محاسبات پیچیده‌ای نیز داشتیم. خوشبختانه باتوجه به مطالعات انجام شده و مدل‌های آماری موجود به این ضرایب خطر درحد قابل قبولی دست پیدا کرده ایم.

امید است که به مرور زمان بتوانیم این سیستم‌ها را کامل‌تر کنیم.

درحال حاضر،صندوق بیمه درحال کامل‌تر کردن سیستم ذخیره و ضبط اطلاعاتش است. به‌طوری که به دنبال به کارگیری سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی GIS)( Geographic Information Systems) دراین طرح است تا ازطریق سیستم‌های ماهواره‌ای و GIS ضمن ثبت اطلاعات به‌طور دقیق تولیدات هراستانی که تعرفه آن اعلام شده را اندازه‌گیری کند. به طوری که از طریق این اطلاعات بتوان ثبات و امنیت واقعی در تولیدات هراستانی ایجاد نماییم .

با توجه به این که امسال سال سوم اجرای طرح بیمه‌ی تضمین تولید است، این طرح درسال گذشته دراستان‌های بوشهر، کردستان، کرمانشاه ومازندران اجرا شد و امید است بتوانیم طی سال زراعی جاری دامنه این طرح را به ۱۲ استان افزایش دهیم.

بیمه‌ی تضمین تولید، به همراه سیاست قیمت تضمینی، درواقع بیمه‌ی درآمد محسوب می‌شود، ‌بدین مفهوم که به دلیل اعلام قیمت‌های تضمینی توسط دولت نوسانات قیمتی وجود نداشته و قیمت‌ها ثابت هستند چراکه دولت آن را تضمین کرده است. بنابراین، مبنای محاسبات و پرداخت غرامت‌ها براساس قیمت های تضمینی اعلام شده از سوی دولت می باشد.

گفت و گو:

زهرا شعبان زاده ـ خبرنگار اقتصاد کشاورزی سرویس مسائل راهبردی خبرگزاری دانشجویان ایران