آیا وکیلم

موضوع ازدواج موقت همواره در کشور ما یک سوژه داغ برای اظهار نظر مردم و کار شناسان اجتماعی و مذهبی بوده است امکان «عقد موقت» در شرع مبین اسلام زمینه را برای ایجاد ساختارهایی فراهم کرد که ازدواج با مسئولیت اندک را به عنوان یکی از راه حل های برون رفت از بحران های اخلاقی جامعه مطرح کند

موضوع ازدواج موقت همواره در کشور ما یک سوژه داغ برای اظهار نظر مردم و کار‌شناسان اجتماعی و مذهبی بوده است.امکان «عقد موقت» در شرع مبین اسلام زمینه را برای ایجاد ساختارهایی فراهم کرد که ازدواج با مسئولیت اندک را به‌عنوان یکی از راه‌ حل‌های برون‌رفت از بحران‌های اخلاقی جامعه مطرح کند.

چند همسری شیوه‌ای از زیست اجتماعی است که حتی پیش از اسلام در ایران رایج بوده است؛ اما پس از ظهور اسلام، با مطرح‌شدن «متعه» یا عقد موقت سمت‌وسوی دیگری یافته است.صیغه موقت به‌طور سنتی در ایران به گروه‌های ویژه‌ای از مردم اختصاص داشته است. به‌طور مثال همیشه زنان بیوه‌ای که تحت فشار مشکلات اقتصادی و اجتماعی بوده‌اند، بیشترین زنان علاقمند به ازدواج موقت را تشکیل داده‌اند. از طرف دیگر مردانی با تمکن مالی، به قصد دستگیری از این زنان بیوه یا کامجویی، داوطلب پیوند موقت بوده‌اند. به‌نظر می‌رسد پس از انقلاب اسلامی و با افزایش حساسیت‌های مردم و مسئولان نظام به مسئله ارتباط دختران و پسران، ازدواج موقت تبدیل به یکی از پیش‌زمینه‌های ازدواج دائم شد، به‌این‌صورت که زوج در مدت نامزدی تن به این نوع از ازدواج می‌دادند تا از شکسته‌شدن حریم‌ها جلوگیری شود. غرایز جنسی یکی از اساسی‌ترین و غیرقابل کنترل‌ترین احساسات جامعه جوان ماست. سیاست‌گزاران فرهنگی به این مهم واقف هستند و به همین دلیل سال‌هاست بر سر چگونگی برخورد با این نیاز چالش‌های اساسی میان آن‌ها وجود دارد. عده‌ای راه جلوگیری از مفاسد اخلاقی در اوضاع بد اقتصادی را ازدواج موقت می‌دانند و دیگران معتقدند که اولویت با فراهم‌کردن زمینه‌های تشکیل خانواده است.

● رشد فزاینده وب‌سایت‌های مروج ازدواج موقت

در‌این‌میان شاید افزایش ارتباط مردم با دنیای مجازی موجب ایجاد موجی از وب‌سایت‌های ازدواج موقت در محیط اینترنت شده است.البته تأسیس سایت‌هایی با کارکرد ازدواج، محدود به کشور ما نیست و در بسیاری از کشور‌ها به دلیل تغییر جنس روابط و اقتضای جامعه، پایگاه‌هایی برای معرفی افراد به یکدیگر راه‌اندازی شده است. این پدیده بدون شک ناشی از تنهایی انسان‌ها و کاهش توانایی برقراری روابط دوستانه و عاطفی در دنیای بیرون است. تشکیل خانواده به تصریح دین مبین اسلام، بهترین راه حل برای پیشگیری از مخاطرات است؛ اما ازدواج موقت یعنی کامجویی بدون ایجاد تعهد و تأهل! اگر اظهارنظر قطعی دراین‌باره را به عهده کار‌شناسان مذهبی بگذاریم و تنها نیاز و اضطرار جامعه را در نظر گیریم، باز به‌نظر می‌رسد آنچه امروز به‌عنوان «پایگاه‌های اینترنتی ازدواج موقت» در جامعه رایج شده است، نیاز به آسیب‌شناسی دقیق و عمیق دارد؛ زیرا «عدم تعهد» جوان‌ها به رابطه می‌تواند در کوتاه‌مدت به چالشی بزرگ در سطح روابط عاطفی و حتی حقوقی تبدیل شود.

● گروه هدف مروجان ازدواج موقت چه کسانی هستند؟

امروز دیگر نه موضوع زنان بیوه و مردان متمول مطرح است و نه روابط شرعی در دوره نامزدی. بلکه گروه هدف ازدواج موقت جوانانی هستند که آن‌قدر بالغ هستند که بدون نظارت والدین و مستقیم با این موضوع رو‌به‌رو شوند. از طرفی هم هیجانات آن‌ها ممکن است اجازه تصمیم‌گیری درست را از ایشان سلب کند. برای بررسی جوانب این موضوع، پیش از هر چیز لازم است نگاهی به نحوه همسریابی در این سایت‌های دارای مجوز بیندازیم. اساس کار بر این است که هر داوطلب در یکی از این سایت‌ها ثبت نام کرده و نام و مشخصات خود را برای ورود به پروسه همسریابی در اختیار صاحبان سایت قرار می‌دهد. در برخی مواقع هم سایت به‌صورت یک شبکه اجتماعی اداره می‌شود؛ یعنی زنان و مردان در آن با یکدیگر آشنا شده و از معیارهای هم مطلع می‌شوند. البته ممکن است اطلاق شبکه اجتماعی و دوست‌یابی از نظر صاحبان چنین سایت‌هایی توهین‌آمیز به حساب بیاید؛ اما کپی‌برداری یکی از همین سایت‌ها از گرافیک صفحه نخست شبکه اجتماعی «فیس‌بوک» برای هر بیننده‌ای شک‌برانگیز است. سپس هر داوطلب با توجه به معیارهای مدنظر با گزینه‌هایی روبه‌رو می‌شود. متأسفانه آنچه بعد از این مرحله پیش می‌آید، تقریباً بر همه پوشیده است؛ زیرا در چنین پایگاه‌هایی همواره تأکید می‌شود که مسئولیت انتخاب به عهده خود کاربران است. البته در مواردی دفا‌تر ازدواج خاصی معرفی می‌شود یا هشدار داده می‌شود که درصورت تخلف از قوانین جمهوری اسلامی، اطلاعات کاربران در اختیار مراجع قضایی قرار خواهد گرفت. نکته دیگری که در وب‌سایت‌های ازدواج موقت به چشم می‌آید، تأکید بر فتاوی مذهبی دراین‌باره است. این صفحه‌ها که عموماً بدون درنظرگرفتن تمامی ابعاد نظارت فقهی و همچنین دیدگاه‌های منفی و بررسی ابعاد مختلف اجتماعی نوشته می‌شوند، به‌هیچ‌وجه نمی‌توانند پاسخگوی یک مراجعه‌کننده دقیق و منتقد باشند. احکام مطرح‌شده در این صفحات عموماً ایجابی است.

● مروجان ازدواج موقت به چه ابهاماتی پاسخ نمی‌دهند؟

برای مثال مسئله اجازه‌گرفتن دختر باکره از پدر برای جاری‌شدن صیغه عقد موقت همواره همراه با تساهل مطرح می‌شود که این نتیجه‌ای جز وسوسه دختران جوان به پنهان‌کاری از خانواده را در پی نخواهد داشت. این موضوع کوچکی نیست و بی‌توجهی به آن می‌تواند آسیب‌های فراوانی برای جامعه به‌وجود آورد. موضوع این است که برخی از این سایت‌ها به‌صورت غیرعلنی سعی در ترویج روش صیغه‌خوانی دو نفره را دارند. آن‌ها به‌هیچ‌وجه مسئولیتی در مقابل آنچه بعد از قرار آشنایی پیش می‌آید، ندارند. بنابراین منصفانه این است که حال دختر تازه‌جوانی را تصور کنیم که به‌تنهایی و بدون حضور شاهد تن به جاری‌شدن صیغه داده است و پس از افشای رازش هیچ راهی برای اثبات پاکیزگی خود ندارد.

● پیشنهاد توزیع پرسش‌نامه‌ تک‌سؤالی!

از طرف دیگر گمان می‌رود همه‌پرسی از جوان‌ها درباره این موضوع نتیجه‌ای متفاوت از آنچه تبلیغ می‌شود، داشته باشد. می‌توان پرسشنامه‌ای با تنها یک پرسش میان تمام دانشجویان کشور توزیع کرد و از آن‌ها پرسید آیا حاضرند با کسی که پیش‌ازاین یک یا چندبار ازدواج موقت را تجربه کرده است، پیمان زناشویی ببندند؟! بی‌گمان اینجا ایران است و بافت سنتی و مذهبی جامعه این اجازه را به هر جوانی می‌دهد که به دنبال گزینه‌ای برای ازدواج باشد که کمترین تجربه جنسی، چه رسمی و چه غیررسمی را داشته باشد. آیا با این حساب ممکن است کسی مدعی شود رواج ازدواج موقت میان دختران و پسران کم‌سن و سال و باکره می‌تواند به استحکام خانواده کمک کند؟

ازدواج موقت افراد بزرگسال و باتجربه در جامعه ایران همواره کارکرد خاص خود را داشته است. آنچه از دین اسلام بر می‌آید، این موضوع کاملاً مشروع است؛ اما رویکرد ازدواج موقت متأسفانه در حال چرخش به‌سمت جوانان در سنین پایین است. حال این سؤال مطرح می‌شود که چرا توانایی جوان‌هایی که پر از انرژی و نشاط برای تشکیل خانواده سالم و مستحکم هستند، باید به‌سمت ازدواج وقت منحرف شود. آن‌هم ازدواجی که به‌هیچ‌وجه زیر نظر خانواده نیست و نوعی بی‌قانونی و لجام‌گسیختگی در آن، هرکسی را درباره تبعات آن به وحشت می‌اندازد. جوانی که پر از انرژی برای ارضای غریزه خود است، برای یافتن پاسخ پرسش‌هایش به محیط مجازی پناه می‌برد. متأسفانه شاهد آن هستیم که این محیط، جوانان اخلاق‌گرا را نیز به‌سوی تسلیم در برابر غریزه ولو به‌صورت شرعی و قانونی سوق می‌دهد. فردی که با دلایل نه‌چندان محکم عرفی و شرعی در مدت کوتاهی توجیه می‌شود که بدون صرف زمان و انرژی زیاد می‌تواند هم دین خود را حفظ کند و هم به کامجویی بپردازد، آیا با چنین جوانی نباید کمی هم از تقوا سخن گفت؟

ناگفته پیداست که ترویج شیوه همسریابی اینترنتی آن‌هم با هدف متعه، به دلیل شرایط نا‌به‌سامان اقتصادی به‌وجود آمده است. آیا زمان آن فرا نرسیده است که به‌جای پاک‌کردن صورت‌مسئله و یا ارائه راه حل‌های انحرافی همه برای حل‌کردن مشکل پیش‌قدم شوند؟