ماجرای نامه‌های زندان از چه قرار بود؟

گرامشی در نوامبر ۱۹۲۶ بازداشت شد و در ژوئن سال بعد محکوم به ۲۰ سال حبس گردید. دادستان دادگاه گرامشی اعلام کرده بود که «مغز او را برای ۲۰ سال باید از کار انداخت» اما تقدیر بر آن بود …

گرامشی در نوامبر ۱۹۲۶ بازداشت شد و در ژوئن سال بعد محکوم به ۲۰ سال حبس گردید. دادستان دادگاه گرامشی اعلام کرده بود که «مغز او را برای ۲۰ سال باید از کار انداخت» اما تقدیر بر آن بود که اصلی ترین میراث گرامشی محصول همین دوران حبس باشد. چه آنکه در سال ۱۹۲۹ بالاخره به گرامشی اجازه نوشتن در زندان را دادند و هشتم فوریه این سال نخستین تاریخ در «دفترچه یادداشت‌های زندان» اوست. در خلال این سال‌ها او وقت خود را به مطالعه تاریخ ایتالیا و اروپا، زبان‌شناسی و تاریخ‌نگاری گذرانده بود. گرامشی حافظه حیرت‌آوری داشت. در طول سال‌های زندان به او اجازه نمی‌دادند کتاب‌های کمونیستی بخواند و به این ترتیب هر نقل قولی که در نوشته‌هایش آورده، خصوصا نقل قول‌های مربوط به آثار مارکس، عبارت است از تعبیراتی که (تقریبا به طور دقیق) به خاطر می‌آورده است.

از سال ۱۹۳۰ گرامشی مجموعه بحث‌هایی را با سایر زندانیان کمونیست آغاز کرد اما اندیشه‌هایش در خصوص لزوم رویکرد دموکراتیک با سایر زندانیان سیاسی همخوانی نداشت.سرانجام در بیست و هشتمین روز آوریل ۱۹۳۷ آنتونیو گرامشی پس از سال‌ها رنج در ۴۶ سالگی از دنیا رفت و خواهرزنش، تاتیانا، هر ۳۳ کتاب او را به صورت قاچاق از زندان خارج کرد و آنها را با استفاده از مجاری سیاسی به مسکو فرستاد تا منتشر شوند. دفترهای زندان گرامشی پس از پایان جنگ نیز در اختیار پالمیرو تولیاتی دوست گرامشی و رهبر بعدی حزب کمونیست ایتالیا قرار گرفت. بر مبنای شایعه‌ای، گرامشی تمام نامه‌های مهم‌اش را (خصوصا آنهایی که به احساسات و نظرات سیاسی او مربوط می‌شده است) خطاب به تاتیانا، خواهر همسرش گیالیا، نوشته است. به هر حال همین زن بود که نوشته‌های گرامشی را در برابر نسل‌های آینده گشود. جالب اما آنجاست که گرامشی علاوه بر نامه‌های متعدد در زندان یادداشت‌هایی را از خود به جای گذاشت که بعدها به عنوان رساله‌های وی به شمار آمدند: یادداشت‌هایی درباره ماکیاولی، عصر وحدت ایتالیا، ماتریالیسم تاریخی و فلسفه کروچه، روشنفکران و نظام فرهنگی، گذشته و حال، برخی از مقاله‌های به جای مانده از دوران زندان او هستند.