نقش تغذیه دركاهش عوارض ناشی از آلودگی هوا

تغذیه خوب, نقش موثری دركاهش عوارض ناشی از آلودگی هوا دارد

اینجا تغذیه معجزه می كند

شاید گاه و بی گاه با خود فكر كرده باشید كه سرانجام زندگی در شهری مثل تهران با این همه آلودگی و دود و آلاینده های محیطی چه خواهد بود؟ بیماری های حاد ریوی، آلرژی های مزمن، مشكلات روحی و روانی، یا انواع سرطان ها و...

زمانی بود كه روزنامه ها و خبرگزاری ها در سرفصل های اخبارشان هوای یك روز را آلوده اعلام می كردند و این وقتی بود كه تعداد این روزها كمتر از روزهای پاك بود. اما امروز آلودگی هوا به حدی رسیده كه اگر خبر «امروز هوای تهران سالم است» را از رادیو بشنویم و در روزنامه ها بخوانیم، خوشحال و بعضاً متعجب می شویم.روزمرگی و سكونت در كلان شهری با ویژگی های تهران امروزی، نه فقط عوارض و خطرات آلاینده های محیطی، كه شاید بسیاری دیگر از ناهنجاری ها را برای بسیاری از شهروندان در پی داشته باشد، غافل از این كه هریك از ما در قبال خود و فرزندانمان، كودكان، سالمندان و تك تك اعضای خانواده خویش عهده دار مسئولیت هایی هستیم كه حفظ تندرستی، مهم ترین آنهاست.هرگز با خود اندیشیده اید كه چطور از عهده این مسئولیت برآیید چگونه با شیوه های نه چندان دشوار تاوان زندگی در آلوده ترین شهر دنیا را بپردازید. رشد بهتر برای كودكان و عمری دراز را برای خود به ارمغان آورید، آن هم با خوردن؟ خوردن غذای مناسب؟ با رشد كلان شهرهای آلوده و افزایش روزافزون كارخانجات، صنایع، خودروها... و آلودگی هوا در كشور كانادا در سال ۲۰۰۲ میلادی، تعداد غیبت های دانش آموزان دبستانی و مهدكودك ها به دلیل ابتلا به مشكل دفع و یبوست رو به افزایش گذاشت و همین موضوع دولتمردان این كشور را به فكر یافتن راهكار و چاره ای انداخت كه در عین حال هزینه ای را بر دولت تحمیل نكند.مسئولان وزارت بهداشت كانادا اجرای طرح توزیع روزانه دو وعده شیر رایگان را در تمامی مدارس و مقاطع تحصیلی كلان شهرهای این كشور به عنوان بهترین راهكار كاهش عوارض مسمومیت های گوارشی ناشی از آلاینده های هوا برگزیدند و با اخذ عوارض از كارخانجات اتومبیل سازی، اعتبارات مورد نیاز این طرح را تأمین كردند و پس از مدتی نه چندان طولانی آثار مثبت تغذیه با شیر را در كودكان و نوجوانان دیدند.طاهره طالع ماسوله دانشجوی دكترای تغذیه دانشگاه كبك كانادا در این زمینه چنین توضیح می دهد: «در بدن انسان باكتری های مفیدی وجود دارند كه عمل دفع ادرار و مدفوع و مواد آلاینده را تنظیم می كنند. هر وقت میزان باكتری های مفید بر اثر ورود سرب و مواد آلاینده به بدن كم می شود، عمل دفع هم با مشكل مواجه می شود و این مواد در بدن باقی می مانند و شیر ماده ای است كه به دلیل دارا بودن ماده ای فعال به نام پتو بیوتیك، سطح این باكتری های مفید را در روده انسان تعادل می بخشد.»

وی اضافه می كند: «كاهش یا افزایش فلور طبیعی (باكتری های مفید) در بدن به صورت اسهال و یا یبوست نمایش داده می شود، كه در هر دو حالت برای سلامتی مضر است.»اخذ عوارض از كارخانجات آلاینده هوا، خرید مستقیم شیر و توزیع آن در مدارس كانادا از سال ۲۰۰۲ موجب شد تا علاوه بر همه آثار مثبت دیگر، میزان باكتری های مفید در بدن دانش آموزان نیز به سطح تعادلی نزدیك تر شده و مشكل یبوست و اسهال در آنها كاهش یابد و از تعداد دفعات غیبت آنها در هر مدرسه به طور متوسط ۳۶ درصد كاسته شود.

تغذیه و آلودگی هوا

در بحث تغذیه و نقش آن در كاهش عوارض ناشی از آلودگی هوا، تحقیقات زیادی در كشور صورت نگرفته و آمار دقیقی در دست نیست. شاید معضل اصلی از نگاه كارشناسان تغذیه، همان آلودگی هواست كه اگر ریشه كن شود، طبعاً دیگر نیازی به كاوش و بررسی های این چنین نیز باقی نمی ماند.آزاده امین پور، عضو هیأت علمی انستیتو و دانشكده علوم تغذیه دانشگاه شهید بهشتی در تشریح ارتباط میان تغذیه و محیط زیست می گوید: «ما به عنوان عنصر و موجودی زنده در مجموعه فعال كره زمین، ناچار به ادامه حیات هستیم و برای همین هم باید در وضعیتی متعادل قرار بگیریم كه از آن به عنوان سلامتی یاد می كنیم، وضعیتی كه طی آن قدرت دفاعی بدن در مقابل آلودگی ها بالا رود.»كارشناسان، تغذیه مناسب را یكی از راه های افزایش قدرت دفاعی بدن در مقابل آلودگی های زیست محیطی می دانند.آلودگی هوا آثار مخربی را بر دستگاه تنفس، سیستم گوارشی و اعصاب و روان افراد بر جای گذاشته و می تواند اختلالاتی در عملكرد آن ایجاد كند. این كه برای كاهش این عوارض خطرناك باید چه موادی را به چه میزان مصرف كرد، پرسشی است كه دكتر تیرنگ نیستانی استادیار انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی دانشگاه شهید بهشتی اینگونه پاسخ می دهد:«گازهای آلوده كننده، اكسیدهای ازت، دی اكسید كربن، منو اكسید كربن و... آلاینده های موجود در هوا را تشكیل می دهند كه هریك بر یك عضو خاص از بدن تأثیر گذارند. به طوری كه اكثر گازها در ایجاد حالتی به نام «استرس اكسیداتیو» مؤثرند و ذرات معلق عمدتاً دستگاه تنفسی و ریه ها را مورد هجوم قرار می دهند، در محل خاصی رسوب می كنند و موجب واكنش های التهابی مثل برونشیت، خلط، سرفه های صبحگاهی و... می شوند.»وی در توضیح نقش بیماری زای گازهای آلاینده و استرس اكسیداتیو می گوید: «در بدن ما به طور طبیعی مولكول هایی وجود دارند كه عمل پرواكسیدان را بر مولكول های دیگر انجام می دهند و آنها را اكسید می كنند مثل مولكول هایی كه در قشرهای سلولی هستند و یا پروتئین های آنزیم برای جلوگیری از این اتفاق، سیستم دفاعی آنتی اكسیدانی در بدن همیشه فعال است و در حالت عادی این دو در حالت تعادل هستند و اگر این تعادل به نفع پرواكسیدان برهم بخورد، استرس اكسیداتیو نام می گیرد. كه امروزه عامل بسیاری از بیماری های التهابی، قلبی عروقی، آسم آلرژیك و... شناخته شده است و گازهای آلاینده هوا می توانند آن را تشدید كنند.»علاوه بر عوامل داخلی، كمبودهای غذایی بدن، دفاع آنتی اكسیدانی را كاهش داده و ساخت و ساز آن را مختل می كند كه برای تقویت آن می بایست از آنتی اكسیدان های غذایی كمك گرفت.حالا نقش غذا، نوع و حجم آن در مبارزه با آلودگی هوا بیشتر روشن می شود.

آسیب پذیرترها

كودكان وسالمندان دو گروه آسیب پذیرتر در مقابل عوارض ناشی از آلودگی هوا، طبعاً مراقبت های بیشتری را نیاز دارند.براساس تحقیقات انجام شده در مدرسه پزشكی دانشگاه كالیفرنیای جنوبی آلودگی هوا بر رشد ریه كودكان تأثیرمنفی داشته و سطوح بالای آلودگی هوا، احتمال تأخیر رشد ریه را تا ۵ برابر افزایش می دهد.آمار ارائه شده از سوی دبیر همایش بین المللی آلودگی هوای تهران (سال ۱۳۷۶) گویای آن بود كه آلودگی هوای تهران روزانه جان ۲۰كودك و سالمند را می گیرد. در این ارتباط مهندس ملك افضلی كارشناس مسئول بهداشت هوای دانشگاه شهید بهشتی می گوید:«سالانه سه میلیون نفر در سرتاسر جهان بر اثر بیماری های ناشی از آلودگی هوا، جان خود را از دست می دهند.»وی می گوید:«۵ درصد سرطان های ناشی از برنش و ریه، یك درصد مرگ و میرهایی ناشی از عفونت های تنفسی و دو درصد مرگ و میرهای ناشی از بیماری های قلبی ریوی در جهان، ناشی از آلودگی هوا در فضای آزاد شهری است.»

آنچه مسلم است، منواكسید كربن و ذرات معلق كمتر از ۱۰ میكرون، مهم ترین آلاینده های هوای شهر تهران را تشكیل می دهند كه موجب بیماری های قلبی، عصبی، گوارشی و بیماری های دوران زایمان می شوند.به گفته مسئول پالایش شركت كنترل كیفیت هوای تهران، سال گذشته ۳۳ درصد از هوای تنفسی شهروندان تهرانی در وضعیت ناسالم قرار داشت و امسال در مدت مشابه ۱۷ درصد.

چه بخوریم،چگونه بخوریم؟

حالا در این شهر دودزده، وقتی می توانیم با قدری دقت و توجه در انتخاب غذای مصرفی و موادی كه طی روز تغذیه می كنیم، تهاجم آلاینده ها را تحت كنترل درآوریم و جان سالم به در بریم، چرا این كار را نكنیم؟دكتر نیستانی، خوردن آنتی اكسیدان ها را راهی برای مقابله با عوارض آلودگی هوا می داند و می گوید: «اگر غذای ما از نظر آنتی اكسیدان های خارجی غنی باشد، شانس وقوع استرس های اكسیداتو هم پایین می آید.» اینكه آنتی اكسیدان ها در چه موادی وجود دارند، دكتر نیستانی چنین توضیح می دهد:«ویتامین های Eو C، كاروتنوئیدها، پلی فنول ها و تركیبات دیگر، آنتی اكسیدان های مهم هستند.سبزی ها و میوه های تازه، منبعی غنی از ویتامین C هستند. حساسیت این مواد به حرارت و نور و PH محیط بالاست و مثلاً با افزودن جوش شیرین به غذا، ویتامین موجود در این مواد غیرفعال می شود. از این رو بهتر است میوه ها و سبزیجات را تازه مصرف كنید.روغن های گیاهی و جوانه گندم، منبع غنی از ویتامین E به شمار می روند. روغن سویا و آفتابگردان و جوانه گندم غنی ترین ماده از نظر ویتامین E هستند. ویتامین های E نسبت به شرایط طبخ مقاومت بیشتری دارند.غلات و گوشت، حاوی منابع سرشار روی هستند به ویژه غلات سبوس نگرفته و انواع گوشت.»مردم ایران از دیر باز با مشكل كمبود روی در بدن خود مواجه بودند كه یكی از مهم ترین این عوامل اسید فیتیك (فیتات) نام دارد كه به طور طبیعی در غلات وجود دارد.نكته مهم در مورد غلات این است كه وقتی از غلات برای تهیه نان استفاده می كنیم، حتماً می بایست عمل تخمیر خمیر نان بدون دخالت جوش شیرین انجام شده باشد.اگر تخمیر انجام نشود، عمل جذب روی انجام نمی شود. چرا؟ چون بطور طبیعی آنزیمی به نام فتیاز در غلات موجود است كه براثر عمل تخمیر خمیر نان فعال می شود و اسید فتیك را تجزیه می كند. لذا اگر تخمیر صورت نگیرد، فتیاز فعال نمی شود و روی جذب نمی شود و سیستم ایمنی بدن دچار مشكل خواهد شد.شیر و مواد لبنی، عوارض ناشی از آلودگی هوا را بر دستگاه گوارش كاهش می دهد و مفید است.وجود ماده ای به نام پگوبیوتیك در شیر و ماست، سطح باكتری های مفید روده را تعادل می بخشد، به ویژه آن كه كم چرب باشند. وجود ماده ای به نام پكتین در گوشت سیب، سرب را به طور كامل از بدن دفع می كند و هر قدر مصرف سیب در طول روز بیشتر باشد، برای كاهش عوارض آلودگی هوا بهتر است

پایان كلام:

و كلام آخر اینكه اگر در كلان شهرهای پر ازدحام و آلوده زندگی می كنید، از خوردن چند چیز برای حفظ تندرستی غفلت نكنید، تا از این مهلكه جان سالم به در برید:

۱- حداقل دو لیوان شیر در روز.

۲- حداقل ۴۰۰ گرم سبزی و میوه تازه در روز.

۳- غلات سبوس نگرفته در روز.

۴- حداقل یك سیب در طول روز.

نویسنده : فریبا صحرایی