عوامل فریب

▪ حضرت آدم با وجود اینکه پیامبر خدا بود و از ملکه عصمت و دوری از هوای نفس برخوردار بود چگونه شیطان توانست او را وادار کند از درخت ممنوعه ای که خدای متعال از آن نهی کرده بود، تناول …

حضرت آدم با وجود اینکه پیامبر خدا بود و از ملکه عصمت و دوری از هوای نفس برخوردار بود چگونه شیطان توانست او را وادار کند از درخت ممنوعه ای که خدای متعال از آن نهی کرده بود، تناول کرده و فریب شیطان را بخورد؟

ـ در بخش نخست پاسخ به این سؤال ضمن تاکید بر فنی و پیچیده بودن روش اغواگری شیطان که مبتنی بر روان شناسی انسان بود به اولین راهکار شیطان برای فریب انسان تحت عنوان تکامل طلبی اشاره کردیم. اینک در بخش پایانی دنباله مطلب را پی می گیریم.

۱) حب جاودانگی

انسان براساس فطرت خود دوست دارد جاودانه باشد و در نهاد و ضمیر ناخودآگاه همه ما این گرایش و حب به جاودانگی وجود دارد. به همین دلیل است که با عواملی که بقا و حیات ما را تهدید می کند به شدت مبارزه می کنیم و از تصور فنا و نابودی خود نفرت داریم. جد ما حضرت آدم نیز دارای این خصلت بود و حب جاودانگی او سبب شد که راهکار شیطان برای جاودانه شدن را با خوردن درخت ممنوعه بپذیرد. «او تکونا من الخالدین»(اعراف- ۲۰) یا اینکه هر دوی شما در اینجا جاودانه باشید!

۲) زودباوری

شیطان برای نشان دادن حسن نیت ظاهری خود، برای آدم و حوا قسم می خورد و خود را از زمره نصیحت کنندگان می نامد. «و قاسمهما انی لکما لمن الناصحین(اعراف-۲۱) شیطان برای آدم و حوا قسم خورد که آن دو حرفی که برایتان زدم از سر خیرخواهی بود. آری شیطان چهره ای ظاهرالصلاح و خیرخواهانه به خود گرفته و می گوید: قصد جهنم بردنتان را ندارم، غرض من نصیحت است. آدم و حوا که تا به حال دروغ از کسی نشنیده بودند، به همین جهت باورشان شد و فریب اغوای شیطان را خوردند.

۳) حب ریاست

حب جاه، مقام و ریاست نیز از جمله گرایش های فطری انسان است. و هر کسی دوست دارد به ریاست و مقامی دست پیدا کند که هیچ گاه از بین نرفته و غیرقابل زوال باشد. شیطان در اینجا نیز زاویه ورود را پیدا کرد و حضرت آدم را به ریاستی دعوت کرد که هیچ گاه از بین نرفته و صبغه همیشگی و پایدار دارد.

«فوسوس الیه الشیطان، قال یا آدم هل ادلک علی شجره الخلدو ملک لایبلی»(طه-۱۲۰) پس شیطان آدم را وسوسه کرد و گفت ای آدم آیا می خواهی تو را به درخت جاودانگی و پادشاهی و ریاستی که تمام شدنی نیست راهنمایی کنم؟ از این آیه نیز استفاده می شود که منظور از «ملک لایبلی» یک ریاستی است که تمام شدنی نیست. انسان خواهان ملک است، خواهان دارایی و ریاست است و این هم چیز بدی نیست بلکه گاهی مقدس نیز است. حضرت حجت(عج) انتظار می کشد تا یک زمانی زمامدار عالم شود. حضرت علی(ع) فرمود: اگر زیربار خلافت می روم، فقط به این دلیل است که حق مظلومی را بگیرم یا ظالمی را عقاب کنم.»

بنابراین شیطان باتوجه به این ویژگی های خلقتی انسان که به تکامل خواهی، جاودانگی، خیرخواهی و فرمان روایی گرایش دارد، توانست از این چهار راهکار برای اغوا و فریب حضرت آدم و حوا وارد شده و او را وادار نماید تا از شجره ممنوعه تناول کند.