جنایت و مدرنیسم

نمایش «سامورایی مجنون» پیش از هر چیز نمایشی مدرن است اگرچه این نمایشنامه از سال ۱۸۲۵ تاكنون بارها به روی صحنه رفته است كیوكازو یاماموتو نویسندهٔ این متن بر اساس نمایشنامه ای از «نامبوكوتسورویا» این نمایشنامه را نوشته است و قصهٔ اصلی آن بر اساس جنایتی واقعی كشته شدن ۵ نفر به شكل دست جمعی نگاشته شده است

نقدی بر نمایش«سامورایی مجنون»

نمایش «سامورایی مجنون» پیش از هر چیز نمایشی مدرن است. اگرچه این نمایشنامه از سال ۱۸۲۵ تاكنون بارها به روی صحنه رفته است. كیوكازو یاماموتو نویسندهٔ این متن بر اساس نمایشنامه‌ای از «نامبوكوتسورویا» این نمایشنامه را نوشته است و قصهٔ اصلی آن بر اساس جنایتی واقعی (كشته شدن ۵ نفر به شكل دست‌جمعی) نگاشته شده است. سامورایی مجنون زندگی انسانهای امروزی را به روی صحنه می‌برد. انسانهایی كه جنگ و كشت و كشتار برایشان امر عادی شده و پول و شهوت همه چیز آنها شده است. اگرچه این نمایش توصیف زندگی یك رونین (سامورایی بی‌ارباب و رها) است كه به‌عنوان انسانی بی‌رحم، ضعیف و طمع‌كار نشان داده می‌شود اما واقعیت آن است كه نقدی است بر رفتارهای انسان امروزی. این نمایش البته یك كابوكی است اما از عناصر مدرن و جدید در آن استفاده شده است. به عبارت بهتر بازآفرینی یك نمایش كابوكی است. نمایش با افكتهایی از بمباران هواپیماها و انفجارهای مهیب آغاز می‌شود. صداهایی كه ما را به یاد جنگ جهانی دوم و بمباران اتمی دو شهر ژاپن می‌اندازد. در این میان صدای گریه‌های نوزادی كه در وسط صحنه و در دستان مردی دیده می‌شود، فضا را پر می‌‌كند. به گذشته باز می‌گردیم زندگی سامورایی را تماشا می‌كنیم و دوباره به حال و صدای نوزاد بازمی‌گردیم. در این روایت البته هم به لحاظ چگونگی بیان قصه و نیز شكل اجرا، با نمایشی مدرن روبه‌رو هستیم. در نمایش سامورایی مجنون، برخلاف انتظار سامورایی، مرد نیست. سامورایی زن است . زنان نیز وارد جنگهای بی‌ارزش شده‌اند. به‌عبارتی همه چیز در دنیای امروز به هم ریخته و نامنظم است. همه در ایجاد دنیایی نازیبا و ناآرام، سهیم شده‌اند و از جمله زنان! از این رو در چنین دنیایی چندان مهم نیست كه آن سامورایی كه جنایت می‌كند، زن باشد. او نیز همانند مردان سامورایی، شمشیرزن قه‍‍‍ّاری است. استفاده از موسیقی مدرن و موسیقی سنتی ژاپنی در كنار هم، استفاده از افكتهای صوتی و تصویری، طراحی صحنه مدرن و... هم از جمله عناصر دیگری است كه بر اجرایی مدرن از نمایشنامه‌ای قدیمی تأكید دارد. اما باید گفت به‌رغم وجود حركات هماهنگ، آوازخوانی و صحنه‌های مبارزه با شمشیر بسیار زیبا در این نمایش، در پایان تماشاگر كمی احساس خستگی می‌كند. تأكید بر دیالوگ آن هم به زبان ژاپنی ـ در نمایش سامورایی مجنون ریتم و ضرباهنگ اثر را ك‍ُند و آرام كرده است و این امر باعث می‌شود كه صحنه‌هایی از نمایش مطو‌ّل و ملال‌آور به نظر برسد. هر جا كه نمایش بر حركت بیشتر تأكید می‌كند و با استفاده از وسایل صحنه (مانند درهای چوبی و یا شمشیر و...) به سمت ایمیجها و تصاویر نمایشی گام برمی‌دارد، موفق‌تر به نظر می‌رسد. این نكته را نیز باید افزود كه حال كه كارگردانی اجرایی مدرن را به تماشاگر ارائه داده است، می‌توان از تمام عناصر مدرن در نمایش بهره جست. از جمله می‌توان به پارچه‌نوشته‌ای عمودی اشاره كرد كه از ابتدا تا انتهای نمایش در مقابل دیدگان تماشاگر قرار گرفته است. زبان این پارچه‌نوشته ژاپنی است و این سؤال مطرح می‌شود كه اگر زبان آن نوشته ـ كه مهم به نظر می‌رسد ـ بین‌المللی بود، آیا ارتباط بیشتری با مخاطب برقرار نمی‌كرد؟

در پایان باید گفت كه سامورایی مجنون اجرایی روان و منسجم داشت و بازیگران به خوبی از پس ایفای نقش خود برآمده بودند. تماشاگر با كنشها و واكنشهای بازیگران همراه می‌شد، در صحنه‌های كمیك می‌خندید و در حزن و... حزن و اندوه شخصیتها شریك می‌شد. به‌ویژه دو بازیگر زن كه نقش ساموراییها را بازی می‌كردند بسیار پیروزمندانه از صحنه خارج شدند. آنها همچون مردان با مهارت تمام شمشیرها را حركت می‌دادند و در عین حال ویژگیهای زنانهٔ خود را فراموش نكرده بودند. به عبارت روشن‌تر تماشاگر نقشها را باور می‌كرد و از بازی بازیگران لذت می‌برد.