معنای «نتایج ناخواسته» چیست

دکتر کریستوفر کوین استادیار اقتصاد در دانشگاه وست ویرجینیا است او همچنین به عنوان محقق و ویراستار آثار اقتصاد اتریشی در مرکز مرکاتوس مشغول به کار است او در سال ۲۰۰۸ عنوان هایکین را از مدرسه اقتصاد لندن دریافت کرد

دکتر کریستوفر کوین استادیار اقتصاد در دانشگاه وست ویرجینیا است. او همچنین به عنوان محقق و ویراستار آثار اقتصاد اتریشی در مرکز مرکاتوس مشغول به کار است. او در سال ۲۰۰۸ عنوان‌ هایکین را از مدرسه اقتصاد لندن دریافت کرد. او قبل از رفتن به دانشگاه وست ویرجینیا در سال ۲۰۰۷، در دانشگاه همپدن-سیدنی در سمت استادیار اقتصاد مشغول به کار بود.

● چگونه مقررات بر رفتار تاثیر می‌گذارد

نتایج ناخواسته، نتایجی از یک سری کنش‌ها هستند که با نتیجه‌ مورد انتظار از آن کنش‌ها متفاوتند. همانطور که از نام آنها مشخص است، این نتایج، نتایج آگاهانه‌ کنش‌های انجام شده نیستند. نتایج ناخواسته می‌توانند مثبت یا منفی باشند.

یک نتیجه‌ ناخواسته‌ مثبت، منفعتی غیرمنتظره از یک کنش است. منظور آدام اسمیت از «دست نامرئی» نمونه‌ای از یک نتیجه‌ ناخواسته‌ مثبت است. اسمیت اینگونه استدلال می‌کند که اگر هر فردی به دنبال تحقق بخشیدن به اهداف شخصی خود باشد، منافعی را ایجاد خواهد کرد که ورای نتایج مورد انتظار وی خواهند بود. برای مثال، یک قصاب از روی خیرخواهی گوشت مورد نیاز دیگران را تامین نمی کند، بلکه هدف او بردن سود بیشتر است. با این حال، وی با دنبال کردن نفع شخصی خود، منافع ناخواسته‌ای را برای مشتریانش ایجاد می‌کند (به این ترتیب که گوشت مورد نیاز آنها را در دسترس‌شان قرار می‌دهد).

با توجه به اینکه نتایج ناخواسته‌ مثبت اغلب از کنش‌های فردی نشات می‌گیرند، این نکته باید مورد توجه قرار گیرد که افراد آزادی لازم را برای کنش و واکنش داشته باشند. افراد با کشف فرصت‌های جدید و دنبال کردن آنها برای بهتر کردن شرایط خود، به طور ناخواسته رفاه افراد دیگر را نیز افزایش می‌دهند. این فرآیند تنها هنگامی می‌تواند اتفاق بیفتد که آزادی فردی و مالکیت خصوصی محترم شمرده شوند، چرا که در این شرایط است که افراد انگیزه‌ لازم برای کشف فرصت‌های جدید را به دست می‌آورند.

نتایج ناخواسته می‌توانند منفی نیز باشند. نتایج ناخواسته‌ منفی اغلب زمانی به وجود می‌آیند که مقررات (Regulation) ساده‌ای بر یک سیستم پیچیده اعمال شود. مقررات به این دلیل بسیار ساده‌اند که واضعان آنها نمی‌توانند تمام اطلاعات لازم را از سیستم پیچیده‌ مورد نظر به دست آورده و با در نظر گرفتن تمامی این اطلاعات این مقررات را وضع کنند. به خاطر همین سادگی، مقررات معمولا باعث عوض شدن انگیزه‌های افراد و به بار آمدن نتایج ناخواسته می‌گردد.

قوانین کمربند ایمنی، مثالی از نتایج ناخواسته‌ برآمده از مقررات را در اختیار می‌گذارند. سم پلتزمن اقتصاددان تاثیرات قانون اجباری بودن بستن کمربند در ایالات متحده را بررسی کرده است. واضعین این قانون معتقد بودند که با اجباری کردن این امر از تلفات حوادث رانندگی کاسته خواهد شد. نکته جالب این جا است که تحقیقات پلتزمن نشان می‌دهد که هیچ تفاوتی در آمار تلفات ایجاد نشده است. دلیل این مساله این است که مقررات وضع شده انگیزه‌های رانندگان را تغییر داده‌اند. امنیت ایجاد شده توسط کمربند ایمنی، هزینه‌ رانندگی خطرناک را کاهش داده است، بنابراین رانندگی خطرناک بین رانندگان افزایش یافته است. افزایش میزان رانندگی خطرناک نه تنها باعث افزایش خطر برای رانندگان اتومبیل‌ها، بلکه برای عابران پیاده و موتورسواران و دوچرخه سواران نیز شده است؛ به طوری که آمار تلفات ناشی از حوادث رانندگی بین عابران پیاده، موتور سواران و دوچرخه سواران بعد از وضع این قانون افزایش یافته است. بنا به یافته‌های پلتزمن، درست است که کمربند ایمنی جان افراد را در یک سری حوادث خاص نجات داده، ولی در کل از آمار تلفات حوادث رانندگی کاسته نشده است.

این یافته – گرایش افراد به خطر بیشتر در نتیجه‌ مقررات در راستای امنیت بیشتر- با نام «اثر پلتزمن» شناخته می‌شود. توضیحی برای اینکه چرا این اتفاق می‌افتد این است که افراد برای رانندگی (و دیگر فعالیت‌ها) سطحی از ریسک قابل قبول دارند که با تغییر مقررات، این سطح نیز تغییر می‌کند. اثر پلتزمن با یک پژوهش دیگر که توسط راسل سوبل و تاد نزبیت روی اثر مقررات افزایش امنیت در انجمن بین‌المللی مسابقات اتومبیل رانی انجام شده تایید شده است.

مقررات بهره‌وری سوخت نیز مثال دیگری از نتایج ناخواسته‌ منفی است. در نگاه اول، افزایش بهره‌وری سوخت با توجه به کاهش مصرف آن، مطلوب به نظر می‌رسد. با این حال، برای افزایش بهره‌وری سوخت سازندگان اتومبیل دست به تولید اتومبیل‌های کوچکتر و با وزن کمتر می‌زنند و این در حالی است که کوچک‌تر و کم وزن‌تر شدن اتومبیل‌ها باعث می‌شود که صاحبان آنها مراقبت کمتری داشته باشند و نتیجه اینکه این مقررات باعث افزایش مرگ‌های مرتبط با حوادث رانندگی شده است. یک پژوهش که توسط رابرت کرندال و جان گراهام انجام شده نشان می‌دهد که مقررات افزایش بهره‌وری سوخت باعث ۲۰۰۰ تا ۴۰۰۰ مرگ بیشتر در سال می‌شود. یک نتیجه‌ ناخواسته‌ دیگر مقررات افزایش بهره‌وری سوخت این است که هزینه‌ رانندگی کاهش یافته است؛ چرا که حال رانندگان مسافت بیشتری را با یک لیتر بنزین می‌توانند طی کنند. بدین ترتیب، این مقررات می‌توانند با بالا بردن میزان رانندگی، میزان حوادث رانندگی را نیز افزایش دهند.

نتایج ناخواسته‌ منفی می‌توانند از هرگونه سیاست و مقرراتی – چه داخلی و چه بین‌المللی - نشات بگیرند. مثلا تلاش‌های دولت برای دستکاری در تجارت بین‌الملل با استفاده از تعرفه‌ها و دیگر عوامل کنترلی می‌تواند باعث به وجود آمدن نتایج ناخوشایند گردد. با اینکه محدودیت‌های تجاری می‌تواند از یک صنعت خاص محافظت نماید، ولی باعث افزایش قیمت کالاها برای مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگانی که از این کالاها به عنوان عوامل تولید استفاده می‌کنند گردد.

صنعت شکر ایالات متحده نمونه‌ای از این نتایج است. دولت آمریکا با اعمال کنترل‌های متعدد (مانند حمایت، تعرفه و سهمیه‌بندی) روی تجارت بین‌المللی شکر، در صدد حمایت از صنعت شکر این کشور برآمده است. در نتیجه‌ این اقدامات، قیمت شکر در داخل این کشور بسیار بالا است و باعث ضررهای بسیاری بر صنایع دیگر نیز شده است. برای مثال، گزارشی از وزارت بازرگانی ایالات متحده در سال ۲۰۰۶ نشان می‌دهد که قیمت بالای شکر باعث شده است که تولیدکنندگان غذا و شکلات در این کشور به کاهش نیروی کار خود و در مواردی انتقال به خارج از کشور روی آورند، چرا که شکر یک عامل تولید مهم برای این تولیدکنندگان به شمار می‌رفت و قیمت تصنعی و بالای شکر هزینه‌ تولید آنها را به شدت بالا برده است. در آخر، مقرراتی که برای حمایت از صنعت در کشور وضع شده بودند منجر به ضررهای بسیار برای دیگر صنایع شده‌اند.

واضعان مقررات با به رسمیت شناختن امکان به وقوع پیوستن نتایج ناخواسته‌ منفی باید بدانند که انگیزه‌ها باعث جهت یافتن کنش‌های افراد می‌گردند. حتی مقرراتی که با بهترین نیت‌ها وضع شده باشند می‌توانند نتایجی را به بار آورند که هزینه‌های سنگینی در پی داشته باشند. امکان نتایج ناخواسته‌ منفی به تنهایی برای نفی وضع مقررات کافی نیست. با این حال این نکته را در پی دارد که واضعان مقررات باید در وضع مقررات و مداخله بسیار فروتن و محتاط باشند. با توجه به پیچیدگی سیستم‌های اقتصادی و اجتماعی، وقوع نتایج ناخواسته‌ منفی اصلا دور از انتظار نیست.

استاد: کریستوفر کوین

مترجم: حسن افروزی