جایگاه آموزشی هنرهای نمایشی

به بهانه برپایی پانزدهمین جشنواره تئاتر کودک و نوجوان

چندی پیش پانزدهمین جشنواره‌ تئاتر کودک و نوجوان در شهر اصفهان به اجرا درآمد و در آن ضمن ارائه نمایش‌هایی از کشورمان ایران، از چندین کشور هم نمایش‌هایی به روی صحنه رفت که همگی برای کودکان و نوجوانان بود و در این بین نمایش‌های به اجرا درآمده ایرانی بالاترین رتبه‌های جشنواره‌ را به خودشان اختصاص دادند.

این جای بسی مباهات و افتخار است که از نظر هنری به جایگاهی رسیده‌ایم که نمایش ویژه‌ کودک و نوجوانمان می‌تواند در بین رقبای جدی خارجی، بسیاری از کشورهای مدعی را کنار بزند و برای خود و جامعه هنری‌مان مقام و اعتبار کسب کند. البته وقتی این گونه اخبار در سطح جهانی پخش می‌شود، بسیاری اذهان به سمت و سویی سوق پیدا می‌کنند که گویا تئاتر در ایران، هنری جدی است و در این بین تئاتر کودک و نوجوان جدی‌ترین هنرهاست. اما آیا چنین است؟ در جامعه‌ هنری‌مان، بخصوص در بین خیل عظیم کودکان و نوجوانان، تئاتر جدی گرفته شده و آنان با استفاده از نمایشنامه‌های قوی و پرمحتوا کارهای هنری خوب و قابل عرضه‌ای را به خود و جامعه هنری ارائه می‌دهند؟

بیان سوالات فوق و سوالاتی از این قبیل همواره وجود داشته و دارد و چه بسا عده‌ای هم به دنبال جواب می‌روند اما آنچه عایدشان می‌شود پاسخ‌هایی است که چندان مطلوب نیست چرا که تئاتر و نمایش در بین نسل نوجوان و کودک ما آن چنان که باید و شاید رشد کند و به بالندگی برسد به آن چنان جایگاهی نرسیده است و مدعای آن اجرای نمایش‌های گوناگونی است که در مراکز آموزشی و فرهنگی همچون مدارس اجرا می‌شود. به واقع در بین نسل کودک و نوجوان، مشکلات بسیاری در باب نمایش وجود دارد که مهمترین آنها فقر نمایشنامه خوب و مناسب است و این خود مشکلی است که مشکلات دیگر را پدید می‌آورد. به عنوان مثال اغلب نمایش‌هایی که کودکان، نوجوانان و حتی جوانان در بین دوستان و هم شاگردی‌های خودشان اجرا می‌کنند یکسری نمایش‌هایی است که برگرفته از برنامه‌های طنز تلویزیون می‌باشد و چاشنی خنده و گاه تمسخر را نیز به آن می‌افزایند و جالب‌تر آنکه بسیاری از این نمایش‌ها به شکل فی‌البداهه و بدون یک متن حساب شده و جامع اجرا می‌شود. البته ناگفته نماند که اجرای این نمایش‌ها با نظارت مربی اجرا می‌شود که در بیشتر مواقع خود مربی هم می‌داند دسترسی به یک متن خوب و جامع که با گروه سنی کودک،‌ نوجوان سنخیت داشته باشد، کاری سخت و دشوار است، پس به این نتیجه می‌رسند که کودکان و نوجوانان براساس تجربیات و دانسته‌های شخصی نمایشی را تمرین کنند و پس از اجرا در بین دوستان و هم شاگردی‌هایشان باعث خنده‌ ایشان شوند.

قبل از آنکه بحث خودمان را ادامه دهیم، ذکر این نکته را ضروری می‌دانیم که نمایش و تئاتر برای کودک و نوجوان حکم یک کلاس درس را دارد که در آن می‌توان هر آنچه را که مدنظر است به ایشان آموخت. پس بی‌دلیل نیست که در اغلب کشورهای پیشرفته جهان برگزاری کلاس‌های نمایش و آشنا کردن دانش‌آموزان با این هنر ششم امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است و بسیاری از مطالب درسی ایشان به صورت نمایش و با زبان بازی به آنها تفهیم می‌شود. حال آنکه همین نمایش در برخی کشورها امری تفریحی قلمداد شده و از نظر ضرورت اجرا برای دانش‌آموزان چندان اهمیت ندارد و در این رهگذر تئاتر کودک نوجوان در زمره برنامه‌های بعدی برای دانش‌آموزان به حساب می‌آید.

چه خوب است در مدارس بخصوص مدارس ابتدایی و راهنمایی امر نمایش و تئاتر دانش‌آموزان جدی گرفته شود و چه خوب است از نویسندگان کودک و نوجوان، بخصوص آنان که معلم هستند و با دانش‌آموزان ارتباط مستقیم دارند دعوت شود تا دست به قلم شوند و مجموعه نمایشنامه‌هایی برای دانش‌آموزان بنویسند.

کاش مقوله‌ هنر و درس مربوط به آن را جدی بگیرند و حتی نمره سرنوشت‌ساز برای آن در نظر گرفته شود و ...به هر حال باید توجه داشت که دانش‌آموزان به وسیله زبان هنر، خصوصا هنر ششم یا همان نمایش، می‌توانند بسیاری از مطالب و آموزه‌ها را فرا بگیرند. پس جدی گرفتن این مقوله، یکی از واجبات نظام آموزشی و پرورشی کشور است.