معرفی مجموعه داستان درشتی ـ نوشته علی اشرف درویشیان

در داستان درشتی , پسرک شاهد خاموش تیرباران فجیع هشت مرد چشم بسته است که در صبحی بارانی و مه آلود در میان رگبار سیل آسای باران, دور از چشم دیگران, آماج رگبار گلوله قرار می گیرند و همگی از پای در می آیند, و این فاجعه نه تنها به کابوسی سیاه برای او , بلکه به کابوس نی های نیزار تبدیل می شود که چون او شاهدان این صحنه ی فجیع بوده اند و در سوگ آن کشته شدگان دیوانه وار می نالند و می مویند

درشتی مجموعه ده داستان کوتاه از علی اشرف درویشیان است که نخستین بار در سال ۱۳۷۳- در ۱۰۵ صفحه- توسط نشر چشمه منتشر شد.

فلاکت و تیره روزی فاجعه آمیز درون مایه ی اصلی و پس زمینه ی کدر و تاریک بیشتر داستان های این مجموعه را تشکیل می دهد. بیماری، آوارگی، تنهایی و بیکسی، از دست دادن عزیزان، و مرگ سرنوشت سیاه اغلب شخصیت های این داستان ها است که آن ها را در سراشیبی های تند خود می غلطاند و زیر دست و پای خود له می کند. آن ها یا خود آماج ضربات فاجعه هایی هستند که چون داس آذرخش بر زندگی شان فرود می آید , می سوزاند و خاکسترشان می کند, یا شاهد حوادث فجیعی هستند که بر سر دیگران می آید.

در داستان درشتی , پسرک شاهد خاموش تیرباران فجیع هشت مرد چشم بسته است که در صبحی بارانی و مه آلود در میان رگبار سیل آسای باران, دور از چشم دیگران, آماج رگبار گلوله قرار می گیرند و همگی از پای در می آیند, و این فاجعه نه تنها به کابوسی سیاه برای او , بلکه به کابوس نی های نیزار تبدیل می شود که چون او شاهدان این صحنه ی فجیع بوده اند و در سوگ آن کشته شدگان دیوانه وار می نالند و می مویند.

مرگ دایکه (مادر) در داستان این لحظه , دور از زادگاه خویش , جایی که همیشه آرزوی برگشتن به آن جا را داشت, که همیشه خواب جنگل های بلوط و گردویش را می دید, که همیشه آهنگ های تلخ و شیرینش را زمزمه می کرد , سی سال پس از مرگ جانسوز و خود خواسته ی پدر, سیروان را در پای پنجره به گذشته های دور می برد , به سی سال پیش , به آن روز فاجعه بار سقوط پدر , و جان سپردن دردناکش پای درخت چنار نوپا, به آن روزهایی که اسم سیروان را تازه در مدرسه نوشته بودند و پدر ذوق مدرسه رفتن پسر خردسالش را می کرد.

داستان باریکه راه مهتابی ,فاجعه زندگی فلاکت بار مرد جوانی است که زندگی اش را روی عقایدش گذاشته و آن را آگاهانه باخته, و کودک بیمارش که مبتلا به دیفتری است , در بغل پدر جوانش, و روی دست های او پر پر می زند و جان می دهد و از دست پدر رنج کشیده ی تیره روز کاری برای نجات فرزند خردسالش ساخته نیست.

جنگ یکی از عمده ترین درون مایه های داستان های مجموعه داستان درشتی است. حملات هوایی جنگنده ها روستاهای کرد نشین را بمباران می کند و باعث مرگ زن ها و بچه های روستایی و از هم پاشیدن و آوارگی خانواده ها می شود. مردان و جوانان روستا هم در جبهه ها رو در روی مرگند. گرسنگی, در بدری, و بی پناهی از عواقب اجتناب ناپذیر جنگ خانمانسوز است.

در پنج داستان از ده داستان این مجموعه رد پای جنگ و فجایع همراه آن دیده می شود.

در داستان خانه ی کوچک نمدی سیرو و پدر بزرگش , پس از حمله ی هوایی دشمن به روستایشان, و انفجار بمب هایی که باعث ویرانی خانه و مرگ پدر و مادر و خواهر سیرو گردیده, آواره ی کوه بیابان شده اند و درگیر کولاک و برف و بورانند. تنها دار و ندار آن ها در این دنیای بزرگ کپنک نمدی پدر بزرگ است که آن ها را در پناه خود, از سرما و مرگ حفظ می کند.

در داستان نشانه, دخترک همراه مادر داغ دیده اش به شهر آمده است تا عکس برادر هفده ساله اش را که در جنگ کشته شده , پیدا کند و نشانه ای از جنازه ی آن گم شده بیاید.

در داستان نان و نمک برای پر طاووس , پسرک در حمله ی هوایی میگ ها به دبستان روستا کشته می شود پدرش را داغدار می کند.

در داستان سکه ی سوراخ , پیرمرد و پسرک هر دو خانواده هایشان را در بمباران از دست داده اند و هیچ کس و کاری ندارند. آن دو با آن که همدیگر را نمی شناسند, چنان از تنهایی به تنگ آمده اند که به هم پناه آورده اند, و پیرمرد به یاد, امین کوچولو, نوه بیمارش که در حمله ی هوایی به مدرسه کشته شده, پسرک ناشناس را امین می نامد و او را به جای نوه اش می گیرد.

در داستان بفرینه نیز پدر خانواده به جبهه ی جنگ رفته و مادر درگیر کار شاق و اداره ی دشوار زندگی و نگهداری از دو فرزند خردسالش است و حملات هوایی زندگی خانواده ی کوچک او را آماج بمب ها و انفجارها قرار داده است.

همچون سایر آثار داستانی درویشیان, در این مجموعه داستان نیز کودکان و نوجوانان, شخصیت های اصلی اغلب داستان ها هستند. بفرینه در داستان بفرینه , دخترک ده ساله در داستان نشانه, سیرو در داستان خانه ی کوچک نمدی, سیروان در داستان این لحظه , پسرک در داستان درشتی , پسری که امین نامیده می شود در داستان سکه ی سوراخ, کودک در داستان نان و نمک برای پر طاووس همگی کودکان و نوجوانان خردسالی هستند که از ابتدای زندگی در معرض هجوم فاجعه ها و بلاهای بیدادگر اجتماعی قرار گرفته اند و قربانیان بزرگ این فجایع دردناک و دلخراشند. آن ها که قدرت دفاع و حفظ خود را ندارند, زیر دست و پای حوادث لگد مال و له می گردند.

داستان شبح در این مجموعه, داستانی متفاوت با بقیه ی داستان ها است, که هماهنگی چندانی با سایر داستان های مجموعه ندارد. درویشیان در این داستان که فضایی سوررئالیستی و وهم انگیز دارد و در آن رگه های طنزی تلخ و گزنده رخ می نماید, به دغدغه ها و ایده های ادبی ـ هنری خویش می پردازد و داستان شبح ناشناس را که شبیه جوانی های استاد سالبوری است بهانه ای برای ارائه انتقاد های ادبی خود به برخی از جریان های داستان نویسی قرار می دهد.

داستان های مجموعه ی درشتی همگی با زاویه دید سوم شخص نگاشته شده و در آن ها راوی نقش دانای کل را ایفا می کند. فضای سرد, وهم انگیز , و تیره و تاریک اغلب این داستان ها اثری گزنده و یادمان بر خواننده دارد و طعم تلخ و دیرمان خود را تا مدت ها در خاطر به جا می گذارد. زبان ساده و روایی داستان ها که با استفاده از اسم ها و اصطلاحات کردی غنی و زنده شده است, داستان ها را خواندنی, گیرا و اثرگذار نموده است.