دبیرکلی ایران در اوپک شاید وقتی دیگر

از نخستین وآخرین دبیرکلی ایران در اوپک بیش از ۳۵ سال سپری شده وتلاشهای ایران برای کسب مقام دبیرکلی این سازمان طی سالهای اخیر همواره بدون نتیجه باقی مانده است

از نخستین وآخرین دبیرکلی ایران در اوپک بیش از ۳۵ سال سپری شده وتلاشهای ایران برای کسب مقام دبیرکلی این سازمان طی سالهای اخیر همواره بدون نتیجه باقی مانده است . موضوع دبیرکلی ایران در سازمان کشورهای صادرکننده نفت(اوپک)که رفته رفته به سوژه قابل توجهی در میان رسانه های نفتی تبدیل شده ، در اجلاس اصفهان نیز بی نتیجه ماند. با وجود آنکه ایران یکی از پنج عضو موسس اوپک در سال ۱۹۶۰ بوده و همواره جایگاه خود را به عنوان دومین تولیدکننده بزرگ این سازمان تثبیت کرده است، هنوز از جایگاه درخور توجهی در سیستم تصمیم گیری و مدیریت این سازمان برخوردار نیست.هیچ کس منکر این مساله نیست که ایران همواره یکی از تصمیم سازان اصلی اوپک بوده و نقش بسزایی در ارائه راهکارهای حیاتی برای رهایی تولیدکنندگان نفت از بحران های مقطعی ایفا می کند، اما این تمام پتانسیل دومین دومین دارنده ذخایر نفت دنیا نیست.سازمان کشورهای صادرکننده نفت در سال ۱۹۶۰ درپی تلاش های مستمر ایران وبا همکاری کشورهای عراق ، ونزوئلا ، کویت و عربستان سعودی تشکیل شد وبعدها کشورهای قطر ، لیبی ، اندونزی ، الجزایر و نیجریه نیز به این سازمان پیوستند، تا با در اختیار گرفتن بازار جهانی نفت، ضمن تامین منافع منافع کشورهای صادرکننده نفت، شرکت های بزرگ نفتی موسوم به هفت خواهران نفتی را از مدیریت بر منابع عظیم نفتی کنار بزنند.دبیرکل اوپک درواقع نماینده قانونی و مدیر اجرایی ارشد سازمان بشمار می رود. وزرای اوپک در اجلاس رسمی خود ، دبیرکل را برای مدت سه سال انتخاب می کنند که این سمت برای یک دوره دیگر نیز قابل تمدید است. چنانچه اعضای سازمان بر روی نماینده هیچکدام از کشورها به توافق نرسند، دبیرکل براساس ترتیب حروف الفبا و به مدت دوسال از میان نامزدها انتخاب می شود.دبیرخانه اوپک در واقع به مثابه مقر فرماندهی این سازمان عمل می کند. این نهاد در سال ۱۹۶۱ در شهر ژنو سوئیس تاسیس شد ولی بدلیل آنکه کشور سوئیس در آن زمان اوپک را سازمان قابل اعتنایی نمی دانست، دبیرخانه سازمان در سال ۱۹۶۵ به شهر وین اتریش نقل مکان کرد.هم اکنون عربستان سعودی به عنوان بزرگ ترین تولیدکننده اوپک در حکمی نانوشته رهبری اوپک را در اختیار گرفته و این مساله به تضعیف موقعیت کشورهایی که اوضاع بازار نفت را واقع بینانه تر می نگرند از جمله ایران و ونزوئلا منجر گردیده است.نمونه این مساله ، موفقیت عربستان در تصویب افزایش پانصد هزار بشکه ای تولید اوپک در اجلاس اصفهان بود. این تصمیم در پی افزایش بی سابقه بهای نفت ودر نوردیدن سقف ۵۶ دلار در هر بشکه وبه پیشنهاد عربستان سعودی اتخاذ شد. با این حال ایران و ونزوئلا افزایش بهای نفت در ماه های اخیر را بیشتر متاثر از تحولات سیاسی ونظامی و جو روانی بازار می دانند، نه عوامل درونزا. اما نفوذ عربستان در اوپک موجب شد تا با وجود عدم تمایل کشورهای مهمی همچون ایران ، ونزوئلا وحتی کویت و با وجود تصمیم کمیته نظارتی سازمان ، مبنی بر حفظ سطح فعلی تولید در اجلاس وزرای نفت اوپک که روزهای ۲۵ و ۲۶ اسفند در اصفهان برگزار شد ، تولید نفت این سازمان با پانصد هزار بشکه افزایش به ۲۷/۵ میلیون بشکه در روز برسد.این در حالی است که نفوذ بیشتر ایران در اوپک می توانست مانع از تصویب پیشنهاد عربستان شود.شاید به همین دلیل ، دبیرکلی اوپک نیزدر حال تبدیل به رویایی دست نیافتنی برای ایران است. شیخ فهد احمد الصباح رئیس کویتی اوپک که چندی پیش در اقدامی یک جانبه ، عدنان شهاب الدین معاون خود را به عنوان دبیرکل موقت منصوب کرد ، در پاسخ به سوالات مکرر خبر نگاران در اجلاس اصفهان در خصوص دبیرکلی اوپک گفت: بهتراست این بحث در اجلاس بعدی در وین مطرح شود. وی هنگام مواجه شدن با این سئوال که آیا وقت آن نرسیده است که نماینده ایران به عنوان دبیرکل اوپک منصوب شود ، با ظرافت خاصی پاسخ گفت: دبیرکلی اوپک حق هر کشوری است. ایران یک کاندیدا دارد وکویت هم یک کاندیدا. هر دو هم واجد شرایط هستند. هر دو کشور ایران وکویت حق دارند. باید صبر کنیم تا راه حل پیدا شود. این اولین بار نیست که اوضاع گره می خورد.ناگفته نماند که ضعف دیپلماسی نفتی ایران هم در ناکامی کشورمان برای احراز پست دبیرکلی اوپک بی تاثیر نبوده است.اعضای اوپک سابقه حداقل ۱۰ ساله و تخصص در مسائل بازار بین المللی نفت را ملاک بسیار مهمی برای برای دبیرکل اوپک میدانند ، حال آنکه هیچ کدام از کاندیداهای معرفی شده از سوی ایران به رغم شایستگی های فراوان ، واجد سابقه ۱۰ ساله در مدیریت امور نفتی نبودند. به نظر می رسد ، هادی نژاد حسینیان، کاندیدای جدید ایران برای احراز دبیرکلی اوپک نیز با این چالش مواجه خواهد بود. نژادحسینیان سیاستمداری کارکشته ویک مدیر توانمند اقتصادی است ، حضور او در عالی ترین مقام وزارت راه ترابری ،وزارت صنایع ، نمایندگی دائم ایران در سازمان ملل متحد ومعاونت امور بین الملل وزارت نفت از او مدیری شایسته تربیت کرده اما اینها برای دبیرکلی اوپک کافی نیست. با این اوصاف به نطر می رسد در اجلاس بعدی اوپک هم دبیرکلی ایران به نوبتی دیگر موکول خواهد شد؛ شاید وقتی دیگر.