تحول مجمع اجتماعی جهان و گرایش به یک سوسیالیسم نوین

مجمع اجتماعی جهان به رویدادی مهم برای جنبش‌های اجتماعی بسیاری از کشورها تبدیل شده است. برای اولین بار اجلاس‌های سالانه مجمع اجتماعی جهان امسال به صورت چند مرکزی برگزاری شد و توانست فضای کنونی زندگی در آمریکای لاتین را بازتاب دهد که چیزی جز رشد و توسعه جنبش های مترقی نیست.

سبراپاز[۲]- مرکز همبستگی و مبارزه مردم برای صلح در برزیل- چه در مجمع باماکو[۳] در مالی[۴] و چه در کاراکاس ونزوئلا مشارکت فعالی داشت. مدیر ارتباطات این مرکز یعنی نویسنده و تحلیلگر رویدادهای بین‌المللی خوزه رینالدو کاروالهو، که رئیس هردو اجلاس بود، در طی مصاحبه‌ای با پریسیلا لبرگیت[۵] روزنامه‌نگار به بررسی موقعیت بین‌المللی خیزش نوین چپ می پردازد. از نظر وی، " زمان نه به نفع امپریالیسم، بلکه به نفع مبارزات ضدامپریالیستی و سازماندهی مبارزه‌ای تازه برای سوسیالیسم" عمل می کند.

امسال برای اولین بار مجمع اجتماع جهانی چندین مرکزی بود. و خبر مهم این بود که قسمتی از آن در باماکای مالی برگزار شد. ارزیابی شما از این واقعیت که آفریقا محل وقوع این رویداد باشد، چیست؟

مجمع اجتماع جهانی در باماکو غریو اعتراض مردم آفریقا علیه سیاست استعماری و جهانی سازی سرمایه دارانه بود که مسبب فقر و بدبختی مردم این قاره است. شعار اصلی آن هم این بود که یک آفریقای جدید تنها در جهانی عادلانه و مساعدت‌جو امکان‌پذیر است و سیاست جهانی سازی نولیبرالی معادل آپارتاید اجتماعی است. به عبارتی دیگر، نگرش تازه‌ای پا به میدان می‌گذارد که عقیده دارد ایده دنیای دیگری ممکن است کافی نیست و ضروریست شرایطی که در آن جهان و آفریقای جدید امکان پذیر می‌شوند نیز توصیف شود.

محتوای سخنرانی‌ها در بخش بحث آزاد سیاسی نمایندگان جوامع مدنی و سازمان‌های اجتماعی در مجمع اجتماعی جهان در باماکو مبارزه جویانه، کاملا ضدامپریالیستی و ضد نولیبرالی بود. آن‌چه مشاهده می‌شود آن است که سیاست‌های اقتصادی و اجتماعی مطرح در آفریقا توسط سازمان‌های مالی و اقتصادی بین‌المللی‌ای پیش برده می‌شوند که هدایت‌گر فرایند جهانی سازی‌اند. این سیاست‌ها که در عالم نظر باید به جنگ فقر بروند، در عمل چیزی به جز جنگ دروغین علیه فقر نیست.

برای مبارزان مشاهده این‌که رهبران محلی برسرمسایل خود به شکلی رشد یافته مناظره می‌کنند، نظراتشان را منعکس می‌کنند و پیشنهاداتی می‌دهند که منجر به پلاتفرم‌هایی ضدامپریالیستی می‌شود، باعث دلگرمی است. اعلام این نکته ضروری ست که فقر در آفریقا نتیجه سیاست نواستعماری قدرت‌های امپریالیستی است. نابرابری در آفریقا تکان‌دهنده است و به سادگی می‌توان شاهد بود که چگونه درآمد و ثروت در کشورهای ثروتمند جمع می‌شود. برای بقای بشریت پیروزی بر این نظام یک ضرورت است. تا زمانی که سیاست نئولیبرالی حاکم باشد، سطح زندگی اجتماعی به‌طور فزاینده‌ای کاهش می‌یابد، تمدن بشری واپس می‌نشیند و جای خود را به بربریت می دهد.

پیش از مجمع، بسیاری ازسازمان‌های موجود در جنبش اجتماعی، کنفرانسی را علیه جنگ و امپریالیسم در پایتخت مالی سازماندهی کردند. شما به‌عنوان مدیر سبراپاز از طرف سازمان‌دهندگان دعوت به مشارکت در این رویداد شدید. نظرتان درباره این کنفرانس چیست؟

کنفرانسی در تاریخ ۱۸ ژانویه در همان شهر برگزارشد و مجمع اجتماع جهانی را معرفی کرد. این کنفرانس توسط مجمع کشورهای جهان سوم[۶]، مجمع جهانی بدیل‌ها[۷]، مجمع برای یک مالی دیگر[۸] و سازمان غیردولتی ای ان دی آ- تی ام[۹] با رهبری روشنفکرانی نظیر سمیرامین[۱۰] و فرانسیس هوتارد[۱۱] سازماندهی شده بود. این رویداد از ایده‌های ضداستعماری اجلاس باندونگ[۱۲] الهام گرفته بود که در سال ۱۹۵۵ برگزارشد (این اجلاس که شعار آن: مبارزه برای " باندونگ جدید، باندونگ مردم" بود، نقطه عطفی در مبارزه کشورهای جهان سوم و کشورهای غیرمتعهد علیه استعمار به‌شمار می آید).

کنفرانس وظیفه سازمان‌دهی جنبش ضدامپریالیستی جدیدی را علیه نواستعمار و نولیبرالیسم دردستور کار خود قرارداد. شواهد حاکی از آن است که جهان در زیر سلطه جهانی سازی نولیبرالی در یک نظام نواستعماری به‌سر می برد و این جهانی سازی تلاش دارد هژمونی یک جانبه آمریکا را از طریق جنگ و نظامی‌گری بر دنیا مسلط کند. بنابراین ضروریست که مبارزه‌ای را سازماندهی کنیم که دو هدف استراتژیک را دربرگیرد. اولین قدم شکست سیاست مسلط نولیبرالی است که درسطح بین‌المللی گسترش یافته. برای شکست دادن آن، ضروریست علیه بخش‌های اصلی حیات سرمایه‌داری نولیبرالی یعنی صندوق بین‌المللی پول، بانک جهانی و سازمان تجارت جهانی که هم‌چون سدی عمل می‌کنند و بنا به گفته سمیرامین نوعی از"بدبختی های تازه استعمار" اند و مسئول سیاست‌هایی هستند که به ضرر استقلال ملی، توسعه اجتماعی و پیشرفت کشور و مردم تمام می‌شود، مبارزه کرد. هدف دیگر تغییرات نسبی در نظام و یا گول زدن مردم با فریب امکان اصلاح سرمایه‌داری نیست. کنفرانس باماکو مبارزه‌ای را ترتیب داده که نظام موجود را شکست دهد و این درک را مد نظر داشته باشد که این نظام عملی جز این نمی‌تواند داشته باشد و آن هم به قیمت بدبختی روزافزون کشورهای تحت سلطه است.

گام دیگر این مبارزه عبارتست از: شکست سیاست‌های امپریالیستی و استراتژی تسلط بر دنیاست که به‌وسیله کنترل نظامی، سیاست تهاجم نظامی و جنگ و نیز تغییر شکل و تحدید دمکراسی و شکستن قوانین بین‌المللی توسط آمریکا به اجرا گذاشته می‌شوند.

نولیبرالیسم به روشی دمکراتیک عمل نمی‌کند. چنین نظامی را تنها می‌توان از رهگذر دولت‌هایی پیش برد که هرروز بیش‌تر و بیش‌تر دیکتاتور و یا طرفداراستعمار می‌شوند و می‌خواهند دولتی را ایجاد کنند که به نفع امپریالیسم عمل کند و پیروی از طرح های آن را در دستور کار خود بگذارد.

برای دستیابی به این دو هدف، کنفرانس به خواسته مهم دیگری نیز اشاره کرد، مبارزه برای ایجاد سازمان مللی تازه، که تنها در زمینه نظم سیاسی و اقتصادی بین‌المللی نوینی می‌توان به آن رسید. سازمان ملل از وظایف اصلی خود در اثر اقدامات امپریالیسم آمریکا به‌دورافتاده است و تنها زمانی به صحنه فرا خوانده می‌شود که استفاده از آن به‌عنوان ابزاری برای برآوردن خواسته‌های امپریالیسم مورد نیاز است. درحال حاضر ما تنها با سیاست‌هایی در لحظات بحرانی روبرو نیستیم. سیاست امپریالیستی آمریکا سیاست جنگ‌های جهانی دایمی برعلیه کشورها و مردم مستقل و نیز تحمیل پلاتفرم حزب جمهوریخواه و تداوم آن در حاکمیت است.

ارزیابی شما در مورد پیشرفت مجمع اجتماعی جهانی در طول این سال‌ها چیست؟ و نظرتان در مورد مجمع اجتماعی جهانی کاراکاس، به‌خصوص درحال حاضر که به‌نظر می‌رسد چپ تولدی دوباره در آمریکای لاتین یافته، چیست؟

از زمان پیدایش مجمع اجتماع جهانی در سال ۲۰۰۱ در پورت الگره تا کنون این مجمع مراحل مختلفی را گذرانده و به شکل‌های تازه‌ای دست یافته است. مرحله اول محدود به شناسایی مشکلات و تشخیص روند جهانی سازی بود.

بعد از آن مرحله، مجمع به سطح جدیدی ارتقاء یافت که در آن اقدامات مسئولانه به موقع سازماندهی می‌شد و با تبدیل به فضایی برای گردهمایی‌های بزرگ جنبش‌های اجتماعی، مجمع دیدگاه‌هایی را پروراند که منجر به روشنگری عظیم علیه اف تی اِ اِ[۱۳] و جنگ امپریالیستی شد. این باعث شد که جنبش‌های اجتماعی بتوانند مبارزه‌ای بزرگ علیه جهانی سازی را سازماندهی کنند که برجسته ترین آن راهپیمایی ۱۵ فوریه و مارس ۲۰۰۳ بود. این اعتراضات عظیم که تهاجم آمریکا به عراق را محکوم می‌کرد، ریشه در مجمع اجتماعی جهانی داشت. هرچند این راهپیمایی‌ها نتوانست مانع جنگ شوند، اما در شکل گرفتن آگاهی جهانی علیه سیاست جنگ طلبانه امپریالیستی نقش موثری داشت. امروز نیاز جدیدی سربرآورده است و آن این‌که درعین حفظ روح مجمع برای ارایه پیشنهادات ملموس، نیاز به وجود یک مرکز دایمی فعال برای برخورد به مسایل جهانی است که سیاست نولیبرالی و استراتژی جنگ و نظامی‌گری امپریالیسم آمریکا محور اصلی‌اش را تشکیل می‌دهند. وقت آن رسیده است که مجمع پیشنهادات ملوس تر و سیاسی تر بدهد. در غیراین صورت این خطر وجود دارد که مجمع به واسطه چند وجهی بودنش تبدیل به یک مرکز فرهنگی عمومی شود که اگر چه در نوع خود مثبت است، اما می‌تواند منجر به کم رنگ شدن اهدافش شود. چند مرکزی بودن مجمع ۲۰۰۶ نشان داد که یک جنبش بزرگ جهانی ضدامپریالیستی شروع به شکل گرفتن کرده و حجم بزرگی از مبارزات با چنین هدفی درحال پیدایش و گسترش است.

● آیا مجمع در باماکو و کاراکاس این ارتقا را منعکس می کرد؟

هردوی این مجمع‌ها قدم بزرگی درجهت ضدامپریالیستی ساختن مجمع بود. این مهم است که مجمع در پایتخت کشوری برگزارشود که صحنه حضور یک جنبش توده‌ای پرمحتوا، گسترده و منحصربه‌فرد است و موجب انقلاب بولیوارین[۱۴] بوده است. چاوز در هفتمین سال حکومتش، در مراسمی که به مناسبت ۲ فوریه برپا شد، نشان داد که ازپشتیبانی انبوه مردم برخوردار است. درواقع از آنجا‌یی‌که جو ونزوئلا ضدامپریالیستی است، این مجمع نسبت به مجمع‌های دیگر امتیاز بیشتری از این نظر داشت.

نکته مهم دیگر آن است که علی‌رغم این‌که شکل سوسیالیسم قرن ۲۱ هنوز معلوم نیست - سوسیالیسم نمی‌تواند هم مدل واحدی داشته باشد- انقلاب بولیوارین از نظر ایدئولوژیکی به نقطه ای فرا روییده که اکنون چاوز تحقق بخشیدن به سوسیالیسم را به عنوان موضوعی کلیدی مطرح می‌سازد. وی می‌گوید:" یا سوسیالیسم یا مرگ" و این یعنی که انقلاب بولیوارین ضدامپریالیستی است و هدف استراتژیک آن رسیدن به سوسیالیسم است. این ایده‌ها بحث‌های زیادی را در مجمع دامن زد. بنابراین در مجمعی متنوع، بیشترین موضوعی که مورد بررسی و پژوهش قرارگرفت آن‌هایی بود که گرایشی ضدامپریالیستی داشتند. هرچند امپریالیسم قوی است و قدرت تخریب وحشتناکی دارد، اما این حس وجودداشت که امپریالیسم شکست ناپذیر نیست و محدودیتش هم ریشه در بحران‌های ساختاری آن، در رو به زوال داشتن مشخصش و مهم‌ترازهمه، بیداری مردم در برابر آن دارد. براین اساس، آگاهی به ضرورت سازمان دادن مبارزه‌ای جدید برای سوسیالیسم با احترام به شرایط دنیای امروز و درنظرگرفتن ویژگی‌های هر کشور و منطقه شکل گرفته است.

مصاحبه باخوزه رینالدو کاروالهو[۱]

برگردان : احمد جواهریان

[۱] Jose Reynaldo Carvalho, CP of Brazil, Feb. ۲۰, ۲۰۰۶, mltoday.com

[۲] Cebrapaz

[۳] Bamako

[۴] Mali

[۵] Priscila Lobregate

[۶] Third World Forum

[۷] World Forum of Alternatives

[۸] Forum for Another Mali

[۹] Environnement et Dévelopment du Tiers Monde (ENDA-TM(

[۱۰] Samir Amin