وقتی فرهنگ هم سرفه می کند

همه گیر ی جهانی آنفلوآنزا آداب و رسوم فرهنگ های گوناگون را متاثر ساخته است

اخلاق و رفتار انسان‌ها در مکان‌ها و زمان‌های مختلف متفاوت بوده است. به طور معمول، به وجود آمدن یک رفتار یا سنت خاص ممکن است صد‌ها سال زمان ببرد و به همین شکل تغییر دادن آن نیز بسیار دشوار است. اما به نظر می‌رسد در شرایط حاد و تحت فشار، ممکن است این روند تسریع شود. ممکن است بعضی رفتارها به ضرورت شرایط اطراف – به صورت موقتی یا دایمی – تغییر کنند. به نظر می‌رسد چنین اتفاقی در مورد آنفلوآنزای خوکی، در حال وقوع است...

از ماه ژوئن، سازمان بهداشت جهانی بروز یک نوع آنفلوآنزای همه‌گیر را اعلام کرد و از آن زمان تاکنون بیش از ۴ هزار نفر در اثر این بیماری جان خود را از دست داده‌اند. تحت تاثیر بحران ناشی از این بیماری، صنعت توریسم در بعضی کشورها دچار مشکل شد. مدارس و دانشگاه‌ها در مقاطعی از زمان تعطیل شدند و حتی بزرگ‌ترین مراسم مذهبی جهان، یعنی حج نیز از این بیماری بی‌نصیب نماند. اگر از مردم کوچه و بازار بپرسید، شاید همه بگویند که چندان نگران آنفلوآنزای تازه وارد نیستند، اما در رفتارهای روزمره همین افراد می‌توان تغییراتی را دید که نشان می‌دهد آنفلوآنزای خوکی روی فرهنگ و رفتارهای جامعه نیز تاثیر می‌گذارد. این تغییرات در آستانه مراسم عبادی حج – که محل تجمع بیش از ۳ میلیون مسلمان است – بیشتر به چشم می‌خورد. هم‌زمان با تغییر رفتارها در سرتاسر جهان توصیه‌های مشابهی خطاب به حجاج صورت می‌گیرد و البته خود زائرین نیز نسبت به این مساله حساس‌تر شده‌اند.

● مسافرت ممنوع!

برای مکزیک هیچ اتفاقی نمی‌توانست بدتر از این باشد! یکی از اصلی‌ترین منابع درآمد مکزیکی‌ها صنعت توریسم است. حتی قبل از بروز آنفلوآنزای خوکی هم توریسم در مکزیک در شرایط نامساعدی به سر می‌برد. خشونت‌های مسلحانه متعدد و به‌ویژه درگیری‌های قاچاقچیان مواد مخدر به اندازه کافی مردم جهان را از مکزیک فراری کرده بود اما آنفلوآنزای خوکی ضربه آخر را وارد کرد. در مورد عربستان سعودی نیز گرچه وضع به این بدی نبود اما پیش‌بینی می‌شود که در شرایط فعلی تعداد زائرین خانه خدا در سال جاری کاهش قابل توجهی داشته باشد. وجود محدودیت‌های سنی و البته منع اعزام زائرین به خانه خدا از سوی چند کشور خود به خود باعث شده است تا عده‌ای از زائرین نیز از ترس ابتلا به بیماری سفر حج خود را لغو کرده و به امید سال آینده در انتظار بایستند.

● واکسن می‌زنیم

در میان مردم عادی، و حتی در میان تحصیل‌کردگان ما هم این تصور وجود داشته که واکسن مال بچه‌هاست! به واقع کمتر بزرگسالی را می‌بینید که به فکر واکسن زدن باشد. گرچه در سال‌های اخیر واکسن هپاتیت B توجه بسیاری را جلب کرده، اما واکسنی مثل «واکسن آنفلوآنزا» که عملا بیماری چندان مهمی به حساب نمی‌آید نه تنها در ایران، که در سرتاسر جهان چندان طرفدار ندارد، به نحوی که در سال ۲۰۰۵ در اثر مصرف نشدن واکسن‌های آنفلوآنزای فصلی، بیش از ۱۸ میلیون دوز از این واکسن‌ها روی دست تولید‌کنندگان ماند و در نهایت معدوم شد. با این وجود، با شیوع بیماری آنفلوآنزای جدید توجه به لزوم تزریق این واکسن بیشتر شده و در سایر کشورهای مسلمان نیز این توجه افزایش یافته است. برای مثال مصر قصد دارد تمامی حجاج خود را واکسینه کند. این مساله باعث شده است که توجه مردم به واکسن و نیاز به توجه بیشتر به امر پیشگیری افزایش یابد.

● روبوسی ممنوع!

در میان اهالی مختلف این کره خاکی، عادت روبوسی کردن یک عادت بسیار مهم و فراگیر است، به ویژه در میان مسلمانان این حرکت بسیار دیده می‌شود اما اکنون، به نظر می‌رسد این اخلاق قدیمی و تاریخی نیز دستخوش تغییر شده است. در کشور فرانسه، وزارت بهداشت رسما از مردم خواست تا از روبوسی غیرضروری خودداری کنند. شهردار یکی از شهرهای فرانسه به طور رسمی و قانونی روبوسی کردن را ممنوع کرد و گفت: «تا وقتی که هنوز مردم با هم روبوسی می‌کنند، دعوت مردم به «دست ندادن» به یکدیگر برای جلوگیری از گسترش بیماری کار بیهوده‌ای است.»

ترس از آنفلوآنزا به کلیسا‌ها هم رسیده است! اسقف اعظم نیویورک در گفتگو با خبرگزاری‌ها از شرکت‌کنندگان در مراسم عشاء ربانی خواسته است که از دست دادن با یکدیگر خودداری کنند. بیشتر کشورهای مسلمان نیز از حجاج خود درخواست‌های مشابهی کرده‌اند. دولت هند از مسلمانان این کشور خواسته است تا حتی الامکان و جز در موارد ضرورت از دست دادن یا روبوسی با دیگران پرهیز کنند.

● اینجا سرفه کردن جرم است

بروز آنفلوآنزای خوکی باعث شده است تا توصیه‌های بهداشتی – که سابق بر این چندان مورد توجه قرار نمی‌گرفت – اکنون از سوی بیشتر افراد جامعه به شدت کنترل شوند. برای مثال عادت سرفه کردن یا انداختن آب دهان روی زمین متاسفانه در بیشتر جوامع شایع است و معمولا توجهی به میزان خطر این حرکات نمی‌شود. اما با شیوع آنفلوآنزای خوکی و آشنایی مردم با راه‌های انتقال آن مردم حساسیت بیشتری روی این رفتارها پیدا کرده‌اند. سرفه‌کردن در مجامع عمومی به‌ویژه اگر بدون پوشاندن دهان باشد به شدت اعتراض اطرافیان را بر خواهد انگیخت. یک عطسه ساده می‌تواند بیش از ۱۰۰ هزار قطرک آغشته به انواع میکروب‌ها را در هوا پخش کند. این قطرک‌ها حداقل ۱ دقیقه در هوا باقی خواهند ماند و حتی اگر فرد در مواجهه مستقیم با عطسه قرار نگیرد می‌تواند با راه رفتن از میان این ابر میکروبی به بیماری مبتلا شود. از آن بدتر زمانی است که فرد در هنگام سرفه یا عطسه دهان خود را با دست می‌پوشاند. همین فرد با لمس کردن اشیا می‌تواند به راحتی محیط اطراف را آلوده کند. دولت عربستان سعودی و همچنین سایر دولت‌های مسلمان از حجاج خود خواسته‌اند تا اکیدا از انداختن آب دهان روی زمین خودداری کنند و از دستمال برای پوشاندن دهان خود در هنگام عطسه و سرفه استفاده کنند.

● کم یا زیاد؟

بیشتر توصیه‌های بهداشتی در زمان حج با استقبال علمای جهان اسلام روبه‌رو شد. در قاهره شیخ محمد تنتاوی، امام دانشگاه اسلامی الازهر ضمن حمایت از تصمیم دولت عربستان در جلوگیری از اعزام افراد کهنسال و کودکان به حج امسال این تصمیم را در جهت حفظ سلامتی مسلمانان لازم دانست. مفتی اعظم مصر نیز در موضعی مشابه عمل نکردن به دستورات بهداشتی را معادل با یک گناه کبیره دانسته است.

در این میان افرادی نیز بودند که توصیه‌های مطرح شده از سوی سازمان‌های بهداشتی را کافی نمی‌دانستند. شیخ عبدل البیومی، استاد مرکز تحقیقات اسلامی قاهره معتقد است در اسلام برای سلامتی انسان‌ها اهمیت فراوانی در نظر گرفته شده و این مساله از همه جهات در اولویت است. پرفسور سواد صالح از اساتید سابق دانشکده اسلام و زبان عربی نیز معتقد است که اصولا امسال مراسم حج نباید برگزار شود.

● ترسیدن زیادی هم ممنوع!

باید دانست که در مواردی مانند شیوع بیماری‌ها وحشت بیش از حد می‌تواند از خود بیماری خطرناک‌تر باشد. گرچه موسم حج می‌تواند از نظر ابتلا به بیماری آنفلوآنزای خوکی فصل نامناسبی باشد اما رعایت توصیه‌های بهداشتی در کنار حفظ خونسردی می‌تواند باعث شود احتمال بروز یک همه‌گیری تا حد زیادی کاهش یابد. همچنین باید در نظر گرفت که حتی در مورد توصیه‌های بهداشتی ارایه شده از سوی سازمان‌های مسوول نیز نباید زیاده روی کرد. برای مثال زمان نهفته بیماری آنفلوآنزای خوکی بیشتر یک هفته تا ۱۰ روز است. پس در زمان بازگشت زائرین خانه خدا در صورتی که بیش از ۱۰ روز از بازگشت آنان گذشته است دیگر نگرانی خاصی درمورد ابتلای آنان به آنفلوآنزای خوکی وجود ندارد. مهم‌ترین توصیه‌ها به حجاج را می‌توان در چند جمله خلاصه کرد:

▪ رعایت اصول اولیه بهداشتی مانند شستشوی دست‌ها و استفاده از دستمال در هنگام عطسه و سرفه

▪ مراجعه به پزشک در صورت بروز علایم بیماری مانند تب، گلودرد، ضعف و لرز

▪ پرهیز از تماس با دیگران در صورت بروز علایم تا ۱۰ روز پس از بازگشت از زیارت خانه خدا.

منابع: ap, time, health, islamonline

دکتر روزبه بخیت