آیا ‌غیرمتعهد بودن همیشه بد است

این روزها که همه جا سخن از اجلاس «غیرمتعهدها» یا همان گروه «نم» است و مهمانانی از بیش از یکصد کشور به تهران آمده‌اند تا شانزدهمین نشست این گروه را به میزبانی ایران برگزار کنند، …

این روزها که همه جا سخن از اجلاس «غیرمتعهدها» یا همان گروه «نم» است و مهمانانی از بیش از یکصد کشور به تهران آمده‌اند تا شانزدهمین نشست این گروه را به میزبانی ایران برگزار کنند، ‌به دفعات با این پرسش مواجه شده‌ام که به مطایبه و شوخی گفته شده: «حالا چرا غیرمتعهد؟ اسم دیگری نمی‌شد روی این گروه گذاشت؟ غیرمتعهد بودن که چیز خوبی نیست و...».

پرسش این دوستان شاید برای خیلی از ایرانی‌ها هم پیش آمده باشد که واقعا چرا اسم عدم‌تعهد را برای این گروه که دومین سازمان بزرگ بین‌المللی بعد از مجمع عمومی سازمان ملل محسوب می‌شود، انتخاب کرده‌اند؟ این پرسش از آنجا نشات می‌گیرد که در ادبیات و فرهنگ زبان فارسی، بی‌تعهد بودن صفت مثبتی نیست.

تعهد از ریشه «عهد» و در لغت به معنای برعهده گرفتن و عهد و پیمان بستن است. این اصطلاح در فقه و حقوق نیز ناظر به رابطه‌ای حقوقی است و براساس آن شخص ملتزم به انتقال و تسلیم مال یا انجام دادن یا ندادن کاری می‌شود.

به همین خاطر وقتی گفته می‌شود: «‌فلانی فرد غیرمتعهدی است» در واقع با این سخن به مذمت رفتار آن فرد پرداخته‌ایم بنابراین پرسشی پیش می‌آید که آیا کشورهایی که عضو این گروه هستند، هم بنابر معنای مصطلحش، ‌این‌گونه محسوب می‌شوند؟

قطعا پاسخ به این پرسش منفی است و برای توضیح بیشتر باید گفت ۵۱ سال پیش در گرماگرم جنگ سرد دو ابرقدرت شرق و غرب، رهبرانی همچون جواهر لعل نهرو از هند، سوکارنو از مالزی، جمال عبدالناصر از مصر و ژنرال تیتو از یوگسلاوی سابق، تصمیم گرفتند به منظور ایجاد وحدت، گروهی از کشورها را گرد هم آورند که نه در اردوگاه کمونیسم شوروی سابق بودند و نه در اردوگاه کاپیتالیسم آمریکا.

بنیانگذاران این جنبش اسم «Non-Aligned» را برای گروهشان برگزیدند که معنای آن عدم تعهد است و این یعنی، موسسان این گروه تاکید داشتند که به هیچ دولت غربی یا شرقی و ابرقدرتی تعهد ندارند لذا داستان عدم تعهد درباره این گروه که تاکنون ماندگار شده، این است.

اما اسم دیگر این گروه نیز در فارسی «نم» است که آن هم برگرفته از حروف اول نام کامل و انگلیسی جنبش عدم تعهد است، یعنی Non-Aligned Movement

مریم جمشیدی