گالری می زنم, پس هستم

نگاهی به تاریخچه گالری داری و افزایش برپایی نمایشگاه های هنری در ایران

اگر نگاهی بیندازید به لیست خبرهای هنری و تجسمی حتما می‌بینید که خبرهای برپایی نمایشگاه در گالری یا نگارخانه‌ها همه جا را پر کرده. گالری عکس فلان عکاس آماتور در فلان گالری برپا می‌شود، گالری عکس ساخته‌های فلان مجسمه‌ساز در نگارخانه فلان برگزار می‌شود. اینها سر تیتر خبرهایی است که امکان ندارد شما آن را ندیده باشید. بسیاری معتقدند افزایش گالری‌ها می‌تواند به شناساندن هنرمندان جوان و گمنام کمک کند. اتفاقی که برای کشور ما که معمولا هنرمندان در سکوت خبری کارشان را می‌کنند و معمولا هم نام چندانی از آنها وجود ندارد بسیار خوب است. در این گزارش نگاهی به تاریخچه گالری در ایران کرده‌ایم و همینطور استقبال هنرمندان از نمایش آثارشان در گالری‌ها.

در گذشته شناسایی هنرمندانی که واقعا در هنرنشان به جایی رسیده بودند سخت بود. کمبود مکان برای عرضه و ارائه هنرشان تقریبا هنرمندان را بی‌نام و نشان می‌گذاشت و جز در حرفه خودشان کمتر کسی آنها را می‌شناخت. در میان آنها کسانی چون کمال‌الملک، قباد شیوا وتنی چند دیگر سر بلند کردند. ولی امروزه پیدا کردن این افراد کار ساده‌تری شده. آنقدر که تقریبا این امکان وجود دارد که هر دانشجوی هنری بعد از اینکه فارغ‌التحصیل شد بتواند برای آثارش گالری بزند و هنرش را برای عموم به نمایش بگذارد.

● تاریخچه گالری و نگارخانه

نگارخانه‌داری در ایران با نسل «آیدین آغداشلو» و هنرمندانی که در آغاز دهه چهل از دانشگاه‌های ایران و مراکز هنری کشورهای دیگر فارغ‌التحصیل شدند، آغاز شد. کسانی که فعالیتشان فصل تازه‌ای در هنرهای تجسمی ایران بود. اصلا گالری‌داری در ایران به عنوان یک شغل و حرفه فرهنگی مدرن دهه ۴۰ به حساب می‌آید. آغداشلو هم در این زمینه می‌گوید: «اولین گالری‌ها در همان زمان فعال شدند. تعدادی گالری دولتی وابسته به وزارت فرهنگ و هنر وجود داشت، یکی، دو گالری مختصر هم که به دستگاه‌های دیگر وابسته بودند اما به طور مداوم کار نمی‌گذاشتند و مسائل اقتصادی در معادلاتشان جایی نداشت. آنها بیشتر جنبه فرهنگی داشتند و برای عرضه کار هنرمندان فعالیت می‌کردند.» تا اوایل حکومت پهلوی، قهوه‌خانه‌ها نخستین جای فروش آثار هنری بودند. اما حضور ایرانی‌ها در کشورهای اروپایی باعث شد که مکانهایی در ایران ساخته شود که کارشان صرفا نمایش آثار هنری بود. بعدها این مکان‌ها به فروش آثار هم پرداختند و به عنوان نگارخانه و گالری معروف شدند. نخستین نگارخانه به معنای جدید آن در ایران مربوط به دهه اول‌ این قرن و مربوط به سال‌های اولیه حکومت پهلوی است. اولین بار عنوان نگارخانه را «نیما یوشیج» به گالری «رسام ارژنگی» داد. این زمانی بود که هر چند ارژنگی در نگارخانه‌اش آثار دیگران را مرتب نمایش نمی‌داد اما نگارخانه‌اش محلی بود برای‌ خرید و فروش تابلوهای نقاشان به ادبا و البته مردمی که به آنجا رفت و آمد داشتند. اما تا آن زمان نگارخانه به معنای معمول امروزی‌اش که به معنای محل دیدن و خرید و فروش اثر هنری است، وجود نداشته. پس از وقایع ۱۳۳۳ هر سال در باشگاه «مهرگان» توسط «محمد درخشش» از نقاشی‌های کلاسیک و مینیاتوریست‌ها نمایشگاهی دایر می‌شد.نخستین گالری‌ مدرن تهران با نام «آپادانا» اولین نمایشگاه‌های انفرادی و گروهی‌ نقاشان ایران را در سال‌های پس از جنگ تشکیل داد. این نمایشگاه‌ها به همت گروهی‌ از دانشجویان دانشکده هنرهای زیبای تهران و نقاشان نوگرای‌ آن زمان در سال ۱۳۲۸ برگزار شد. بعد از آن گالری «مهرگان» آمد و سپس «استتیک»که توسط «مارکو گریگوریان» در میدان فردوسی و نزدیک نگارخانه ارژنگی تاسیس شد. بعدها گالری «کبود» پرویز تناولی راه افتاد و بعد از آن «هانیبال الخاص»، «گیلگمش» را برپا کرد. حتی پیش از آن هم در تالار «رضا عباسی» که در میدان بهارستان قرار دارد آثاری از نقاشان معاصر عرضه می‌شد.

● و اینک مدرنیته

تاریخچه گالری داری در ایران را خواندید. بعد از اینکه این صنعت(!) در ایران راه افتاد هنرمندان بیشتری هم به سمت برگزاری گالری برای عرضه کارهایشان اشتیاق پیدا کردند. در ایران هم گالری داریم و هم نگارخانه که در گالری فقط تصاویر و هنرهای نقاشی عرضه می‌شود. در نگارخانه انواع هنرهای تجسمی هم به نمایش گذاشته می‌شود اعم از هنر مجسمه‌سازی، طراحی داخلی، معماری و هنرهایی که زیرمجموعه هنرهای بصری یا دیداری هستند. اگر نگاهی به تاریخ برپایی گالری‌ها بیندازیم اغلبشان در پاییز و بهار برگزار می‌شود. یکی از دلایل عمده‌اش خوب بودن هوا و رغبت بیشتر مردم برای دیدار از این نمایشگاه‌هاست. در این سال‌ها تعداد نگارخانه در ایران و بخصوص تهران در حال افزایش است. اتفاقی که می‌تواند به گردش مالی این صنف کمک کند. در هر نمایشگاهی که در نگارخانه‌ای برگزار می‌شود تعدادی از آثار هنرمند به فروش می‌رسد. گرچه رقم فروش، رقم بالایی نیست ولی این به معنای گردش سرمایه در کشور است و همین اتفاق باعث رشد اقتصادی هنر می‌شود. افزایش تعداد گالری‌ها یک حسن دیگر هم دارد و آن اینکه هنرمندان کمتر پشت صف برگزاری نمایشگاه در یک گالری خاص می‌مانند و رغبتشان برای برپایی نمایشگاهی از آثارشان افزایش پیدا می‌کند.

● چطور گالری اجاره کنیم؟

بعد از همه این حرف‌ها می‌رسیم به اینکه یک گالری را چطور می‌شود اجاره کرد. از قدیم گفته‌اند فلانی اگر ساربان است، می‌داند شترش را کجا بخواباند! این درباره هنرمندان هم مصداق پیدا می‌کند. هنرمند اگر هنرمند باشد می‌داند چطور هنرش را به نمایش بگذارد! الان هر هنرمندی که بخواهد آثارش را به نمایش بگذارد سراغ اولین گالری دم دستش می‌رود و اطلاعات لازم برای نمایش آثارش را از آنجا می‌گیرد. اما حرفه‌ای‌ترها، برای اینکه کلاه سرشان نرود سراغ کسی می‌روند که قبلا این کار را کرده باشد و آشنایی خوبی در زمینه برگزاری نمایشگاه داشته باشد. گالری‌های معروفی در تهران وجود دارد. موزه هنرهای معاصر یکی از بزرگ‌ترین موزه هاست با چند نگارخانه و گالری و موزه صبا(واقع در میدان فلسطین) یکی از معروف‌ترین جاهایی است که نگارخانه‌ها و گالری‌هایش مورد استفاده قرار می‌گیرد. غیر از آن گالری‌های زیادی در تهران توانسته‌اند با صبغه کاریشان برای خود اسم و رسمی دست و پا کنند. همه این نگارخانه‌ها بسته به معروفیت‌‌شان، مبلغ دریافتی شان از متقاضی بیشتر می‌شود. پکیجی از خدمات هم در اختیار هنرمند قرار می‌دهند که او مختار است هر کدام را بخواهد انتخاب کند. از پذیرایی گرفته تا تبلیغات و دیگر کارها. ولی در این بین سهم نگارخانه، درصدی از فروش آثار است. باز هم بسته به همان میزان معروفیت این درصد بین ۳۰ تا ۵۰ درصد از مبلغ کل فروش است. درباره قیمت آثار هم با هنرمند به بحث و گفت‌وگو می‌نشینند و قیمت پیشنهادی، برآیندی از نظر هنرمند و گالری‌دار است. اما اگر هنرمند هستید و تصمیم گرفته‌اید که گالری بزنید حتما دقت کنید که می‌خواهید در کجا این گالری برگزار شود. چون اگر در یکی از گالری‌های معروف باشد باید پی ِ ماندن در صف برای مدتی طولانی را هم به تن‌تان بمالید!