بیماری‌های آشکار و مخفی

تحول دانش پزشکی در سال‌های اخیر، فقط منحصر به دستگاه‌ها و روش‌های نوین نیست. یکی از مهم‌ترین پیشرفت‌ها تشخیص بیماری در مراحلی است که فرد هنوز از آن باخبر نیست و بیماری چندان …

تحول دانش پزشکی در سال‌های اخیر، فقط منحصر به دستگاه‌ها و روش‌های نوین نیست. یکی از مهم‌ترین پیشرفت‌ها تشخیص بیماری در مراحلی است که فرد هنوز از آن باخبر نیست و بیماری چندان وسیع نشده است. البته این یک شمشیر دولبه است. یعنی برخی از بیماری‌های مخفی وقتی توسط علم روز پزشکی تشخیص داده می‌شود، به دلیل استرس و وسواسی که پزشک و بیمار به خرج می‌دهند، بیش از آن که برای معالجه آن اقدام شود، باعث به‌هم خوردن سیر طبیعی زندگی فرد خواهد شد. از طرفی، شناسایی برخی از این بیماری‌ها و برخورد صحیح می‌تواند هم کیفیت زندگی بیمار را بالا ببرد و هم طول عمر او را زیاد کند.

چند مثال موضوع را روشن می‌کند: در سال‌های نه‌چندان دور که روش‌های تشخیصی بیماری‌های تیروئیدی خیلی پیشرفت نکرده بود، پرکاری تیروئید زمانی قابل تشخیص بود که بیمار به لاغری شدید، ضعف شدید عضلات و نارسایی قلبی مبتلا می‌شد. در مورد چنین بیمارانی، پزشک می‌توانست با همت و تلاش زیاد، تا حدی سیر بیماری را کاهش دهد و از طرفی، تسکینی برای آسیب‌های بیماری فراهم کند. این در حالی بود که غول بیماری گاهی آنقدر سرکش شده بود که بیمار را از پا درمی‌آورد.

اکنون چنین نشانه‌هایی از بیماری کمتر دیده می‌شود. افراد با شکایت از کم شدن وزن، اضطراب بی‌دلیل و تپش قلب به پزشک مراجعه می‌کنند. معمولا در قدم اول، بعد از معاینه تیروئید و قلب برایشان آزمایش‌های تیروئید تجویز می‌شود که می‌تواند بیماری پرکاری تیروئید را در مراحل اولیه شناسایی کند و به درمانش بینجامد. اکنون دانش پزشکی از این هم فراتر رفته و گاهی بدون این که بیمار شکایتی داشته باشد، می‌توان وجود یک بیماری مخفی را کشف و مهار کرد. برای نمونه وقتی خانمی قصد باردار‌شدن دارد می‌توان با آزمایش تیروئید، وجود کم‌کاری مخفی تیروئید را تشخیص داد و به درمان او مبادرت کرد تا در حین بارداری، جنین از هورمون کافی تیروئید برخوردار باشد.

اکنون به بحث اول برمی‌گردیم؛ لبه دیگر شمشیر. فرض کنیم یک مادر باردار در حین حاملگی متوجه کم‌کاری مخفی تیروئید شود. اگر او به اشتباه تصور کند کودکش حتما دچار نقص ذهنی یا جسمی خواهد شد، اضطراب ناشی از آزمایش می‌تواند بیش از کم‌کاری ملایم تیروئید به او و جنین آسیب برساند. گاهی حتی مادران و متاسفانه پزشکان، به این اضطراب دامن می‌زنند و حتی وقتی مادر در حال درمان با داروست، این کابوس او را آزار می‌دهد که نکند کودک آینده‌اش مشکلی داشته باشد. در این شرایط پزشک می‌تواند با چنین جملاتی حقیقت را برای مادر توضیح دهد: «به یاد داشته باش که تنها درصد کمی از مادرانی که کم‌کاری مخفی تیروئید دارند، نوزادشان نیز دچار مشکل می‌شود».

دکتر رضا کریمی

متخصص بیماری‌های داخلی