حمل سلا ح سرد با چه انگیزه ای

خطری که نوجوانان و جوانان را تهدید می کند

بازگشایی مدارس بهانه خوبی است تا به معضلی ملموس در میان جوانان و نوجوانان اشاره شده، هشداری جدی به خانواده‌ها داده شود، چرا که این قشر از اعضای جامعه در برخی موارد خواسته و در بسیاری از موارد ناخواسته، خود را گرفتار دامی می‌کنند که یک عمر ندامت و پشیمانی را به همراه خواهد داشت.

سنین نوجوانی و جوانی که سال‌های بسیار پرشوری در سال‌های زندگی قلمداد می‌شود، به طور معمول دستخوش تاثیر هم‌سن و سالان ‌ شده و چه بسیار نوجوانانی که به این تاثیرات منفی، چراغ سبز نشان داده و آلوده می‌شوند.

یکی از معضلات مورد نظر در این مقاله حمل و نگهداری سلاح سرد به وسیله نوجوانان و جوانان است که این نوشتار به آن می‌پردازد.

به طور کلی هر نوع سلاحی که برای دفاع یا تهاجم مورد استفاده قرار بگیرد و از حیطه باروت، شلیک و انفجار گلوله خارج باشد، در زمره سلاح سرد قرار دارد. بنابراین چاقو، زنجیر، پنجه بوکس، قمه، نیمچه، انواع تیزی، چوب، شمشیر، نانچکو (نانچیکو)‌، تونفا و... از مصادیق سلاح سرد هستند.

گاهی سلاح‌های سرد در هنرهای رزمی مورد استفاده قرار می‌گیرد و آموزش آنان نوعی هنر محسوب می‌شود که استفاده صحیح از این لوازم نیز به وسیله استادان هنرهای رزمی به هنرجو آموزش داده می‌شود. به عنوان مثال آموزش نانچکو (نانچیکو)‌ در هنرهای رزمی شرقی با آموزش شمشیر در ووشو یا چوب در کن‌دو، تونفا در دفاع شخصی و... به نوعی بخشی از آموزش رزمی بوده و هنرجو به دلیل استفاده هنرگونه از این لوازم، آنان را به چشم یک ابزار و آلت مورد استفاده در دعوا و نزاع‌های خیابانی نگاه نمی‌کند؛ اما روی سخن ما آن دسته از سلاح‌های سرد است که توسط نوجوانان و جوانان، به طور غیرصحیح و نامتعارف در درگیری‌ها و نزاع‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد که معمولا استفاده‌کنندگان از این آلات جرح و قتاله، ورزشکاران نیستند.

● رده سنی مورد بحث

بسته به فرهنگ هر جامعه، رده سنی حمل‌کنندگان سلاح‌های سرد با یکدیگر تفاوت دارد، ولی به طور کلی نوجوانان رده سنی ۱۴۱۳ سال تا جوانان ۱۸ ساله را در این مقاله در نظر می‌گیریم که مرتکب نگهداری، حمل و در برخی موارد استفاده مجرمانه از این آلات جرح و قتل یا به اصطلاح همان سلاح‌های سرد می‌شوند.

● منظور از حمل یا نگهداری سلاح سرد چیست؟

حمل بدون مجوز سلاح‌های سرد که در درگیری‌ها و نزاع‌های خیابانی مورد استفاده واقع می‌شود، اساسی‌ترین بخش بحث محسوب می‌شود، حتی چنانچه مورد استفاده قرار نگرفته و فقط به وسیله نوجوان یا جوانی حمل و نگهداری شود نیز در حیطه بحث ما قرار دارد.

● انگیزه‌های حمل سلاح سرد توسط نوجوانان و جوانان

می‌توان انگیزه‌های این گروه سنی را در موارد ذیل جستجو کرد:

- تاثیرپذیری از گروه همسن و سالان

- تاثیرپذیری از محیط زندگی یا فرهنگ اجتماعی

- ایجاد رعب و وحشت در گروه دوستان یا همسن و سالان

- برتری‌جویی و کسب قدرت کاذب با حمل و نگهداری از این آلات

- ایراد جرح به طرف مقابل در درگیری و نزاع‌های خیابانی

- الگوبرداری از مجرمان بزرگسال یا برخی از اعضای خانواده از قبیل پدر یا برادران بزرگ‌تر، دایی، عمو و...

- استفاده مجرمان این رده‌های سنی از سلاح‌های سرد به منظور انجام جرایمی چون سرقت، زورگیری و... و نیز دفاع از خود در حین به دام افتادن یا دستگیری

- استفاده از آلات قتاله و جرح برای انتقام‌های شخصی و...

- عدم تربیت صحیح و نیز بی‌توجهی والدین به فرزندان بخصوص قشر نوجوان و جوان

- حمل سلاح سرد به وسیله نوجوانان و جوانان ضعیف‌تر برای رویارویی احتمالی با خلافکاران و بزهکارانی که از آنان قوی‌تر هستند.

- استفاده از این ادوات در نزاع‌ها و درگیری‌های ناموسی

دلایل ذکر شده را می‌توان به عنوان مهم‌ترین انگیزه‌های حمل و نگهداری سلاح‌های سرد توسط رده سنی مورد بحث عنوان کرد.

فراوانی این جرم را می‌توان در محله‌های شلوغ، پرتردد، جرم‌خیز، مجرم‌پرور، آلوده و شهرهای کوچک و شهرک‌های حاشیه‌ای شهرهای بزرگ جستجو کرد که آن هم بسته به نوع محل دارای درصد فراوانی متفاوت بوده و هر چه محله جرم‌خیزتر و آلوده‌تر باشد، آمار نوجوانان و جوانانی که مرتکب این جرم می‌شوند، بیشتر خواهد بود، بخصوص در محله‌هایی که نزاع‌ها و درگیری‌های دسته جمعی بیشتر رخ می‌دهد. حاملان این سلاح‌ها نیز درصد بالایی از گروه سنی نوجوانان و جوانان را به خود اختصاص می‌دهند.

در برخی مناطق، این جرم آنچنان فراگیر می‌شود که بعضی دانش‌آموزان در حین ورود به محل تحصیل خود نیز به طور پنهانی، سلاح سرد حمل می‌کنند که همین مساله باعث بروز اثرات و نتایج منفی در میان دانش‌آموزان می‌شود و از آنجا که سن نوجوانی و جوانی، سن شر و شور نیز محسوب می‌شود و این گروه از افراد به دنبال شکل‌گیری شخصیتی بوده و از سوی دیگر سعی در تثبیت موقعیت و برتری در میان دیگر دوستان خود دارند، متاسفانه برای اثبات برتری و به رخ کشیدن توان خود در درگیری‌ها و نزاع‌ها از سلاح سرد استفاده می‌کنند که معمولا به دلیل ناآشنایی با شیوه استفاده از این لوازم، جراحات عمیقی به طرف دیگر نزاع وارد کرده که در برخی موارد منجر به نقص عضو یا حتی فوت طرف درگیر می‌شود. با نوجوانی که به واسطه استفاده از این گونه از آلات، باعث نقص عضو کلی و دائمی در نوجوان دیگر شده بود، صحبت شد، ولی علت و انگیزه خود را چنین بیان کرد:

«وقتی در درگیری نوجوانان بین ۲ محله، همگی از سلاح سرد در درگیری استفاده کردند تا یکدیگر را مجروح کنند و گروه غالب محسوب شوند، چگونه می‌توان با دست خالی به نزاع و دفاع از خود رفت؟»

نوجوان مجرم دیگری که در درگیری انتقام‌جویانه خود منجر به جراحت شدید نوجوان دیگری شده بود، عنوان کرد که با قصد و نیت قبلی چاقو حمل کرده تا بتواند در زمان مناسبی از آن استفاده و در نزاع جمعی، رقیب خود را مغلوب کند.

جوان دیگری اظهار کرد، دوستانش برای دعوای محلی به سراغ او آمده و او نیز با علم به این که در چنین نزاع‌هایی بدون چوب و چاقو نمی‌توان وارد شد، زنجیری را با خود به همراه برد که استفاده از همان زنجیر، موجب کور شدن فردی شد و مجازات زندان را نیز برای این پسر جوان درپی داشت.

اما نکته حائز توجه در این بحث، شیوه استفاده این گروه سنی از سلاح‌های سرد است.

به طور حتم دیده یا شنیده‌اید افراد بزرگسالی که از چاقو یا به اصطلاح خود از تیزی استفاده می‌کنند، در دعواها روی بدن رقیب خود خط انداخته و بدین شکل وی را مجروح می‌کنند. این نوع چاقو زدن در میان این قشر، یعنی چاقوکشان، رسم و باب است و در نحوه به کاربردن زنجیر و پنجه بوکس نیز به گونه‌ای از این ادوات استفاده می‌کنند که تنها فرد در بدن خود احساس جراحت سطحی یا احساس درد کند، نتیجه این که با وصف ناخوشایند بودن این جمله، آنان نحوه به‌کارگیری و استفاده از این سلاح‌های سرد را بخوبی می‌دانند، ولی نوجوانان و جوانان چطور؟ آیا آنان نیز با این گونه استفاده آشنایی دارند؟

به طور یقین پاسخ به این پرسش منفی خواهد بود و همین مساله نیز باعث می‌شود استفاده آنان از این سلاح‌ها معمولا خونبار و مرگ‌آفرین باشد. نوجوان و جوانی که در حین درگیری و نزاع فقط به فکر پیروز شدن و برنده بودن است، از تجربیات زندگی بهره چندانی نبرده و خام است، تحت تاثیر جو پیرامون خود نیز قرار گرفته و از همه مهم‌تر تمامی نگاه‌ها را معطوف به خود دیده و همه را در انتظار برتری خود در این نزاع می‌بیند. بسیار ناشیانه، عجولانه و از روی عمد و به قصد مغلوب کردن رقیب، ضربه یا ضرباتی را به طرف دیگر درگیری وارد می‌آورد که عواقب ناگواری را به دنبال دارد.

قصد بررسی علل و انگیزه نزاع‌های میان نوجوانان و جوانان را به طور کامل نداریم، چه از حوصله این بحث خارج است، ولی شاید مهم‌ترین این دلایل را بتوان در بهانه‌جویی‌های بی‌منطق و بچگانه، رقابت بر سر دستیابی به دختری خاص (جنس مخالف)‌ یا انتقام‌جویی یافت و مساله زمانی بغرنج‌تر می‌شود که گروه‌های نوجوان و جوان باندها و دسته‌هایی را نیز برای خود ایجاد کرده باشند و در این باندها به شرارت نیز بپردازند.

همیشه پیشگیری بهتر از درمان و مقابله است. باید برای کمرنگ کردن یا حذف این معضل اجتماعی‌ از هم‌اکنون کمر همت بست تا نوجوانان و جوانان به این نوع از خلاف آلوده نشده و جرایم مختلفی را مرتکب نشونداما دسته دیگری از این نزاع‌ها را می‌توان در مسائل ناموسی جستجو کرد. در این گونه موارد، نوجوان یا جوان به دلیل دفاع از ناموس خود و جلوگیری از تعرض به آنان یا انتقام گرفتن پس از تعرض دیگران به خواهران یا دختران خانواده‌شان، درگیر نزاع‌های خونین می‌شوند که اغلب این دعواها، مصادیق دفاع مشروع ماده ۶۱ قانون مجازات اسلامی نبوده و جرم محسوب شده و بدین سبب مجازات در انتظار مرتکب و مجرم خواهد بود؛ چراکه باب قانون و قانونمداری در کشور مفتوح بوده و سیستم قضایی، وظیفه رسیدگی به جرایم را خواهد داشت و دوره مسوولیت فردی در حقوق جزا، قرن‌هاست که به پایان رسیده و در حقیقت دستگاه قضایی مسوول رسیدگی به شکایات شاکیان و مجازات مجرمان است و افراد مسوولیتی در مجازات کردن مجرمان به طور شخصی ندارند.

● راه‌های پیشگیری و مقابله

همیشه پیشگیری بهتر از درمان و مقابله است. باید برای کمرنگ کردن یا حذف این معضل اجتماعی، از هم‌اکنون کمر همت بست تا نوجوانان و جوانان به این نوع از خلاف آلوده نشده و جرایم مختلفی را مرتکب نشوند و با آنانی هم که در زمره این طیف از خلافکاران قرار دارند، مقابله شود تا فساد خود را به سایر همسالان سالم خود سرایت ندهند.

برخی از راه‌های پیشگیری و مقابله

الف)‌ خانواده‌ها

- توجه بیش از پیش خانواده‌ها به نوجوانان و جوانان از لحاظ تربیتی

- دقت نظر اولیا و خانواده‌ها در دوست‌یابی فرزندان

- کنترل بر ورود و خروج نوجوانان و جوانان در منزل و مدرسه

- حذف آزادی نامحدود از زندگی فرزندان و اعطای آزادی معقول، محدود و مشروع به آنان، زیرا آزادی نامحدود به خودی خود عامل فساد خواهد بود.

- یکدلی و همدلی با فرزندان و ایجاد رابطه دوستی و صمیمیت با آنان به گونه‌ای که فرزند بهترین دوست خود را در محیط خانواده بیابد.

- کنترل بر رفتارهای فرزندان و ریشه‌یابی رفتارهای مشکوک و نامعقول در آنان

- ارتباط مستمر با اولیای مدارس فرزندان و ارزیابی مستمر رفتار آنان در محیط مدرسه

- آشنا کردن فرزندان با مسائل دینی و مذهبی و سوق دادن آنان به مسیر شرعی

- آشنا نمودن و انس دادن فرزندان به ورزش و ایجاد رغبت و علاقه در آنان برای تمرین مستمر ورزش خاص

- ممانعت از رفت‌وآمد و معاشرت فرزندان با افراد خلافکار نوجوان، جوان یا بزرگسال

- توجیه معقول و منطقی فرزندان درخصوص خطرات احتمالی و جرایمی که از حمل و استفاده سلاح‌های سرد ناشی می‌شوند.

- تبیین عواقب حمل، نگهداری و استفاده از آلات و ادوات مذکور از دیدگاه مجازات‌های مقرره در قانون

ب)‌ آموزش و پرورش

- تشکیل پرونده شخصیتی خاص هر دانش‌آموز و ارزیابی مستمر آنان در ادوار مختلف در طول سال

- شناسایی دانش‌آموزان مشکل‌دار و ارائه مشاوره روان‌شناسی به آنان تا رفع کامل مشکل

- کنترل مستمر حضور دانش‌آموزان در مدارس و نظارت بر تردد آنان به مدرسه

- ایجاد واحد درسی مرتبط با معضلات دانش‌آموزان و تبیین جرایم و مجازات‌های مقرر شده در قانون بدون اخذ آزمون درسی و احتساب نمره.

- دعوت از قضات، وکلا و کارشناسان حقوقی درخصوص اجرای سخنرانی در مدارس مقاطع راهنمایی و دبیرستان با موضوعات مرتبط با بزه و جرایم نوجوانان و جوانان و تنویر افکار این قشر از دانش‌آموزان

- برگزاری کلاس‌های توجیهی خاص اولیای دانش‌آموزان و نیز برگزاری کارگاه‌های یکروزه آموزشی با موضوع «شناخت معضلات و آسیب‌های اجتماعی نوجوانان و جوانان»

- ایجاد ارتباط مستمر با اولیاء دانش‌آموزان به منظور بررسی اخلاقی و شخصیتی دانش‌آموزان در خارج از مدارس به منظور تکمیل پرونده شخصیتی آنان

- ارائه راهکار و مشاوره به خانواده دانش‌آموزان مشکل‌دار و حفظ مجدانه ارتباط با آنان تا رفع کامل معضل

- ترویج رشته‌های ورزشی خاص در مدارس، به منظور تمرین و عضویت دانش‌آموزان در تیم‌های ورزشی و ایجاد رغبت در میان نوجوانان و جوانان به منظور اجرای تمرینات ورزشی رایج شده

- برگزاری مسابقه‌های مستمر بین مدارس، مناطق و برگزاری لیگ‌های ورزشی دانش‌آموزی به منظور پر کردن اوقات روزانه و فراغت دانش‌آموزان و نیز حرفه‌آموزی ورزشی به آنان

- آشنا کردن مربیان پرورشی مدارس با معضلات و آسیب‌های اجتماعی دانش‌آموزان درخصوص موضوعات مرتبط با این مقوله و آموزش راهکارهای روان‌شناسی به آنان برای پیشگیری و نیز کنترل دانش‌آموزان مشکل‌دار

- برگزاری اردوهای یک روزه آموزشی و تفریحی به منظور تاثیرگذاری مثبت کادر مدارس بخصوص مربیان پرورشی بر دانش‌آموزان و برقراری روابط عاطفی با آنها

ج )‌ دستگاه قضایی، سازمان بهزیستی، نیروی انتظامی، سازمان زندان‌ها و سایر سازمان‌های مرتبط

- برخورد قاطع پلیس با حمل‌کنندگان سلاح‌های سرد در جامعه و بازرسی نوجوانان و جوانان مشکوک در خیابان‌ها و معابر عمومی به منظور کشف و ضبط سلاح‌های سرد

- تشکیل پرونده و معرفی نوجوانان و جوانان مشکل‌دار به مراجع قضایی و صدور حکم کار اجباری کوتاه‌مدت در سازمان پارک‌ها، سازمان بهزیستی، مراکز فرهنگی و یا کارگاه‌های آموزشی با هدف تاثیرگذاری بر آنان

- عدم صدور حکم حبس یا زندان برای خاطیان این رده سنی توسط دستگاه قضایی تا حد امکان و جایگزینی حکم کار اجباری برای این دسته از بزهکاران؛ چرا که زندان‌ها به نوبه خود مدرسه آموزشی خلاف محسوب شده و منحرفان محبوس، براحتی تاثیر منفی خود را بر زندانیان تازه‌وارد خواهند گذاشت.

- اصلاح زندان‌ها، ندامتگاه‌ها و مراکز اصلاح و تربیت نابالغان توسط مراجع ذیصلاح و کنترل یا جداسازی مجرمان مشکل‌دار که زمینه فساد سایر محبوسان را فراهم می‌کنند.

- جمع‌آوری نوجوانان و جوانان خیابانی توسط نیروی انتظامی و اقامت اجباری آنان در مراکز سازمان بهزیستی تا اصلاح کامل رفتاری آنان.

- متلاشی کردن گروه‌های خلاف و بزه نوجوانان و جوانان توسط پلیس؛ چرا که در صورت برخورد نکردن در این مقطع، زمینه تشکیل باندهای شرارت در سنین بزرگسالی آنان فراهم می‌شود و گروه‌های ناشی و کم‌تجربه خلاف، رفته رفته تبدیل به باندهای حرفه‌ای جرایم خواهند شد.

- شناسایی نوجوانان و جوانان بزهکار در سطح جامعه به منظور جلوگیری از حرفه‌ای شدن آنان

- کاهش شهریه ثبت‌نام ماهانه باشگاه‌های ورزشی به منظور ایجاد و تسهیل شرایط ثبت‌نام در باشگاه‌ها

- احداث سالن‌های ورزشی دولتی در اماکن مختلف شهرها و ثبت‌نام رایگان نوجوانان و جوانان در رشته‌های ورزشی خاص به منظور پر کردن اوقات فراغت این رده سنی؛ زیرا بی‌برنامگی روزانه این گروه سنی، خطرناک بوده و آنان را به سهولت در دام افراد خلافکار اسیر خواهد کرد.

- ترویج فرهنگ کتاب و کتابخوانی در سطح اجتماع و ایجاد رغبت در نوجوانان و جوانان به منظور گرایش به کتابخوانی

- برگزاری کلاس‌های رایگان هنری از قبیل: «عکاسی، نقاشی، فیلمبرداری، خطاطی و خوشنویسی، بازیگری و ...» توسط مراکز فرهنگی هنری و سازمان‌های وابسته، خاص رده‌های سنی نوجوانان و جوانان به منظور گرایش آنان به سوی امور هنری

- تولید و نمایش کلیپ‌های آموزشی با موضوعات تبیین جرایم و مجازات‌های حمل سلاح سرد و عواقب و پیامدهای آن

هرچند تلاش‌های دستگاه قضایی، سازمان تربیت بدنی، سازمان بهزیستی و سایر سازمان‌ها و نهادها در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است، ولیکن تا حذف این معضل، هنوز راه زیادی باقی بوده و این موضوع نیازمند توجه وافر و نیز تخصیص بودجه و اعتبارات خاص و تدوین و تصویب برنامه‌های ویژه است. به امید ایجاد جامعه‌ای سالم و عاری از هرگونه بزه و جرم.

دکتر مهران خوش سلوک

مدرس رشته حقوق در دانشگاه‌