سبزی پاک کردن

ضرب المثل «سبزی پاک کردن» در مورد افراد متملق و چاپلوس به کار می رود به خصوص چاپلوسانی که جز چرب زبانی و تقرب از طریق ریاکاری هنر دیگری ندارند. این دسته از متملقان چاپلوس به منظور …

ضرب المثل «سبزی پاک کردن» در مورد افراد متملق و چاپلوس به کار می رود به خصوص چاپلوسانی که جز چرب زبانی و تقرب از طریق ریاکاری هنر دیگری ندارند. این دسته از متملقان چاپلوس به منظور تأمین مقاصد خویش طرف مقابل را به عرش اعلی می رساندند و از هر گونه مدح و ستایش در حق ممدوح دریغ و مضایقه ندارند.اکنون به ریشه تاریخی این ضرب المثل می پردازیم تا معلوم شود پاک کردن سبزی چه رابطه ای با تملق و چاپلوسی دارد.

همه اعیان، اشراف و مقربان درگاه ناصرالدین شاه در ضرب المثل «آش شله قلمکار» در امر آش پزان سرخه حصار تهران به نحوی شرکت داشتند و کاری انجام می دادند. در این میان ۲ دسته بودند که به طور مطلق چیزی نمی دانستند و کاری از آن ها ساخته نبود اگر کسی می خواست به معنی و مفهوم واقعی تملق و چاپلوسی پی ببرد، به جا و به موقع بود که در صحنه آشپزان ناصرالدین شاه حضور پیدا کند و بی مزگی های چاپلوسان را از نزدیک ببیند. زیرا دسته اول از رجال قوم که چیزی بلد نبودند از باب تظاهر و خودنمایی به این طرف و آن طرف می دویدند و هر گاه که از جلوی سلطان می گذشتند، نفس عمیقی کشیده با نوک انگشتان عرق جبین را پاک می کردند تا مراتب چاکری و خدمتگزاری آن ها از نظر پادشاه پنهان نماند.

دسته دوم که به این اندازه قانع نبودند، میل داشتند در اخلاص و چاکری، گوی سبقت را از دیگر متملقان بربایند با همان لباس شیک و احیانا ملیله دوزی، چهار زانو بر زمین می نشستند، آستین ها را بالا می زدند و مانند خدمه آشپزخانه «سبزی پاک می کردند»، یعنی نخاله ها را که معمولا در داخل سبزی هاست به دور می ریختند، ساقه های بلند سبزی را می بریدند و سبزی را در داخل سطل آب شست و شو می دادند تا برای طبخ آش مورد نظر آماده شود. پیداست چون شاه بر حسب معمول به آشپزخانه می رفت و این عده را به آن شکل می دید نسبت به مراتب اخلاص و چاکری آنان بیشتر از دیگران اظهار خرسندی و رضایت مندی می کرد و خواسته آن ها را برآورده می کرد.این دسته از چاپلوسان، وزرا، امرا و رؤسا بودند که به قول حاج مخبرالسلطنه هدایت در چادرها و خیمه ها جمع می شدند.

این اصطلاح و عبارت «سبزی پاک کردن» از آن زمان معمول شد و امروزه به تمام چاپلوس ها اطلاق می شود.