هوای اقتصاد را داشته باشیم

نقش مهم اطلاعات هواشناسی در افزایش بهره وری اقتصادی

حتما شما هم بارها شنیده‌اید که می‌گویند دوره، دوره اطلاعات است. اغلب رسانه‌های بزرگ جهان برای جلب بیشتر مخاطب حتما بخش ویژه‌ای را به اطلاعات آب و هوایی اختصاص می‌دهند. اطلاعات هواشناسی چرا امروزه به این شکل وسیع مورد توجه بوده و بود و نبود آن چه نقشی در زندگی مردم دارد؟

داده‌ها واطلاعات هواشناسی سه بازه زمانی را دربرمی‌گیرد: گذشته، حال و آینده. در اینجا بحث ما عمدتا مربوط است به اطلاعات آب و هوایی بازه زمانی آینده.

همه مردم کم و بیش تحت تاثیر تغییرات آب و هوایی قرار می‌گیرند و از قدیم الایام انسان به نحوی خود را با این تغییرات سازگار کرده است. اما تغییرات شدید آب و هوایی همواره معضلی بوده که سبب ایجاد خسارات جانی و مالی می‌شده است. ولی امروزه به یقین می‌توان گفت که پیش‌بینی‌های جوی میزان خسارات جانی و مالی ناشی از بروز تغییرات شدید جوی را به حداقل آن کاهش می‌دهد.

پیش‌بینی هوا اطلاعی است در مورد اینکه در یک نقطه معین جغرافیایی و در زمان معینی درآینده عوامل جوی به ویژه دما، وزش باد، بارندگی و رطوبت هوا چگونه تغییر خواهند کرد.

اگر به تعریف بهره‌وری به صورت ساده آن رجوع کنیم شرط ایجاد بهره‌وری انجام صحیح دو فرآیند است: نخست انجام کار درست و سپس انجام درست کار. اطلاعات هواشناسی در هر دو بخش بهره‌وری جزو اطلاعات اولیه و ضروری است. در بخش انجام کار درست که به اثر بخشی پروژه‌ها و فعالیت‌ها اشاره دارد شرایط عمومی آب و هوایی محدودیتی است که در همان گام اول باید در برنامه‌ریزی و طراحی پروژه و فعالیت اقتصادی و تولیدی لحاظ شود. طبیعتا در جایی که آب و هوا اجازه فعالیتی را نمی‌دهد تعریف پروژه‌ای متضاد با آن شرایط آب و هوایی یا نامنطبق بر شرایط عمومی آب و هوا به منزله نادرست بوده و زیان‌دهی آن فعالیت از بدو شروع فعالیت تقریبا واضح است. به عبارتی دیگر؛ اگر شرایط آب و هوایی دارای محدودیت باشد ایجاد سد یا پل یا جاده یا کشت یک نوع محصول خاص یا حتی گسترش یک شهر در اصل کار درستی نبوده و دارای اثربخشی نخواهد بود.

اما هدف این نوشتار بیشتر توضیح جنبه دوم بهره‌‌وری است که به کارآیی بهره‌وری نظر دارد. یعنی انجام درست کار. فعالیت‌های بسیاری از مردم به خاطر شرایط غیرمنتظره آب و هوایی دچار وقفه می‌شود.

به طور مثال یک پیمانکار جاده در منطقه‌ای خشک کارگاه ساختمانی خود را بر پا می‌کند و چون فصل تابستان است انتظار بارندگی ندارد و مصالح و ادوات زیادی را درکارگاه انبار می‌کند. اما یک بارندگی غیرمنتظره و خارج از فصل سبب ایجاد سیل در کارگاهش شده وخسارات زیادی را بر او تحمیل می‌کند. این مثال را می‌توان به کلیه مدیران کارگاه‌های تولیدی و عمرانی مانند سدها، حوضچه‌های پرورش ماهی و صاحبان مزارع بسط داد که بسیار دیده می‌شود، به دلیل عدم اطلاع از شرایط آب و هوایی غافلگیر شده و متحمل خسارت می‌شوند؛ بنابراین در انجام درست کار دچار خطا شده و لذا بهره‌وری خود و نهایتا بهره‌وری کلی را کاهش می‌دهند. می‌دانیم که وسایل حمل‌ونقل جاده‌ای از اجزای مهم بخش اقتصادی کشور هستند. بارش برف و باران و مه و یخبندان از عوامل مهم کاهش سرعت ترافیک و نیز افزایش تصادف‌های جاده‌ای هستند.

بسیاری از این خودروها به دلیل نداشتن تجهیزات لازم و به دلیل غافلگیری رانندگان در جاده‌ها متوقف شده و سازمان‌های مسوول امداد و نجات و دستگاه‌های اجرایی مسوول، با تلاش زیاد و هزینه کردن امکانات جامعه، آنان را از بحران نجات می‌دهند که افزایش این هزینه‌ها نیز چون در راستای تولید نیست؛ عمدتا سبب کاهش بهره‌‌وری کلی در جامعه می‌شود.

در بخش کشاورزی هم تقریبا کلیه فعالیت‌ها باید در هوای مناسب انجام بگیرد و فعالیت‌هایی مانند سم پاشی و کوددهی، برداشت محصول و آبیاری در صورت اطلاع از تغییرات هوا می‌تواند به نحو موثر ودرست انجام بگیرد. این مثال را می‌توان به بخش مهم گردشگری و ورزش هم توسعه داد.

استفاده مناسب در یک برنامه گردشگری وجود هوای مناسب است. همچنین هوا خود یکی از جاذبه‌های گردشگری است. در بحث ورزش ومناسبت‌های اجتماعی- ورزشی آب و هوا، استفاده از پیش‌بینی هواشناسی شرط اولیه استفاده موثر از ورزش و سلامت است که این امر به ویژه در ورزش کوهنوردی و کوه‌پیمایی دارای اهمیت بیشتری است. به طور کلی اگر هر دامپروری، ماهیگیری، راننده‌ای، مدیر یک کارگاه سدسازی یا یک گردشگرعادی قبل از هر کاری از آخرین وضعیت آب و هوا در ساعات و روزهای آینده با خبر شوند بسیار بهتر می‌توانند در انجام ماموریت شغلی خود موفق باشند. این امر نه تنها دارای سود زیادی برای خود این افراد است بلکه در سطح کلی جامعه نیز سبب رونق بیشتر تولید و کنش‌های تولیدی- اقتصادی شده وبخش قابل ملاحظه‌ای از ضرر و زیان ناشی از شرایط نامساعد جوی نیزحذف می‌شود که در افزایش کلی تولید ناخالص ملی هم موثر است. درسطح جهانی در کشورهای پیشرفته به این ویژگی هواشناسی توجه زیادی شده است.

● چالش‌های هواشناسی در کشور ما

اصولا فرهنگ استفاده از اطلاعات در کشورما زیاد مورد استقبال بخش تولید قرار ندارد. در حال حاضر اقشار تحصیلکرده به ویژه نسل جوان که با شبکه‌های اجتماعی، ارتباطی روزآمد دارند؛ معمولا کاربران همیشگی اطلاعات آب و هوایی می‌باشند، اما عادت استفاده بهنگام از اطلاعات آب و هوایی اگر در میان کنشگران فعال بخش تولید وترابری و کشاورزی گسترش نیابد؛ یعنی در عرصه‌هایی که غافلگیری توسط پروژه ناگهانی پدیده‌های جوی خسارت‌زا است ما همواره نقص اطلاع‌رسانی بهنگام اطلاعات کاربردی هواشناسی را خواهیم داشت والبته گسترش کاربرد اطلاعات هواشناسی در جامعه نیازمند فرهنگ‌سازی هم در کاربران و هم در تهیه‌کنندگان بسته‌های اطلاعاتی هواشناسی است و باید از فناوری‌های نوین به خوبی استفاده کرد به طوری که کاربران به راحتی و بر روی تلفن‌های همراه خود بسته‌های اطلاعاتی مورد نیاز را در زمان مفید دریافت نمایندو تجربه دریافت اطلاعات هواشناسی و کاربرد آن در عمل فرآیندی است که به عادت مفید در کاربران منتج می‌شود و کاربران بعد از این مرحله خود پیگیرانه اطلاعات موردنیاز خود را جست‌وجو خواهند کرد. چالش دوم کاربر محور نبودن اطلاعات هواشناسی کشور است.

شناخت کارشناسی هواشناسی از لایه‌های مختلف و گسترده جامعه فعال اقتصادی و بیان اطلاعات به صورت شفاف و ساده و خارج از اما و اگر عملا هنوز شکل نگرفته است. بحث اعتماد هم مطرح است. ممکن است این تصور پیش آید که درجه اعتبار اطلاعات هواشناسی خود مانعی در امر استقبال کاربران است، اما تحول هواشناسی درسطح جهانی و به تبع آن هواشناسی کشور در دو دهه اخیر بسیار گسترده بوده و امروزه اطلاعات هواشناسی و به‌ویژه پیش‌بینی‌های هواشناسی برای پنج روز آینده از اعتبار مناسبی برخوردار است و با ریسک کمی استفاده از آن دارای ارزش اقتصادی است و در عمل در همه نقاط جهان مورد استقبال وسیع قرار گرفته است.

یکی از چالش‌های عمده هواشناسی در کشور ما وجود نداشتن بخش خصوصی برای تهیه اطلاعات ویژه طیف وسیع کاربران است. بخش خصوصی با توجه به میدان رقابتی که خواهد داشت طبیعتا با بهره‌گیری از امکانات زیربنایی سازمان هواشناسی کشور و سازمان جهانی هواشناسی و با داشتن تعهد حرفه‌ای در قبال صحت اطلاعات برای ماندن در میدان ناچار است رضایت حداکثری کاربر را جذب کند. نه در کشور ما و نه در هیچ کشوری هواشناسی دولتی نمی‌تواند همه درخواست‌های ویژه کاربران مختلف را پاسخگو باشد.

نقش اطلاعات هواشناسی فقط به پیش‌بینی هوا در چندروز آینده محدود نمی‌شود. امروزه در جهان نوعی بیمه‌گری درتجارت و تولید بر پایه اطلاعات هواشناسی گسترش یافته است و آن ایجاد بیمه‌های تضمین فروش و تولید بر اساس پیش‌بینی هوا در فصل آینده است. به طور مثال شرکت‌های بیمه‌گری به‌وجود آمده‌اند که با توجه به مشاوره‌ای که از مشاورین هواشناسی دریافت کرده‌اند، مثلا با توجه به سرد بودن با نبودن زمستان آتی میزان فروش لباس‌های گرم یک تولیدی پوشاک را تا سطح معینی تضمین می‌کنند. این امر درخصوص تولیدات زراعی، فروش محصولات پرمصرف در هوای گرم مانند انواع نوشابه‌ها و بستنی هم گسترش یافته و به عاملی در تنظیم بازار و جلوگیری از ایجاد خسارات غیر عادی برای صاحبان مشاغل و حرفه‌ها تبدیل شده است. از این نوع بیمه‌گری در کشور ما فقط در بخش بیمه‌های کشاورزی انواعی از بیمه البته با تضمین دولتی دیده می‌شود. به‌طور کلی پیش‌بینی هوا چه در بازه زمانی چند ساعت آینده یا چند روز آینده و چه در بازه زمانی فصل و سال آینده دارای مشتریان و متقاضیان خاص خود است که درمقایسه با بخش‌هایی که از پیش‌بینی هوا استفاده نمی‌کنند همواره دچار مشکلات و خسارات کمتری در ارتباط با پدیده‌های جوی می‌شوند. و سخن آخر آنکه برای ایجاد اطلاعات هواشناسی میلیاردها دلار هزینه شده و روزانه میلیون‌ها دلار در سطوح ملی و بین‌المللی هزینه نگهداری و کارکرد شبکه‌های پیچیده هواشناسی است.

داده‌های شبکه‌های هواشناسی منظما در سطح جهانی از طریق شبکه‌های مخابراتی مبادله و سپس پردازش می‌شود.

کلیه این فرآیندها مستلزم هزینه‌های کلان ملی و بین‌المللی است، بنابراین برای تهیه اطلاعات پیش‌بینی هزینه‌های کلانی انجام می‌گیرد. لازمه بهره‌‌وری و ایجاد سود برای این هزینه‌های کلان استفاده بهنگام مردم و به ویژه فعالان بخش تولید و صنعت و مدیران عرصه‌های محیطی است. باید استفاده از اطلاعات هواشناسی را به فرهنگ روزانه تبدیل نماییم و به پیش‌بینی‌های عمومی اکتفا نکرده، در هر حرفه و تخصصی که هستیم بسته‌های اطلاعاتی خاص فعالیت خود را طلب کنیم.

این امر اگر به وسیله هواشناسی کشور هم محقق نشود خیل فارغ‌التحصیلان بیکار این رشته می‌تواند ظرفیت‌های بخش خصوصی را در امر ارائه این بسته‌های اطلاعاتی موثر در ارتقای بهره‌‌وری در تولید و اقتصاد ملی ایجاد کند و توسعه دهد.

محمد طالب حیدری

کارشناس ارشد هواشناسی و مدیر هواشناسی کردستان