افسردگی سالمندان از تشخیص تا درمان

افسردگی بالینی در سالمندان شیوع دارد, اما نباید تصور کرد بروز این عارضه در سالمندی طبیعی است

افسردگی بالینی در سالمندان شیوع دارد، اما نباید تصور کرد بروز این عارضه در سالمندی طبیعی است...

نکته مهم این است که درصد کمی از سالمندان دچار افسردگی تحت درمان قرار می‌گیرند، شاید به این دلیل که علایم افسردگی در سالمندان گاهی با علایم معمول این بیماری تفاوت دارد همچنین افسردگی در سالمندان اغلب با آثار ناشی از بیماری‌های متعدد و داروهایی که مصرف می‌کنند، اشتباه می‌شود.

افسردگی در سنین بالاتر، معمولا با بیماری‌ها یا ناتوانی‌های دیگری همراه است. به علاوه افراد مسن با از دست دادن حمایت اجتماعی به‌دلیل مرگ همسر یا خواهر و برادر، بازنشستگی و تغییر مکان زندگی، مواجه هستند. به ‌دلیل تغییرات شرایط زندگی فرد سالمند و این حقیقت که کندتر شدن آنها عادی تلقی می‌شود، پزشکان و اعضای خانواده سالمند ممکن است متوجه بروز افسردگی در آنها نشوند و انجام درمان‌های موثر برای معالجه افسردگی‌شان به تاخیر بیفتد. گاهی فرد سالمند مجبور می‌شود با علایمی کنار بیاید که ممکن است به آسانی قابل برطرف‌شدن باشند. افسردگی در سالمندان نسبت به سنین پایین‌تر، مدت طولاتری ادامه می‌یابد و خطر بروز بیماری‌های قلبی را در آنها ۲ برابر می‌کند و احتمال خطر مرگ ناشی از بیماری‌ها را افزایش می‌دهد. در عین حال، افسردگی توانایی سالمند را برای بازتوانی پس از درمان بیماری‌ها کاهش می‌دهد. بررسی‌ها روی سالمندان مبتلا به بیماری‌های جسمی در آسایشگاه‌ها نشان داده است که دچار بودن آنها به افسردگی، به طور قابل‌توجهی خطر مرگ ناشی از ابتلا به بیماری‌ها را افرایش می‌دهد. این بیماری همچنین احتمال خطر مرگ به دنبال حمله قلبی را بالا می‌برد. با توجه به این دلایل، اگر در خانواده‌تان فرد سالمندی وجود دارد، حتی اگر افسردگی او خفیف است، ترتیبی دهید این بیماری او ارزیابی و درمان شود زیرا افسردگی در سالمندان با احتمال بیشتری ممکن است به خودکشی بینجامد.

● رابطه بی‌خوابی و افسردگی

بی‌خوابی معمولا نشانه‌ افسردگی است. بررسی‌های جدید نشان داده‌اند بی‌خوابی یک عامل خطرساز برای شروع و عود افسردگی، به خصوص در سالمندان، است. کارشناسان برای درمان بی‌خوابی سالمندان، داروهای خواب‌آور جدیدتر را توصیه می‌کنند که برای این گروه سنی بی‌خطر و موثرتر هستند. اگر اختلال خواب یا افسردگی سالمند بهبود پیدا نکند، روان‌پزشک ممکن است داروهای ضدافسردگی یا روان‌درمانی را تجویز کند.

● عوامل مستعدکننده سالمندان به افسردگی

عواملی که خطر دچار شدن سالمند را به افسردگی افزایش می‌دهند، عبارتند از:

▪ زن بودن

▪ مجرد، مطلقه یا بیوه بودن

▪ نداشتن حمایت اجتماعی

▪ وقایع استرس‌ را در زندگی

▪ مصرف برخی از داروها یا ترکیب برخی از داروها

▪ مخدوش‌شدن تصویر ذهنی فرد از بدنش (انگاره بدنی) به علت قطع عضو، جراحی به دلیل سرطان یا حمله قلبی

▪ سابقه خانوادگی افسردگی شدید

▪ ترس از مرگ

▪ تنها زندگی کردن و انزوای اجتماعی

▪ ابتلا به بیماری‌ها

▪ اقدام به خودکشی در گذشته

▪ دچار بودن به بیماری مزمن یا درد شدید

▪ سابقه قبلی افسردگی

▪ مرگ اخیر یکی از نزدیکان و داغداری

▪ سوء مصرف مواد غیرمجاز

بیماری‌های جسمی مانند سکته مغزی، فشارخون بالا، فیبریلاسیون دهلیزی (یک نوع اختلال ریتم قلبی)، دیابت، سرطان، زوال عقل (مانند آلزایمر) و درد مزمن خطر دچار شدن به افسردگی را افزایش می‌دهند. اسکن‌های مغزی افرادی که برای اولین بار در دوره سالمندی دچار افسردگی شده‌اند، نشان می‌دهد بخش‌هایی از مغز این افراد جریان خون کافی دریافت نمی‌کنند. به جز استرس‌های زندگی، تغییرات شیمیایی در این سلول‌های مغزی نیز ممکن است احتمال افسردگی را افزایش دهند.

● درمان افسردگی در سالمندان

درمان‌های متعددی برای بیماری افسردگی در سالمندان وجود دارد؛ از جمله دارودرمانی، روان‌درمانی یا مشاوره و در موارد شدید درمان با شوک. در موارد شدیدتر ممکن است ترکیبی از این شیوه‌های درمانی به کار رود.

● داروهای ضدافسردگی برای سالمندان

بیشتر داروهای ضدافسردگی فعلی در سالمندان نیز به اندازه جوان‌ترها موثرند، اما باید به خطر بیشتر عوارض جانبی یا تداخل با سایر داروها بیشتر توجه داشت. مثلا برخی از داروهای ضدافسردگی قدیمی‌تر مانند «ایمی‌پرامین» یا «آمی‌تریپتیلین» ممکن است خواب‌آلودگی ایجادکنند یا هنگامی که فرد از حالت نشسته یا خوابیده برمی‌خیزد، باعث افت ناگهانی فشارخون شوند و مصرف آنها فرد سالمند را در معرض خطر سقوط و شکستگی قرار می‌دهد. در سالمندان نسبت به جوان‌ترها، معمولا مدت بیشتری طول می‌کشد تا داروهای ضدافسردگی اثر خود را نشان دهند. از طرف سوی، از آنجا که سالمندان به عوارض جانبی داروها حساس‌تر هستند، ممکن است پزشک داروها را ابتدا با دوز پایین‌تری برای آنها تجویز کند. به طور کلی مدت دوره درمان افسردگی در سالمندان طولانی‌تر از بیماران جوان‌تر است.

● روان‌درمانی برای افسردگی سالمندان

بیشتر افراد افسرده از حمایت افراد خانواده و دوستان، شرکت در برنامه‌های خودیاری و گروه‌های حمایتی و روان‌درمانی سود می‌برند. روان‌درمانی، برای بیمارانی بیشتر مفید است که ترجیح می‌دهند دارو مصرف نکنند. این روش درمانی برای افرادی هم که به علت عوارض جانبی یا تداخل داروها با سایر داروهای مصرفی یا دچار بودن به بیماری‌های دیگر مصرف داروهای ضدافسردگی برایشان مشکل است، مطلوب است. بسیاری از پزشکان، روان‌درمانی را همراه مصرف داروهای ضدافسردگی توصیه می‌کنند.

● درمان با شوک‌ الکتریکی

درمان با شوک‌ الکتریکی گاهی برای درمان افسردگی شدید سالمندانی که به علت عوارض جانبی یا تداخل دارویی قادر به مصرف داروهای ضدافسردگی نیستند، موثر است.

● مشکلات درمان افسردگی در سالمندان

بدنامی یا برچسب بیمار روانی بودن زدن هنگام انجام درمان‌های روان‌پزشکی در مورد سالمندان بسیار شدیدتر از بیماران جوان‌تر است. این باور ممکن است در میان اعضای خانواده، دوستان و همسایگان فرد سالمند وجود داشته باشد و مانع آن شود که فرد سالمند بپذیرد افسرده است و به درمان نیاز دارد. بروز افسردگی در سالمندان گاهی به جای علایم معمول با شکایت‌های جسمی همراه است. این امر نیز ممکن‌است باعث تاخیر در انجام درمان مناسب شود. به علاوه سالمندان ممکن است افسردگی خود را به دلیل اعتقاد به اینکه راهی برای کمک به آنها وجود ندارد، بیان نکنند. سالمندان همچنین ممکن است از مصرف داروهای ضدافسردگی به علت عوارض جانبی یا هزینه آنها اجتناب کنند. به علاوه بیماری‌های دیگری که فرد سالمند همراه با افسردگی دارد، ممکن است تاثیربخشی داروهای ضدافسردگی را کاهش دهد. و بالاخره اینکه رویدادهای ناخوشایند زندگی- از جمله مرگ اعضای خانواده یا دوستان، فقر و انزوا- نیز انگیزه فرد مسن را برای درمان افسردگی از بین می‌برد.

منبع: WebMD

ترجمه: حسین غلامی