خلیجی به نام فارس

در پاییز سال ۱۳۸۳ انتشار اطلس تازه سازمان نشنال جئوگرافیك در آمریكا كه معتبر ترین بنیاد نقشه نگاری در دنیا محسوب می شود خشم میلیون ها ایرانی مقیم خارج و داخل را برانگیخت دادنامه اینترنتی كه به گونه بی سابقه ای نزدیك به صد هزار نفر از سراسر جهان آن را امضا كردند, سازمان مذكور را ناچار ساخت تا نام ساختگی «خلیج عربی» را كه در زیر نام تاریخی «خلیج پارس» قرار داده بود از نقشه آن لاین سایت خود حذف كند

در پاییز سال ۱۳۸۳ انتشار اطلس تازه سازمان نشنال جئوگرافیك در آمریكا كه معتبر ترین بنیاد نقشه نگاری در دنیا محسوب می شود خشم میلیون ها ایرانی مقیم خارج و داخل را برانگیخت. در پی اقدامات مردمی كه همراهی بخشی از بدنه حاكمیت را نیز دربرداشت و دادنامه اینترنتی كه به گونه بی سابقه ای نزدیك به صد هزار نفر از سراسر جهان آن را امضا كردند، سازمان مذكور را ناچار ساخت تا نام ساختگی «خلیج عربی» را كه در زیر نام تاریخی «خلیج پارس» قرار داده بود از نقشه آن لاین سایت خود حذف كند. این خیزش خودجوش مردمی علیه نشنال جئوگرافیك اثرات مهمی بر افكار عمومی در جهان عرب گذاشت. رسانه های گروهی و به ویژه روزنامه های عربی واكنش های متفاوتی از خود نشان دادند. نسل جدید در كشورهای عربی در ۴۰ سال گذشته نام خلیج پارس را در رسانه های عربی به ندرت شنیده اند بنابراین فكر می كردند كه این ایران است كه نام خلیج را به خلیج پارس تغییر داده است! ولی رویداد اخیر موجب شد تا بسیاری از روشنفكران چه در جهان عرب و چه حتی در غرب به ریشه یابی حقیقت این نام بپردازند. مطالعه تاریخی این موضوع شكی در حقانیت كاربرد نام خلیج پارس برای هیچكس باقی نمی گذارد. نمونه چنین برداشتی را می توان در روزنامه الاهرام ۱۸شماره ژانویه ۲۰۰۵ مشاهده كرد. به طور كلی مطالب منتشر شده در رسانه های گروهی عربی درباره این موضوع را می توان در سه دسته قرار داد:

۱- گروهی كه در نوشته ها و گفته های خود حق را به ایران می دادند و از تندروهای قوم پرستی كه با انگیزه های سیاسی و نژادی مخالف كاربرد نام خلیج پارس هستند انتقاد كردند ولی در عین حال پیشنهاد می دادند كه «كشورهای عربی و ایران هر دو نام و یا نام خلیج اسلامی را به كار ببرند.»

۲- گروهی كه در نوشتارها و یا در برنامه های تلویزیونی مانند العربیه و یا ال بی سی ضمن اعتراف به حقانیت تاریخی نام خلیج پارس اظهار داشتند كه «ایران نباید روی این نام تازه حساسیت نشان دهد چون حق عرب های ساكن در خلیج است كه آنجا را به نامی كه مناسب خودشان است بنامند»؛ و بر این باور بودند كه «همانطور كه عرب ها به ایران در مورد نامیدن خلیج به پارسی اعتراضی ندارند ایران نیز نباید به اعراب معترض شود»! حال آنكه ایران تنها به كاربرد نام تاریخی این پهنه آبی اذعان دارد ولی عرب ها به تغییر آن اقدام كرده اند.

۳- گروه سوم نویسندگان مغرضی بودند كه همواره در دهه های گذشته علیه ایران مقاله و مطلب می نویسند. این گروه از فرصت استفاده كرده و به تحریك افكار عمومی علیه ایران پرداختند. یكی از آنها مدعی شد كه «از اینكه ایران از اعراب می خواهد كه نام تاریخی خلیج عربی را به خلیج فارس تغییر دهند شوكه شده است»! دیگری گفت «این رفتار ایرانی ها به رفتار ابرقدرت ها شباهت دارد و نشانگر توسعه طلبی است» كه در اینجا به طور نمونه چند مورد را بیان می كنیم.

●روزنامه شرق الاوسط

این روزنامه بین المللی پرفروش ترین و معتبر ترین روزنامه عربی است كه به صورت اینترنتی نیز در دسترس است و مادر دیگر روزنامه های عربی محسوب می شود. این روزنامه ابتدا خبر خیزش مردمی علیه نشنال جئوگرافیك را در سه خبر متفاوت به چاپ رساند. در تاریخ ۲۳/۱۱/۲۰۰۴ خبر ممنوع شدن انتشارات نشنال جئوگرافیك در تهران را منتشر كرد. در ۱۵/۱۲/۲۰۰۴ نویسنده ای به نام هدی الحسنی كه مقالات ضدایرانی او معروف است فرصت را غنیمت شمرد و مقاله ای توهین آمیز تحت عنوان «ایران خشمگین» منتشر كرد. خوشبختانه مقاله او پاسخ های كوبنده ای در صفحه اظهارنظرها به همراه داشت یكی از آنها ۱۶/۱۲/۲۰۰۴ به نام محمد ابوعلی در همین روزنامه از نام خلیج پارس دفاع و اظهارات مخالفان نام خلیج پارس را به طور مستند رد كرد. سپس در ۱/۱/۲۰۰۵ در این خصوص عبدالرحمن راشد سرمقاله ای با نام «مشكل خلیج نام آن نیست» منتشر كرد. نویسنده در مقاله اعتراف كرد كه از نظر تاریخی خلیج پارس درست است زیرا قبل از دوره ناصر هیچ نقشه یا سندی را به نام خلیج عربی ندیده است و اگر ایران نیت های دوستانه داشته باشد برگرداندن نام خلیج پارس برای این پهنه آبی برای ما كار مشكلی نیست اما برای این كار شرط اول این است كه ایران جزایر سه گانه را به امارات بدهد و در امور كشورهای عربی دخالت نكند! در تائید و یا رد این مقاله نیز چند جوابیه در روزهای بعد در روزنامه منتشر شد.

همین روزنامه ۱۱/۱/۲۰۰۵ خبر عذرخواهی نشنال جئوگرافیك را در مورد نام خلیج پارس منتشر كرد و نوشت تحت فشار ایران «خلیج عربی» از اطلس بین المللی برداشته شد. در تاریخ ۱۵/۱/۲۰۰۵ سعدبن طفله مقاله ای منتشر كرد و گفت «از نظر من هر دو نام درست است و كاربرد هر دو نام هیچ ضرری به كسی نمی رساند.» این روزنامه در یكم ژوئن ۲۰۰۵ دوباره نوشتاری با نام «مقام ایرانی از اعراب خواست نام خلیج را فارسی به كار برند» را منتشر و به صورتی شعارگونه این اقدام را زیر سئوال برد. ۳۱ اكتبر ۲۰۰۵ احمد الربیعی نویسنده كویتی و از مخالفان سرسخت ایران در بخش عربی و ۶/۱۱/۲۰۰۵ در بخش انگلیسی شرق الاوسط مجدداً مقاله عنادآمیزی منتشر كرد و اصرار ایران بر حفظ نام خلیج فارس را نوعی توسعه طلبی و حماقت نامید. پژمان اكبرزاده (سخنگوی سازمان خلیج پارس در ایران) در همان زمان گزارشی از مطلب وی و واكنش ایرانیان نگاشت كه رسانه های ایرانی حاضر به انعكاس آن نشدند.

برگردان دو سند محرمانه از پوشه نام خلیج پارس (Persian Gulf) در وزارت امور خارجه بریتانیا بدین شرح است:

۱- پوشه شماره ۰۴ تاریخ ۲۰ مارس ۱۹۷۵

از: بی.كی. ویلیامز، اداره خاورمیانه وزارت خارجه. لندن- خیلی محرمانه

به: آقای لوكاس

موضوع: خلیج پارس

امروز وابسته تجاری ایران آقای بهار با من ملاقات كرد و برگه ای از سازمان استخدام مدیران و متخصصان به من داد كه در آن خلیج عربی به كار رفته است. با مستر جیمز مدیر شركت صحبت كردم. وی گفت این آگهی را یك شركت نفتی دبی داده است و ما به محتوای مطلب دقت نكردیم و قول داد كه از این به بعد در چاپ آگهی ها دقت بیشتری به عمل آید. به هر حال طرف ایرانی قبول كرد كه نیت سوء و تعمد در نشر این آگهی نبوده و سیاست ما كاربرد نام واقعی خلیج پارس است.

لازم است از طرف ما دقت بیشتری معمول شود و در این مسائل بی طرف باشیم.

امضا بی. كی. ویلیامز، اداره خاورمیانه.

۲- سند به تاریخ ۲۰ مارس ۱۹۷۵

از: بی. كی. ویلیامز، اداره خاورمیانه وزارت خارجه. لندن- خیلی محرمانه

به: آقای دی. جیمس. سری

موضوع: ایران و خلیج پارس.

همانطور كه در تماس تلفنی متذكر شدم خواهشمند است كه اقدام فوری برای رفع خطای به عمل آمده در نشریه به عمل آید. عبارت به كار رفته خشم ایرانیان را برانگیخته است. همانطور كه گفتم نسخه ای توجیهی در خصوص نام خلیج پارس به پیوست ارسال می شود. این نسخه برای تمام ادارات ارسال شده است برای اینكه از هرگونه ناراحتی طرف های ذینفع در این موضوع اجتناب شود بهتر است كه عبارت مختصر خلیج را به كار ببریم اما این موضوع نیز می تواند حساسیت و ناراحتی ایرانی ها را فراهم نماید. حساسیت ایرانی ها در این رابطه بسیار زیاد است و تكرار این خطا واكنش شدید آنها را در برخواهد داشت.

امضا بی. كی. ولیامز. اداره خاورمیانه.

محمد عجم

استاد دانشگاه در مراكش

---