تاریخچه بانک صادرات ایران

بانکداری به شیوه نوین در ایران از اوایل سال ۱۳۰۰ هجری شمسی بدلیل ضرورتهای اقتصادی و سیاسی آغاز شد اما از آنجائیکه نخستین بانکهای ایرانی تا حدودی با حمایت دولت و در راستای تحقق خواست و منافع حکومت شکل گرفته بودند کمتر به جلب رضایت آحاد مردم توجه داشتند

بانکداری به شیوه نوین در ایران از اوایل سال ۱۳۰۰ هجری شمسی بدلیل ضرورتهای اقتصادی و سیاسی آغاز شد اما از آنجائیکه نخستین بانکهای ایرانی تا حدودی با حمایت دولت و در راستای تحقق خواست و منافع حکومت شکل گرفته بودند کمتر به جلب رضایت آحاد مردم توجه داشتند از اینرو به غیر از عده قلیلی که دارای مکنت و سرمایه زیادی بودند، اکثریت مردم ترجیح می‌دادند بجای پس‌‌انداز وجوه مازاد خود در بانکها، به رغم وجود تمامی مخاطرات احتمالی پولهای نقد خویش را در خانه نگهدارند بطوریکه براساس آمار منتشره در سال ۱۳۳۰ (هجری شمسی)؛ «از کل اسکناس و مسکوکات منتشره ایران تنها حدود ۱۱ درصد آن در اختیار بانکها و ۸۹ درصد مابقی آن در پستوهای منازل و صندوقچه‌های شخصی مردم و بعبارتی بصورت راکد و خارج از چرخه مالی و اقتصادی کشور نگهداری می‌شده است.

بنیانگذاران بانک صادرات ایران با درک صحیح این موضوع بر آن شدند بمنظور جذب حداکثر نقدینگی کشور و شکوفایی اقتصادی، برای اولین بار در کشور بانکی براساس اصول مشتری‌مداری تأسیس کنند که به این ترتیب بانک صادرات ایران بعنوان یک بانک خصوصی و بصورت سهامی عام در اواسط سال ۱۳۳۱ با سرمایه ۲۰ میلیون ریال که ۵۰ درصد آن نقداً پرداخت شده بود، تشکیل شد و در ۲۲ آبان همان سال با سیزده نفر پرسنل شروع بکار کرد درحالیکه خوش‌بین ترین افراد نیز با وجود بانکهای قدرتمند دولتی پیشرفت و موفقیت آن را پیش‌بینی نمی‌کردند. ارایه تسهیلات بانکی بهتر به مردم، ایجاد شبکه گسترده بانکی در سراسر کشور، جلب سرمایه‌های داخلی و پس‌اندازهای هر چند کوچک، اعطای تسهیلات و سرمایه‌گذاری در کلیه فعالیتهای اقتصادی، اهداف اولیه بانک صادرات بودند.

بانک صادرات ایران از بدو تأسیس؛ نوآوری در ارایه محصولات و خدمات بانکی و احترام به مشتریان و مراجعان را بعنوان اصلی لاینفک در وجهه همت خود گمارد و با جامه عمل پوشاندن به شعارهای انتخابی خود یعنی «بانک صادرات ایران در خدمت مردم» و «حق با مشتری است» (customer is the king) توانست طی مدت کوتاهی حجم زیادی از نقدینگی کشور را جذب و مهمتر از آن مردم را با نظام بانکی آشتی دهد. اولین شعبه خارج از کشور بانک صادرات ایران در سال ۱۳۴۰ در هامبورگ آلمان تأسیس و به راه افتاد و پس از آن شعب خارجی این بانک یکی پس از دیگری به افتتاح رسیدند. هم اکنون بانک صادرات ایران مالکیت ۴ بانک مستقل دایر در خارج از کشور (بانک صادرات تاشکند، لندن PLC، فیوچر بانک بحرین و آرین بانک افغانستان) را در اختیار دارد و علاوه بر این واحدهای بانکی متعلق به این بانک در اروپا و آسیا بالغ بر ۲۲ واحد است. بانک صادرات ایران در حال حاضر عنوان گسترده‌ترین شبکه شعب بانکی ایران را با در اختیار داشتن ۳۳۰۰ شعبه فعال در اختیار دارد، سرمایه کنونی این بانک بالغ بر ۱۶۸۰۳ میلیارد ریال است و این بانک که از سال ۱۳۷۹ ارایه خدمات الکترونیکی (Online) را آغاز کرده، هم اکنون در زمینه‌های تعداد شعب آن لاین، تعداد دستگاه‌های ATM وpos و تعداد کارتهای صادره Debit پیشتاز و رکورددار نظام بانکی ایران است.

گفتنی است پس از پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی در ایران بانک صادرات در هفتم خرداد ماه ۱۳۵۸ با تصویب لایحه‌ای از سوی مجلس محترم شورای اسلامی، ملی شد و در زمره بانکهای تجاری دولتی کشور جای گرفت. امروزه بانک معتبر و مردمی صادرات ایران با بهره‌مندی از بیش از نیم قرن تجربه علاوه بر پایبندی کامل به اصول اولیه خود و اجرای دقیق بانکداری غیر ربوی اسلامی می‌کوشد ضمن همسویی با بانکداری بین‌المللی از طریق رعایت اصول مشتری مداری و ارایه خدمات مطلوب و نوین بانکی سرآمدی خود را در بازار پر رقابت بانکی داخلی حفظ و ارتقاء بخشد و افزون بر این رضایتمندی مردم را جلب و همچنین آبادانی میهن اسلامی را رقم زند.

● سرمایه اولیه بانک :

سرمایه اولیه برای تاسیس بانک خصوصی طبق قانون آن روزگاران باید به ۲۰ میلیون ریال میرسید که پرداخت نیمی از آن هم با تعهد پرداخت نیمی دیگر، قابل پذیرش اداره ثبت شرکتها بود، این سرمایه با خرید ۷۶ سهم توسط آقایان جهانگیر تفضلی و احمد جلایر که از هیئت موسسین بانک بودند و سرمایه گذاری بقیه اعضای هیئت مدیره تامین گردید و سهامداران با واگذاری سفته به هیات مدیره تعهد نمودند ۵۰ درصد بقیه تعهد خود را از محل سود سالیانه پرداخت نمایند.

● شروع کار اولین شعبه:

استقرار بانک در محدوده بازار تهران که مرکز معاملات و گردش پولی بیشتری بود در جلسه‌ای تصویب گردید، اما اجاره محلی با موقعیتی مناسب در بازار، مستلزم پرداخت مبلغی کلان بابت هزینه سرقفلی بود که در توان مالی بانک نبود بدین جهت موافقت شد برای شروع کار، یک ساختمان استیجاری به مساحت حدود ۲۰۰ متر مربع، با چند اطاق در طبقه دوم سرای بنایی بازار تهران، واقع در کوچه تکیه دولت کوی مرغیها، با پرداخت هفتاد هزار ریال سرقفلی اجاره شود تا بعدها با توانایی و امکانات مالی بیشتر، محل مناسبتری برای شعبه بازار تهیه گردد که در ۲۲ آبان ۱۳۳۱ شعبه یک بازار افتتاح شد و در آبان ۱۳۳۷ مالکیت و انتقال آن به شعبه فعلی بازار عملی گردید.

● آرم اولیه بانک:

آرم اولیه بانک توسط مرحوم ادوارد ژوزف که عضو هیات مدیره و اولین مدیر عامل بانک صادرات و معادن ایران بود پیشنهاد و تصویب گردید و آن تصویر یک اسب بالدار در نگین انگشتری کهنه‌اش بود که از یک مغازه عتیقه فروشی در خیابان ناصر خسروی تهران به مبلغ یک هزار ریال خریداری کرده بود و توجیه این بود که اسب سمبل سرعت و استقامت و نجابت است و بال‌هایش سمبل بلند پروازی و آغوش باز، ولی توجیه تاریخ‌اش آنست که این آرم مشابه مهر نقشین انوشیروان ساسانی پادشاه ایران باستان بود. این آرم پس از پیروزی انقلاب اسلامی و استانی شدن بانک از سال ۱۳۵۸ تاکنون به دو نقش متفاوت تغییر نقش داده شد و آرم فعلی بانک که دو دست سکه‌ای را در بر می‌گیرد، آرم مشخص بانک گردید.

● افتتاح بانک صادرات و معادن ایران:

بانک صادرات و معادن ایران روز ۱۵ شهریورماه ۱۳۳۱ با شماره ۳۸۳۲ به ثبت رسید و اولین اقدام هیات مدیره انجام تعمیرات و تغییراتی در محل استقرار اولین شعبه بانک بود که با برداشتن دیوارهای بین سه اطاق از هفت اطاق، یک سالن معاملات به ابعاد ۱۲*۸ با پنج باجه برای دریافت و پرداخت و انتقالی چکهای واگذاری افتتاح حساب به وجود آمد و تعداد ۴ اطاق برای بایگانی و تدارکات «جهت لوازمات ضروری و ملزومات و مطبوعات» و اطاق مدیریت عامل و هیات مدیره در نظر گرفته شد و دقت به عمل آمد که ساختمان بانک جلوه بسیار آبرومندی داشته باشد. آنگاه آگهی افتتاح بانک صادرات و معادن ایران در روز ۲۲/۸/۱۳۳۱ انتشار یافت و در فاصله ۱۵ شهریور تا ۲۲ آبان ماه ۱۳۳۱ مقدمات اجرایی کار از استخدام کارمند تا ارتباطات و هماهنگی با سایر بانک‌ها فراهم شد. در روز افتتاح، موسسین و کارمندان بانک که ۲۵ نفر بودند به گرمی از مراجعین پذیرایی کردند و با دعوت از بازرگانان و صاحبان صنایع و اصناف بازار با وعده استفاده از اعتبارات کوتاه مدت با نرخ بهره و کارمزد کمتر، علاقه آنها را نسبت به انجام معاملات با بانک صادرات و معادن ایران جلب نمودند و با تلاشی پی‌گیر برای شناساندن بانک به مردم فعالیت کردند و در پایان همان سال آنچه که از ترازنامه بانک مشهود است، مجموع سپرده‌های مردم حدود ۱۷ میلیون و ششصد هزار ریال و اعتبارات و تسهیلات اعطایی حدود ۶۷ میلیون ریال و مجموع دارایی‌های بانک ۴۴ میلیون و ۲۰۰ هزار ریال و سود ویژه بانک حدود هفتصد هزار ریال بوده است. در حالیکه از سرمایه ۲۰ میلیونی آن فقط ۱۰ میلیون پرداخت شده بود. با این ترتیب پایه‌های بانک پی‌ریزی و پس از آن آیین‌نامه‌های معاملاتی و کارگزینی و غیره به تدریج تدوین شدند و برای مدیر عامل و اعضای هیات مدیره بانک، که تا پایان سال ۱۳۳۱ حقوق و دستمزدی دریافت نمی‌داشتند، ارقام ۵۰۰۰ ریال و ۳۰۰۰ ریال و برای کارمندان ۱۰۰۰ ریال تا ۲۰۰۰ ریال حقوق و مزایا پیش‌بینی گردید. و مشاوران حقوقی انتخاب گردیدند. در زمان مدیریت مرحوم ادوارد ژزف ۳ شعبه دیگر بترتیب: شعبه سینا، فردوسی، خیام، در تاریخ‌های ۱۰/۱۰/۱۳۳۲ و ۷/۱/۱۳۳۳ و ۱۰/۲/۱۳۳۳ با مسئولیت آقایان حبیب ا... خلیلیان و جمشید بختیان و مصطفی بلورچی گشایش یافت. اسامی کارمندان اولیه: آقای سید رضا کسمائی-حبیب ا... خلیلیان –فیضی – مصطفی بلورچی-جمشید بختیان- جلال الدین میر مطهری- جمشید نوبان- رهنمای چیت ساز- سید حسین دربندی- محمد علی اصفهانی –رضا و حسن سادات گوشه- دزفولی- عبدالوهابی-گلخو- کامیابی پور- ابوالقاسم رهبری-پطروسیان و میکائیلیان از کارمندان اولیه بانک صادرات و معادن ایران بودند.

● انتخاب اعضای هیات مدیره:

در انتخاب اعضای هیات مدیره بانک، روان شادان ادوارد ژوزف و مهندس محمد علی مفرح و مهندس محمد بلور فروشان به سمت اعضای اصلی و علی اکبر فخرائی و مهندس مصطفی امیر معزی به سمت اعضای علی البدل و مهندس ابوالفضل پاک و مهندس نصرت ا... رضائی به سمت بازرسان قانونی برگزیده شدند ولی مرحوم مهندس محمد علی مفرح چون سمت بازرس قانونی را در بانک بازرگانی ایران داشت از قبول عضویت هیات مدیره خودداری کرد و آقای حسن ملک افضلی را به جای خود پیشنهاد نمود که مورد موافقت قرار گرفت.