صنعت گاز و نیروی متخصص

جمهوری اسلامی ایران با در دست داشتن ذخایر عظیم گازی طبیعی یکی از غنی ترین کشورهای جهان در این زمینه به شمار می آید از نظر گاز طبیعی ایران پس از روسیه در مقام دوم جهان قرار دارد و در بین کشورهای عضو اوپک رتبه اول را داراست

جمهوری اسلامی ایران با در دست داشتن ذخایر عظیم گازی طبیعی یکی از غنی‌ترین کشورهای جهان در این زمینه به شمار می‌آید. از نظر گاز طبیعی ایران پس از روسیه در مقام دوم جهان قرار دارد و در بین کشورهای عضو اوپک رتبه اول را داراست.

اهمیت رو به افزایش گاز طبیعی به عنوان یکی از حامل‌های تمیز انرژی و وجود منابع عظیم آن در جهان کشورها را به شناسایی، اکتشاف، بهره‌برداری، تولید، تبدیل و تجارت گاز طبیعی تشویق و ترغیب کرده است.

در این زمینه سرمایه‌گذاری‌های گسترده‌ای در طول دو دهه گذشته به ویژه سال‌های اخیر در قالب طرح‌های ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی صورت گرفته است.

گاز در فرآیند توسعه اقتصادی نقشی محوری و اساسی به لحاظ تأمین مصرف سوخت داخلی،‌انرژی مورد نیاز منابع در حال ایجاد و افزایش درآمدها بازی می‌کند. جدا از بحث توسعه اقتصادی، گاز در آینده نزدیک و با آغاز بهره‌برداری از طرح‌های سرمایه‌گذاری، به یکی از محورهای عمده تجارت خارجی ایران اسلامی تبدیل می‌شود. این مهم جمهوری اسلامی ایران را به یکی از مراکز مهم تولید گاز در جهان تبدیل خواهد کرد که به طور طبیعی روند توسعه اقتصادی منطقه را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد.

صنعت گاز امروزه به یکی از پیشروترین منابع انرژی در جهان تبدیل شده است، به طوریکه کارشناسان، آینده انرژی جهان را متعلق به گاز طبیعی می‌دانند.

گاز طبیعی به دلیل مزایای زیست محیطی بسیار در مقایسه با حاصل‌های عمده انرژی به ویژه نفت و فرآورده‌های حاصل از آن به طور ملموسی مورد توجه قرار دارد. ارزش واقعی گاز طبیعی زمان بیشتر آشکار می‌شود که بدانیم کاربرد حرارتی، تنها بخش کوچکی از کاربردهای متنوع این ماده حیاتی است.

بیش از نیمی از جمعیت جهان در کشورهای واقع در شرق ایران زندگی می‌کنند، این کشورها عمدتاً فاقد منابع گازی هستند، با توجه به رشد اقتصادی این منطقه، بازار بالقوه مناسبی برای صادرات گاز ایران چه از طریق خط لوله و چه به صورت گاز طبیعی مایع شده (LNG) مهیا می‌باشد.

با توجه به در دست داشتن ذخایر عظیم گاز طبیعی و افزایش نیاز رو به رشد جهان به اکتشاف،‌بهره‌برداری، انتقال و فرآوری و تبدیل گاز طبیعی به عنوان یک حامل استراتژیک انرژی لازم است اقدامات مؤثری در جهت تربیت کارشناسان متعهد و متخصص مورد نیاز صنعت گاز کشورمان صورت گیرد تا هم به هدف غایی انقلاب اسلامی ایران یعنی خودکفایی صنعتی نائل شویم و هم بتوانیم در این عصر که داشتن تکنولوژی مقدم بر فروش صرف منابع انرژی است خود را به عنوان یکی از کشورهای صاحب تکنولوژی گاز در عرصه بین‌المللی مطرح نماییم.

گاز می‌تواند ماده اولیه تولید مواد پتروشیمیایی و پالایش باشد و یا به صورت مایع شده یا با خطوط لوله صادر شود. تزریق گاز به منابع نفتی، می‌تواند با افزایش ضریب بازیافت از مخازن نفتی، علاوه بر افرایش ظرفیت تولید نفت در کشور، گاز مخازن مشترک را ذخیره و صیانت نماید.

مصرف گاز در داخل کشور و جایگزینی آن با فرآورده‌های نفتی نیز علاوه بر تامین منابع زیست‌محیطی به بهینه‌سازی مصرف این فرآورده‌ها و نجات دولت از بار سنگین یارانه‌های موجود و مخارج سنگین واردات این فرآورده‌ها به کشور خواهد انجامید.

نیاز کشورهای جهان به منابع انرژی در کنار ذخایر عظیم گاز طبیعی در کشور صحنه گفتمان اقتصادی سیاسی وسیعی را به سوی ما می‌گشاید و اهمیت استراتژیک ویژه‌ای را به منابع گاز ما می‌بخشد.

تامین گاز مورد نیاز، استحصال و بهره‌برداری صحیح و به موقع از مخازن مشترک نظیر پارس جنوبی با هدف تامین گاز مورد نیاز و ایجاد توازن بین تولید و مصرف و نیز استفاده حداکثر از سهم خود در این میادین از دیگر ضروریات توسعه این صنعت است.

هر یک از این زمینه‌ها اهمیت خاصی در تامین منافع کشور داشته و باید در طرحی کلی در خدمت توسعه ملی سازمان یابد. تا فرصت‌های موجود به بهترین نحو مورد استفاده قرار گیرند.

بهره‌گیری از فرصتهای موجود و نیز فرصتهایی که در آینده ایجاد خواهد شد، نیازمند برنامه‌ای جامع است که بر اساس مطالعات جامع فنی، اقتصادی و سیاسی تدوین شده و با درنظر گرفتن پتانسیل‌های مصرف داخل، بازارهای استراتژیک صادرات و نحوه ورود به آنها، دسترسی به تکنولوژی‌های روز صنعت گاز نظیر GTL و LNG و غیره و کسب حداکثر انرژی افزوده حاصل از آنها، میزان گاز لازم جهت تزریق به مخازن نفتی، توازن تولید با مصرف و سایر مولفه‌های موجود، هدف از توسعه صنعت گاز و چگونگی رسیدن به این هدف و ابزار و بسترهای مورد نیاز را تعریف نماید.

برآورده شدن اهداف فوق مستلزم توجه به نیروی انسانی متخصص در صنعت گاز و تربیت صحیح آن می‌باشد. در حال حاضر در در برخی دانشگاهها نظیر دانشکده مهندسی نفت رشته‌های مرتبط با گاز طبیعی تدریس می‌شود، لکن توسعه صحیح صنعت گاز نیازمند توجه بیشتر مسئولان به این امر و گسترش رشته‌های مرتبط از نظر کمی و کیفی است.

دکتر رضا مسیبی بهبهانی