کدام دهان شویه بهتر غرغره می کند

مروری مقایسه ای بر دهان شویه های موجود در بازار ایران

شایع‌ترین شکل بیماری لثه، ژنژیویت است. عامل اصلی بروز ژنژیویت پلاک میکروبی است، از این رو کنترل پلاک نقش مهمی در پیشگیری از بروز ژنژیویت و بیماری‌های پریودنتال دارد. رایج‌ترین روش‌های کنترل پلاک، روش‌های مکانیکی و شیمیایی است. در میان روش‌های شیمیایی، استفاده از دهان‌شویه‌ها رواج بیشتری دارد.

دهان‌شویه یک محلول آبی غیراستریل است که بیشتر به منظور رفع بوی بد دهان و ضدعفونی کردن، از آن استفاده می‌شود. علاوه بر این، دهان‌شویه‌ها در کاهش فلور میکروبی دهان، پاک کردن باقی‌مانده مواد غذایی و ایجاد تازگی و طعم خوشایند در دهان موثرند. دهان‌شویه‌ها را می‌توان بر اساس ترکیب و کارکرد آنها در دو دسته تقسیم کرد:

▪ دهان‌شویه‌های بهداشتی- آرایشی

این گروه که «آنتی‌سپتیک» نیز نامیده می‌شوند، معمولا حاوی الکل هستند و کارکردهای زیر را دارند:

۱) پوشاندن و خنثی کردن بوی بد دهان،

۲) شستن باقی‌مانده مواد غذایی از میان دندان‌ها و لثه،

۳) کاهش فلور میکروبی دهان،

۴) ایجاد طعم و بوی خوش و تازگی در دهان.

▪ دهان‌شویه‌های درمانی

این دهان‌شویه‌ها علاوه بر اینکه تمامی کارکردهای دهان‌شویه‌های آنتی‌سپتیک را در خود دارند، بر پیشگیری و درمان برخی بیماری‌های دهان و دندان نیز موثرند؛ مثلا مانع تجمع پلاک دندانی می‌شوند، برخی دردهای بافت دهان را تسکین می‌دهند یا بر مقاومت دندان‌ها می‌افزایند و در مقابل پوسیدگی از آنها محافظت می‌کنند. این گروه شامل دهان‌شویه‌های ضد پلاک و ضد ژنژیویت (التهاب لثه) و فلورایددار هستند.

● مقایسه اثر دهان‌شویه‌‌های ایرانی

دندان‌پزشکان استفاده از دهان‌شویه را به عنوان جزء سوم بهداشت دهان و دندان، در کنار مسواک و نخ‌دندان، به بیماران خود توصیه می‌کنند. توصیه معمول آنها استفاده از دهان‌شویه‌های کلرهگزیدین، ضدپلاک و آنتی‌سپتیک است؛ اگرچه دهان‌شویه کلرهگزیدین به دلیل اثر جانبی نظیر سوزانندگی جوانه‌های چشایی و زرد کردن دندان‌ها، برای استفاده روزانه و مداوم توصیه نمی‌شود.

مقایسه اثر دهان‌شویه‌ها مبنای مطالعات تحقیقاتی زیادی در سطح دانشگاه‌های کشور بوده و هست. این مطالعات هم در محیط آزمایشگاهی و هم در محیط دهان انجام شده‌اند و هدف از آنها بررسی اثر هر یک از انواع دهان‌شویه بر باکتری‌های حاضر در محیط دهان بوده‌اند.

در یک مطالعه در دانشگاه همدان اثر دو دهان‌شویه ضدعفونی‌کننده و ضدپلاک با کلرهگزیدین، روی فلور میکروبی دهان در محیط آزمایشگاهی مقایسه شد. در این مطالعه پس از نمونه‌برداری از باکتری‌های محیط دهان و کشت آنها در محیط آزمایشگاه، کلونی‌های رشد کرده از نه باکتری هوازی برای انجام آزمون ضدمیکروبی دهان‌شویه‌ها آماده شدند. این میکروارگانیسم‌ها شامل

اس ‌ویریدانس، اس سالواریوس، لاکتوباسیل، استافیلوکوکوس‌ـاپیدرمیدیس،اس‌موتانس، استافیلوکوکوس- ‌آورئوس، کورینه ‌باکتریوم ‌اکسروسیس (دیفتروئید) و تیسیزیاسیکا بودند.

برای بررسی اثر ضدمیکروبی هر دهان‌شویه، دیسک‌های کاغذی استریل آغشته به دهان‌شویه روی پلیت حاوی باکتری کشت داده شده قرار گرفتند. بعد از ۲۴ تا ۴۸ ساعت میزان رشد باکتری‌ها اندازه‌گیری شد. نتایج به‌دست‌آمده مشخص کرد دهان‌شویه کلرهگزیدین جز در چند مورد خاص، عامل ضدمیکروبی قوی‌تری است، چون مانع رشد تمامی باکتری‌های بیماری‌زا و غیربیماری‌زا (فلور طبیعی) می‌شود، اما دهان‌شویه آنتی‌سپتیک بر باکتری‌های فلور طبیعی دهان اثری نداشت. دهان‌شویه ضدپلاک نیز به دلیل وجود ترکیبات فلوراید روی باکتری‌ها اثر قوی‌تری نسبت به کلرهگزیدین داشت.

در یک مطالعه طولانی‌مدت نیز اثر دهان‌شویه آنتی‌سپتیک در کاهش پلاک و ژنژیویت میان ۲۵ تا ۳۰ درصد گزارش شده است. نتایج نشان دادند اگر دهان‌شویه آنتی‌سپتیک دو بار در روز استفاده شود در کاستن از التهاب لثه موثر است. مزیت این دهان‌شویه نسبت به کلرهگزیدین امکان استفاده طولانی‌مدت بدون تغییر رنگ دندان‌ها و ارزان‌تر بودن آن است.

در یک مطالعه دیگر در دانشگاه آزاد واحد تهران، اثر دو دهان‌شویه آنتی‌سپتیک و کلرهگزیدین روی استرپتوکوک‌های دهان مقایسه شد. نتایج این مطالعه نشان داد هر دو دهان‌شویه تعداد کلونی‌ها را به یک اندازه به صفر رسانده و به شکل معنی‌داری در کاهش استرپتوکوک‌های دهان موثر بودند، اما روی فلور طبیعی دهان متفاوت عمل کرده‌اند، به‌ این صورت‌ که کلرهگزیدین علاوه بر استرپتوکوک‌های دهان، فلور طبیعی دهان را از بین می‌برد، اما دهان‌شویه آنتی‌سپتیک تنها یک‌سوم آنها را از بین می‌برد.

● ایرشا، زیر سوال

اما مطالعه دیگری در دانشگاه آزاد با هدف مقایسه اثر ضد پلاک دهان‌شویه ایرشا (ضدپلاک) به عنوان یک فرآورده ایرانی با دهان‌شویه کلرهگزیدین به عنوان نمونه استاندارد نشان داد که میزان کاهش پلاک با مصرف این دو دهان‌شویه یکسان نیست و اختلاف آماری معنی‌داری دارد. همچنین کلرهگزیدین در کاهش پلاک دندانی دارای تاثیر بیشتری است. در مجموع نتایج این مطالعه نشان داد که کلرهگزیدین در کنترل پلاک دندانی اثر مطلوب دارد و اثر ضدپلاک دهان‌شویه ایرشا (ضدپلاک) قابل توجه نیست.

نوینسده: محمدرضا حضرتی