تب مدیترانه‌ای را از کجا بشناسیم؟

تب مدیترانه‌ای بیماری نسبتا نادری در دنیاست و از طریق ژن مغلوب به ارث می‌رسد. همان‌گونه که از نامش پیداست، در حاشیه دریای مدیترانه‌ شیوع بیشتری دارد. ابتدا تصور می‌شد در کشور …

تب مدیترانه‌ای بیماری نسبتا نادری در دنیاست و از طریق ژن مغلوب به ارث می‌رسد. همان‌گونه که از نامش پیداست، در حاشیه دریای مدیترانه‌ شیوع بیشتری دارد. ابتدا تصور می‌شد در کشور ما این بیماری کمیاب است ولی امروزه پزشکان با معاینه دقیق‌تر، بیماران بیشتری را شناسایی می‌کنند و این هم به علت اشتراک ژنی ساکنان حاشیه دریای مدیترانه با مردمان کشور ما و به‌خصوص ساکنان منطقه شمال غرب ایران است...

مشخصه اصلی بیماری، حمله‌های دوره‌ای درد شکم همراه با تب است. حمله‌ها در فواصل چند هفته و چند ماه اتفاق می‌افتد و هر بار تقریبا ۳-۲ روز طول می‌کشد. شروع آن سریع و غیرقابل‌‌ پیش‌بینی است. طی حمله‌ها، به دلایل ناشناخته، گلبول‌های سفید از عروق خارج می‌شوند و موادی تولید می‌کنند که دمای بدن را بالا ‌برده و ایجاد تب می‌کند. علاوه بر آن، گلبول‌های سفید روی پرده‌های بدن مانند پرده جنب (لایه پوشاننده ریه‌ها)، پرده پریکارد (لایه پوشاننده قلب)، پرده سینوویوم (لایه پوشاننده مفاصل) و پرده صفاق (لایه پوشاننده احشای شکمی) تجمع و التهاب ایجاد می‌کنند و باعث درد در این نواحی می‌شوند. درد آنقدر شدید است که بیمار را وادار می‌کند به اورژانس مراجعه کند. دردهای شکمی گاهی با آپاندیسیت اشتباه گرفته می‌شوند و حتی دیده شده بیمار چند بار به اشتباه تحت عمل جراحی شکم قرار می‌گیرد. حدود ۹۰ درصد بیماران تا قبل از ۲۰ سالگی این حمله‌ها را تجربه می‌کنند. نتایج آزمایشگاهی نشان می‌دهد که سطح گلبول‌های سفید به میزان زیادی افزایش می‌یابد. گاهی پزشک معالج با تصور اینکه عفونتی در بدن بیمار وجود دارد، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند غافل از اینکه بیماری اصلا عفونی نیست و بیمار بدون مصرف دارو هم بعد از چند روز خود به خود بهبود می‌یابد.

تب مدیترانه‌ای حتما باید شناسایی و کنترل شود. بروز حمله‌های حاد واقعا برای مبتلایان آزاردهنده و ناتوان‌کننده است اما هر بار حمله بیماری، عوارضی بر جای می‌گذارد. یکی از این عوارض، ایجاد چسبندگی در پرده‌های مذکور است. چسبندگی در پرده‌های دور احشای شکم، درد مزمنی به دنبال دارد که بعد از مدتی به راحتی تسکین نمی‌یابد. عارضه دیگر این است که در اثر التهاب، پروتئینی ترشح می‌شود که با رسوب در کلیه، بافت آن را تخریب می‌کند و باعث از کار افتادگی کلیه و نهایتا نیاز بیمار به دیالیز خواهد شد. هدف از درمان، پیشگیری از عوارض ناشی از تب مدیترانه‌ای از یک‌سو و بهبود کیفیت زندگی بیمار از سوی دیگر است. تشخیص قطعی بیماری با آزمایش ژنتیکی است که هزینه بالایی دارد.

پزشکان برای بیمارانی که با این علایم مراجعه می‌کنند، معمولا درمانی تجویز می‌کنند که حرکت گلبول‌های سفید را متوقف می‌کند و به سرعت باعث فروکش کردن علایم می‌شود. مشاهده پاسخ به این دارو، خود یک روش تشخیصی است. خوشبختانه بیماری با دارو کاملا کنترل می‌شود. مبتلایان باید روزانه دارو را مصرف کنند. زندگی آنها نیز تفاوتی با مردم عادی جامعه ندارد و می‌توانند ازدواج کنند و صاحب فرزند ‌شوند.

دکتر امیرعلی سهراب‌پور

متخصص داخلی

استادیار دانشگاه علوم پزشکی تهران