مراقبات ماه محرم

در دین اسلام برای هر فعل و منش و رفتار انسان ادب مخصوصی بیان شده است. از این جهت که آدمی می‌خواهد در این دار دنیا رنگ خدایی به خود بگیرد و این مستلزم رعایت دستورهایی است که دین کامل …

در دین اسلام برای هر فعل و منش و رفتار انسان ادب مخصوصی بیان شده است. از این جهت که آدمی می‌خواهد در این دار دنیا رنگ خدایی به خود بگیرد و این مستلزم رعایت دستورهایی است که دین کامل و حکیمانه الهی بیان داشته است. آداب چیزی فراتر از ترک محرمات و انجام واجبات است. اعتنای به انجام مستحبات و ترک مکروهات و داشتن برنامه نسبت به امور مباح، باعث می‌شود تمام زیر و بم زندگی شخص دارای برنامه و دستور مختص خود باشد. متذکر بودن نسبت به این دستورات و برنامه‌ها را مراقبت می‌گویند.

در تاریخ اسلام کتاب‌های زیادی در زمینه مسأله مراقبت نوشته شده که از مشهورترین آنها فلاح‌السائل سیدابن طاووس و المراقبات میرزاجواد ملکی تبریزی را می‌توان ذکر کرد. ترتیب کتاب مرحوم تبریزی که با ویرایش و چینش شاگرد برجسته ایشان امام خمینی(ره) تدارک دیده شده است، بر اساس ترتیب ماه‌های قمری است. یعنی از ماه محرم آغاز شده و به ذی‌الحجه ختم می‌گردد.

این عالم ربانی که خود یک عارف بزرگ بود و محضر دانشمند اخلاقی بزرگ ملاحسینقلی همدانی را درک کرده بود، در ابتدای مراقبات ماه محرم می‌نویسد که برای دوستان اهل‌البیت(ع) شایسته است که به حکم دوستی و وفا، ایمان به خداوند و نبوت نبی اکرم(ص)، در دهه اول ماه محرم آثار حزن و غم در قلب، صورت و شیوه ظاهری اش آشکار شود. حتی به سبب مصایب و فجایعی که بر امام حسین(ع) و اهل‌بیت محترم ایشان وارد شده، نسبت به خورد و خوراک و کلام خویش هم تغییر حالت داشته باشد و مثل سایر اوقات رفتار نکند. یعنی وضعش به گونه‌ای باشد که حرمت اهل‌بیت نبی از حرمت خانواده خودش کمتر نباشد به این معنی که اگر مصیبتی به خود و خویشانش می‌رسید آیا رفتارش تغییر نمی‌کرد؟ و بر اثر مصیبت‌های وارده اظهار فرح و شادی می‌کرد؟ و این‌که قلب و حتی ظاهر او حزین و غمین نیست؟

از این جهت ضرورت دارد انسان محب اهل‌البیت و شیعیان این ذوات مطهر، در عبادت و اقامه عزا و خواندن ادعیه و زیارات معتبر کوشا باشد. بخصوص در روز عاشورا تا عصر چیزی نخورد و ننوشد و حتی سخن گفتن با برادران و دیدار دوستان را هم ترک کند و این روز برای وی روز عزا و حزن باشد؛ و او اگر بتواند در خانه خود، یا در مساجد یا خانه‌های دوستان، به اقامه عزا بپردازد و سعی کند در عزای خویش اخلاص را رعایت کند.

از طرف دیگر در حوادث زمان امام حسین(ع) و حالات اهل‌بیت نبی(ص) بیندیشد و حالات آن بزرگواران را هنگام گرفتاری مد نظر خویش قرار دهد و در مقامات والا و بالای آن بزرگواران تفکر کند. تفکری که به ازدیاد معرفت او منجر شود و او را ترغیب به پیروی از خوبی‌ها و دوری از کژی‌ها کند.

خلاصه بیان مرحوم ملکی این است که انسان ادب ماه محرم را رعایت کند. ادب این ماه باید در ظاهر و باطن شخص محب و دوستدار معلوم باشد. با این توضیح لازم می‌شود در جوامعی که منتسب به امام حسین(ع) هستند و خود را از محبین و شیعیان حضرت می‌دانند، ادب حسینی را نه‌تنها در زندگی فردی که در زندگی اجتماعی خویش، در خیابان‌ها، در مغازه‌ها، در رسانه‌ها و... مراعات کنند.

قاسم جعفرزاده