مقدمه ای بر روانشناسی سیستم های رایانه ای

به طور كلی همانطور كه می دانید, انسان و حیوان هردو در اینكه جهان را احساس می كنند, با یكدیگر مشترك هستند, و حتی برخی از حیوانات دارای سیستم عصبی بس پیچیده تری نسبت به انسان می باشند در این صورت است كه می گوییم حیوانات جهان, احساسی كاملتری نسبت به انسان دارند

آیا تا بحال به این نكته اندیشیده اید، كه چه چیزهایی باعث زیبایی یك برنامه رایانه‌ای می شود؟آیا تابحال، به روشهایی برای كاربرپسند كردن یك برنامه و یا یك سایت وب و یا یك نوشته معمولی اندیشیده اید؟ چه روشهایی به ذهن شما خطور كرده است ؟ آیا نیاز به یك گرافیست تنها راه حل مشكل است ؟ آیا اصولا خود رایانه اجزایی از زیباشناختی را دارد؟با جواب دادن به سوالات مطزح شدۀ بالا، می توانیم یك شمای كلی در رابطه با روانشناسی رایانه و سیستمهای اطلاعاتی را كسب نماییم .

تعریف :چه تعریفی در مورد روانشناسی رایانه و سیستمهای اطلاعاتی می توانیم ارایه نماییم ؟ آیا اصولا مجاز هستیم به رابطه روانشناسی و رایانه بپردازیم؟ آیا می‌توانیم رایانه را یك موجود زنده تصور كنیم ؟یك تعریف كلی و منحصر به فرد می تواند، خط مشی روانشناسی رایانه و سیستمهای اطلاعاتی را روشن نماید:به طور كلی، روانشناسی رایانه و سیستمهای اطلاعاتی، علمی است كه به بررسی رابطه بین انسان و ماشین می پردازد. در تعریف دیگر، می توانیم آنرا به علمی كه رابطه‌ی انسان و ماشین را نزدیك می كند، تشبیه كنیم.

● مقدمه ای بر روانشناسی رایانه و سیستمهای اطلاعاتی :

با توجه به تعریف ارایه شده، روانشناسی رایانه و سیستمهای اطلاعاتی را می توان به انواع و دسته های زیر تقسیم نمود :

۱) روانشناسی فضاهای مجازی

Cyber space psychology

۲) روانشناسی رنگها در رایانه

Color psychology with computer

۳) روانشناسی كاربر و رایانه

The psychology between computer and user

مبحثی كه در اینجا محوریت بخث ما را تشكیل می دهد، روانشناسی رنگها در رایانه و روانشناسی كاربر و رایانه می باشد.

● بررسی اساس روانشناسی رایانه و سیستمهای اطلاعاتی:

به طور كلی همانطور كه می دانید، انسان و حیوان هردو در اینكه جهان را احساس می كنند، با یكدیگر مشترك هستند، و حتی برخی از حیوانات دارای سیستم عصبی بس پیچیده‌تری نسبت به انسان می باشند. در این صورت است كه می گوییم حیوانات جهان، احساسی كاملتری نسبت به انسان دارند.

از طرف دیگر همانطور كه میدانید، ادراكات حسی سرآغاز كسب معرفتهای جدید در انسان می باشد. و همانطور كه می دانید، دستگاههای عصبی انسانها با یكدیگر برابر می باشند، پس معرفتهای كسب شده از ادراكات انسانی برای تمام انسانها برابر می باشد. در واقع این انسان است كه با كمك نیروی عقل و استنتاج و استدلال خویش برداشتهای مختلفی را نسبت به آن حس دارا می باشد. در مورد تاثیرات برنامه ها و سایتهای رایانه‌ای بر روی انسان نیز، روش و مسیر به همان صورت است. به عنوان مثال، سایت yahoo را در نظر بگیرید؛ بسیاری از آن به عنوان یك سایت زیبا نام می‌برند.

● علت چیست ؟

پاسخ در یك عبارت است! و آن این است : استفاده‌ی صحیح و بجا از اصول روانشناسی رنگها و روابط متقابل كاربر و رایانه؛ چیزهایی كه ما از آنها به عنوان روانشناسی رایانه و سیستمهای اطلاعاتی نام بردیم. پس از آنجا كه هر انسانی دارای استدلالها و استنتاجهای خاص خود در زمینه های حسی می‌باشد، پس به همان اندازه نیز، شما با نظرات و آرا مختلف در مورد سایت وب خود و یا برنامه ی رایانه‌ای خود مواجه خواهید شد. پس نیاز مبرم به یك رشته آمارگیریهای دقیق در اینجا احساس می شود. در سال ۱۹۸۶ شركت آی بی ام، و اپل در یكسری آمارگیریهای مشترك در مورد صفحه كلید مناسب برای كاربران رایانه به نظر واحد صفحه كلید امروزی رسیدند.آمار گیری انجام شده در آن زمینه، تماما بر روی دستان كارمندان دو شركت بازرگانی در ایلتهای پنسیلوانیا و تكزاس انجام شد و جمعا در حدود ۱۵۰۰ نفر در آن شركت كردند. در آن آمارگیری فاصله بین انگشتان دست كاربران، و فاصله ی چشمان آنها از دستانشان از میز كارشان و ... اندازه گیری شده بود. ولی، برای راه اندازی یك سایت وب جدید، شما نیازی به اطلاعات در حد و گستردگی آن شركتها ندارید، زیرا:

۱) شما یك سایت وب شخصی را راه اندازی می كنید

۲-سایت وب شما قرار است كه در مورد خاصی تخصص داشته باشد

۳) بازدیدكنندگان آن محدود به منابع عرضه شده بر روی سایت وب شما است

۴) سایت وب شما قرار نیست بخشی از زندگی روزمره اشخاص باشد

۵- و ...از طرف دیگر اجزای اصولی یك رایانه نیز طراحی و ساخته شده اند. درواقع، همه چیز بستگی به محیط عرضه اطلاعات شما دارد. درواقع كاربران یك محیط عرضه‌ی اطلاعات ، بنا بر ساختار خاص آن محیط دارای استدلال و انتظار یكسانی از نحوۀ عرضه‌ی اطلاعات دارند.

● تعریف یك محیط عرضه‌ی اطلاعاتی :

▪ به طور كلی: محیط پشتیبانی اطلاعات شما را یك محیط عرضه اطلاعاتی می نامند. به عنوان مثال، در بحث اینترنت، محیط جستجوگر وب شما ( برای مثال، محیط گرافیكی اینترنت اكسپلورر) را یك محیط عرضه‌ی اطلاعاتی می نامند. اگر شما یك برنامه نویس هستید، محیط سیستم عامل شما، همان محیط عرضه‌ی اطلاعاتی برای شما است.

● اساس یك محیط عرضه اطلاعاتی :

اساس یا چارچوب یك محیط عرضه‌ی اطلاعاتی، فقط در زمینه های گرافیكی قابل تعریفند. در زمینه‌ی برنامه نویسی، اساس یك محیط عرضه‌ی اطلاعاتی، چهارچوب رایج سیستم عامل است. به عنوان مثال، در محیط سیستم عامل ویندوز شركت مایكروسافت، اساس همان پنجره های ویندوز است. یعنی شكل چهارچوب همراه با دكمه های كنترل اندازه ی پنجره . دكمه های كنترل، همان ? و ? و # می باشند.

حال این به چه معنا است. خیلی ساده است. در واقع این بدان معنا است كه از این پس اگر شما برنامه ای در این اساس و چارچوب نوشتید، كاربران آینده‌ی نرم افزار شما، انتظار برخورد با همان دكمه های كنترل را در برنامه ی شما در همان محل متداول دارند. اما در دنیای وب و اینترنت، اساس كاملا متفاوت است.

درواقع این درست است كه شما باید پیروی اساس ارتباطها و گرافیكهای استاندارد باشید، ولی قالب كلی را شما به كاربر معرفی می كنید. صفحه اول سایت وب شما حكم معرفی اساس كلی و چارچوب كلی سایت وب شما را دارد.اگر كمی دقت كنید در می‌یابید كه اساس كلیه صفحات yahoo به یك شكل است.حداقل آن بحث رنگ زمینه است. به عنوان مثال، شما در كلیه صفحه‌های این سایت، زمینه را به رنگ سفید خواهید یافت.قسمت دیگر، نشان yahoo است، كه در سر مجموعه ها همگی به یك شكل است.پس شما در سایت وب خود دنیایی متفاوت را برای كاربر خواهید ساخت، و در این دنیای جدید این ایده و نظر شما است كه باید بر استدلالها و استنداجهای كاربر حكومت كند و یا حداقل به آنها جهت بدهد .بحث ما در اینجا راجع به محتوی سایت شما نمی باشد و نخواهد بود. در واقع ما در اینجا راجع به قالب منحصر بفرد برای موضوع سایت و یا برنامه ی شما بحث می كنیم.

محقق: محمد حسین دالوند( دانشجوی سال دوم رشته آی تی )

---