راه بدون بازگشت

خودکشی به معنای نابود کردن و ازبین بردن خود پدیده ای است که پیشینه ای طولانی دارد که ازدوران زندگی عشیره ای درگذشته تا زندگی پیچیده شهری امروز, گریبانگیر بشر بوده است و در فرازونشیب تحولات اجتماعی, قلب و روح اجتماع و خانواده را آزرده است

خودکشی به معنای نابود کردن و ازبین بردن خود پدیده ای است که پیشینه ای طولانی دارد که ازدوران زندگی عشیره ای درگذشته تا زندگی پیچیده شهری امروز، گریبانگیر بشر بوده است و در فرازونشیب تحولات اجتماعی، قلب و روح اجتماع و خانواده را آزرده است. جامعه شناسان در تعریف خودکشی می گویند که «خودکشی به حالتی از مرگ اطلاق می شود که نتیجه مستقیم وغیرمستقیم عملی باشد که شخص قربانی آن راانجام داده واز نتیجه عملش آگاه بوده است » .به عقیده بسیاری ازتحلیلگران مسائل اجتماعی، فقرمالی ، تنهایی و انزوا، زندگی مدرن ، گسست پیوند عاطفی وخانوادگی ،اعتیاد وده هامسئله دیگر درگرایش افرادبه خودکشی سهم دارد .

نقش عواملی همچون تبعیض، احساس غریبی، نامتجانس بودن با محیط، غلبه فرهنگ یک جانبه وتحمیلی ، محرومیت ، نداشتن مهارت های اساسی زندگی ونداشتن مهارت حل مسئله اختلافات خانوادگی ،احساس یأس ، افسردگی ، شکست های عشقی و تحصیلی دراقدام به خودکشی روشن شده است و طبیعی است که این پدیده نامیمون ارتباط مستقیمی با سلامت روان افراد در جامعه دارد. خوشبختانه در کشورما خودکشی یک امر رایج نیست اما بدیهی است که خودکشی حتی یک نفر نه فقط خانواده و اطرافیان بلکه کل اجتماع را متأثر کرده ونگاه به رنج های انسانی را تغییرمی دهد.

درحال حاضر سالانه در دنیا یک میلیون نفربراثر خودکشی جان خود راازدست می دهند و ۱۰برابر این میزان دست به خودکشی می زنند و پیش بینی می شود درسال ۲۰۲۰ آمار خودکشی دردنیا به یک و نیم میلیون نفر برسد . سیدمهدی حسن زاده روان پزشک و عضو انستیتو روانپزشکی تهران به خبرگزاری فارس گفت: یک چهارم قربانیان خودکشی در جهان زیر ۲۵ سال هستند و هر سال ۲۰ میلیون سال عمر براثر خودکشی ازبین می رود که سرمایه بسیار مهمی است . حسن زاده با اشاره به این که ۸۰ درصدافرادی که دست به خودکشی می زنند پشیمان می شوند، تصریح کرد: درایران ۷۰درصد افرادی که قصد خودکشی داشته اند، قبلا با پزشک هماهنگ کرده بودند. هم چنین اقدام به خودکشی برای کسی که یک بار دست به این عمل زده است، نسبت به کسی که تاکنون اقدام به خودکشی نکرده است، ۱۰۰ برابر وجود دارد.

موسوی چلک رئیس دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی درباره آمار خودکشی در ایران به خراسان می گوید: طبق آمارهای رسمی آمار خودکشی بین ۶ تا ۷ نفر به ازای صدهزار نفر است. خودکشی در استان های ایلام و کرمانشاه بیشتر و در سیستان و بلوچستان و چهارمحال و بختیاری کم تر گزارش می شود.به گفته وی در اقدام به خودکشی استفاده از قرص برای تهدید رایج تر است و در برخی استان ها خودسوزی به ویژه در زنانی که تصمیم به خودکشی می گیرند، بیشتر مشاهده می شود.از سوی دیگر جعفر بوالهری، رئیس انستیتو روان پزشکی تهران با اشاره به آمار خودکشی در ایران به فارس می گوید: سالانه ۶ در هر صد هزار نفر در ایران به علت خودکشی جان خود را از دست می دهند و این آمار در کشورهای دیگر دنیا متفاوت است و به طور متوسط در دنیا بیش از ۱۰ در هر صد هزار نفر است.وی ادامه می دهد: شایع ترین وسیله خودکشی در ایران قرص و مسمومیت های عمدی است. میزان اقدام به خودکشی در بین زنان ۳ برابر مردان است ولی میزان خودکشی موفق در مردان ۳ برابر زنان است و خودکشی در سنین ۱۵ تا ۳۰ سال رواج بیش تری دارد.به گفته موسوی چلک عوامل مختلفی در خودکشی موثر است. پدیده های اجتماعی تک علتی نیست و عوامل مختلف در شرایط، جوامع و زمان های مختلف باید دست به دست هم بدهد تا شاهد واقعیتی به نام خودکشی باشیم.

شکست تحصیلی یا عاطفی، نداشتن مهارت های زندگی، کنترل نکردن خشم، مدیریت نداشتن بر استرس، اعتیاد شدید و فقر، از جمله دلایل خودکشی است.اما یکی از بدیهی ترین دلایل خودکشی، افسردگی است. مشخص شده اغلب کسانی که دست به خودکشی می زنند از افسردگی رنج می برند و متاسفانه از آن جا که خودکشی پدیده ای است که یادگیری اجتماعی به دنبال خود دارد، باید درباره درمان افسردگی و توجه به این مطلب دقت بیش تری داشته باشیم.ارتباط افسردگی و خودکشی و آمار تعداد زنانی که اقدام به خودکشی می کنند وقتی نگران کننده تر می شود که دریابیم زنان ۲ برابر بیش از مردان دچار افسردگی می شوند. نعمت ا...سرابی روان شناس در این باره به ایسنا می گوید: آمار زنان افسرده نسبت به مردان ۲ برابر است و یکی از مهم ترین و شایع ترین اختلالات روان پزشکی در کشور است. این روان شناس ادامه می دهد: افسردگی اختلالی است که معمولا در خانواده های گسسته، آشفته و پریشان دیده می شود.

در این خانواده ها، چهره افراد خانواده اغلب عبوس، غمگین، افسرده، و بی احساس به نظر می رسد و از لحاظ شنیدن نیز گوش این افراد برای شنیدن خواسته های یکدیگر سنگینی می کند و حتی شوخی های آن ها با یکدیگر بی رحمانه، گزنده و مبتنی بر قساوت قلبی است. در خانواده های متشنج، نوعی درماندگی در بین اعضای خانواده موج می زند و اعضای خانواده نسبت به احساسات، خواسته ها و نیازهای یکدیگر بی توجه هستند. احساس تنهایی و بی یار و یاور بودن در بین اعضای این خانواده ها رایج بوده و در این راستا چنین خانواده هایی به بن بست روانی می رسند به طوری که علاوه بر افسردگی، سایر اختلالات شناختی، هیجانی و رفتاری را یکی پس از دیگری تجربه می کنند.وی می افزاید: محیط های ناامن و آشفته، مصیبت های خانوادگی، ضربه های شدید روحی به خصوص در سنین نوجوانی و جوانی، از دست دادن حمایت های اجتماعی، شرایط نامطلوب اقتصادی، خشونت های خانوادگی، فقر فرهنگی، بیکاری و ده ها عامل دیگر، در ایجاد افسردگی نقش دارد.وی تاکید می کند وقتی سلامت روانی جامعه تامین نباشد، یکی از عارضه های آن می تواند خودکشی باشد. بیشتر کسانی که اقدام به خودکشی می کنند از قرص استفاده و در نتیجه مسمومیت، فوت می کنند. نکته ای که دکتر بوالهری نیز آن را تایید می کند این است که، شایع ترین وسیله خودکشی در ایران قرص و مسمومیت های عمدی است و عواملی مانند عوامل زیستی، فرهنگی، اقتصادی، تاریخی، معنوی و خانوادگی در ایجاد انگیزه خودکشی بسیار موثر است.

وی با اشاره به این که خودکشی یک مسئله تک بعدی نیست می افزاید: بسیاری از عوامل باید در کنار هم جمع شود تا یک فرد تصمیم به خودکشی بگیرد و باید توجه داشت که افکار مربوط به خودکشی به تدریج در ذهن فرد ایجاد می شود و ریشه خودکشی فقط مسائل روانی نیست زیرا هر فرد سالمی در طول عمر خود به خودکشی فکر می کند.به عقیده دکتر بوالهری پیش گیری از خودکشی بسیار آسان است و بسیاری از عوامل خودکشی می تواند روی دگرکشی هم موثر باشد چرا که فردی که دست به خودکشی می زند، درمانده است و امکان دارد اول خانواده خود را از بین ببرد. در هر صورت آموزش مهارت های زندگی مثل مدیریت خشم، مهارت حل مسئله و مدیریت استرس برای همه افراد خانواده می تواند بسیار موثر باشد.همچنین دکتر حسن زاده تاکید کرد هرجا که کانون خانواده به هم پیوسته باشد خودکشی کم تر است و هرجا آمار ازهم گسیختگی خانواده بیشتر است، آمار خودکشی هم بالاتر می رود. موسوی چلک نیز بر نقش سلامت روان در گرایش به خودکشی اشاره می کند و می گوید کسی که از سلامت روان کافی برخوردار است، معمولا دست به خودکشی نمی زند. مسلط بودن به مهارت های زندگی، مقابله با استرس و کنترل خشم و... بسیار کمک کننده است.

عظیمی مروی