وبلاگ در دنیای کتابداری موقعیت ها و کاربردها

تبلیغ خدمات کتابخان کتابخانه ها می توانند به عنوان خدمات آگاهی رسانی جاری,اطلاعات جدید مربوط به کتابخانه را از طریق وبلاگ در اختیار کاربران قرار دهند

● چکیده

کتابداران به عنوان متخصصان اطلاعاتی برای به روز ماندن و رشد حرفه ای خود،لازم است در جریان تازه ترین پیشرفتها و فن آوری های مرتبط با علوم کتابداری و اطلاع رسانی قرار گیرند،از این رو وبلاگ که پدیده ای جدید در این حوزه است می تواند توانایی های حرفه ای این رشته را ارتقاء بخشد،شبکه ای از کتابخانه های بدون مرز ایجاد کند و مجراهای دسترسی به اطلاعات را افزایش دهد.در این مقاله،ضمن معرفی وبلاگ،تاریخچه وبلاگ در ایران و جهان،سرویس دهنده های وبلاگ،یک برداشت کلی از وبلاگ در دنیای کتابداری و اطلاع رسانی ارائه شده و سپس کاربردهای وبلاگ در کتابخانه بررسی شده است.در پایان چند پیشنهاد به عنوان راهکار برای فراگیر کردن پدیده وبلاگ در دنیای کتابداری ارائه شده است.

● مقدمه

اینترنت پدیده شگفت انگیز عصر حاضر،لحظه به لحظه در حال گسترش است و هر روز شگفتی تازه ای خلق می کند و با معرفی رسانه های جدید راه را برای اطلاع رسانی وسیعتر و سریعتر هموار می سازد.یکی از رخدادهایی که اخیرا در دنیای جادویی اینترنت غوغایی به پا کرده،ظهور وبلاگ[۱] است، این پدیده آنقدر بدیع،جذاب و تاثیر گذار است که توجه بسیاری از افراد و اقشار مختلف جامعه را به خود جلب نموده است.وبلاگ از آن جهت برای کتابداران مهم است که بر خلاف دیگر فن آوری ها، نیازی به تخصص در دیگر حوزه ها ندارد و کتابداران با هر میزان آگاهی از اینترنت و رایانه می توانند نویسنده وبلاگ باشند و از آن برای معرفی منابع و خدمات کتابخانه خود استفاده نمایند.در این مقاله پدیده وبلاگ و کاربردهای آن در دنیای کتابداری و اطلاع رسانی بررسی شده است.

● واژه وبلاگ

وبلاگ از دو کلمه «وب»و«لاگ»تشکیل شده و به معنی«ثبت روزانه وقایع در وب»و«به اشتراک گذاشتن وب»می باشد(یعسوبی،۱۳۸۳)یعنی فضایی که در آن هر یک از کاربران اینترنت می توانند به صورت پیوسته[۲]اطلاعات،افکار،عقاید،یادداشت های شخصی، مقالات و عکس خود را به اشتراک بگذارند(بهبهانی،۱۳۸۲)

● وبلاگ چیست؟

از وبلاگ تعریف های مختلفی ارائه کرده اند،اما شاید ساده ترین تعریفی که بتوان از وبلاگ ارائه داد بدین صورت باشد:

«وبلاگ،سایت اینترنتی است که توسط مردم معمولی مثل من و شما راه اندازی می شود و آنها داستان، شعر،قطعه ادبی،عکس و یا مطالبی شبیه سایر وب سایتها را به وبلاگ خودشان پست می کنند.» به عبارت دیگر،وبلاگ محیطی در وب است که به شما اجازه می دهدافکار،عقاید اشعار،داستانها،مقالات و کلا آنچه را که دوست دارید دیگران بخوانند،در اینترنت منتشر کنید.معمولا نوشته های یک وبلاگ نویس،برگرفته از ذهنیات او پیرامون مسائل مورد علاقه اش است بدون اینکه نوشته ها به طور کامل بررسی شده باشد.وبلاگ نویسان حرفه ای هر چه که به ذهنشان می آید،بدون اینکه روی کاغذ بیاورند در وبلاگ خود می نویسند و وقت خود را صرف ویرایش آن نمی کنند.(یعسوبی،۱۳۸۳)

در ضمن وبلاگها،اطلاعات دسته بندی شده و قابل جستجو را برای گروه زیادی از کاربران قابل دسترس می سازند و در واقع نوعی اجتماع اطلاعاتی فراهم می کنند،در وبلاگ مکانی برای درج نظرات خوانندگان نیز تعبیه شده که می تواند در ارزیابی نوشته ها و یا آمارگیری راجع به یک مسئله به وبلاگ نویسان کمک کند.(carver , ۲۰۰۳)وبلاگ اغلب و نه همیشه،توسط یک فرد اداره می شود و او نوشته های خود را در فواصل زمانی مختلف روی وبلاگ منتشر می نماید،که این زمان نوشتن در وبلاگ می تواند بسیار متغیر باشد:از چند بار در یک روز یا یک بار در روز گرفته تا یک بار در هفته و شاید هم دیرتر(Gyford ,۲۰۰۳).

‌●وبلاگر کیست؟

به عمل ایجاد و روز آمد کردن یک وبلاگ،وبلاگینگ [۳] یا بلاگینگ[۴]،دارنده و روز آمده کننده وبلاگ را وبلاگر[۵] یا بلاگر[۶] می نامند.(Adelaide , ۲۰۰۳)

بلاگرها افرادی هستند که مرتبا در وب به جستجو پرداخته و از سایت های مختلف اطلاعات جدید کسب کرده و در وبلاگ خود یادداشت می کنند و یا در سطح گسترده تر،اطلاعات عمومی کسب کرده از داخل و خارج وب را در وبلاگ خود ثبت می کنند.به عبارت دیگر بلاگرها،همانند صیادانی هستند که در شکارگاه اینترنت به جستجوی شکار جدید و گردآوری اطلاعات می پردازند.

خانم«Meg pikard»وبلاگ نویس انگلیسی و یکی از برندگان جایزه بهترین وبلاگ سال است.در پاسخ به سئوال خبرنگاری که پرسید،جاذبه وبلاگ نویسی را در چه می بینی؟ گفت:«در حال حاضر تجربیات و اطلاعات من پیرامون وب نسبت به چند سال پیش خیلی بیشتر شده و آنرا مدیون وبلاگ نویسی هستیم.داشتن وبلاگی که خود را مجاب به به روز نمودن روزانه آن کرده ام راهی جالب را برای آشنایی با سایتهای جدید،تکنولوژی، روشهای نوین ارتباطات،خاطرات و هزاران سوژه دیگر در پیش روی من قرار داده است. خصوصا نظرات دیگران نسبت به نوشته هایم در بالا بردن دانشم کمک زیادی به من کرده است،من به دنبال یک شخصیت وبی نمی گردم.سایت من تنها محل خوشگذرانی من است مثل زمانی که با دوستانم به کلوپ می روم اما به شکل دیجیتالی آن و من سایتم را برای کنجکاوی خودم حفظ خواهم کرد،زیرا آنجا محل فکر کردن من است.

● واژه معادل وبلاگ

طبق یک نظرسنجی که در یکی از وبلاگ های فارسی به عمل آمد،واژه معادل فارسی «تارنگاشت»بیشترین رای را در بین سایر واژه های پیشنهادی ارائه شده به خود اختصاص داد و برای وبلاگ نویسی واژه«تارنگاری»و برای بلاگر واژه«تارنگار»در نظر گرفته شد.اما هنوز فرهنگستان واژه مشخصی را برای آن در نظر نگرفته است.(یعسوبی،۱۳۸۳)

● تاریخچه وبلاگ نویسی در جهان

در مورد اینکه چه کسی اولین وبلاگ را ایجاد کرده است بحث وجود دارد و به جرات می توان درباره آن اظهار نظر کرد،اما اکثر بلاگرها معتقدند که اولین وب سایت با آدرس«http://info.cern.ch»که توسط برنرزلی[۷] (یکی از مخترعان وب)در سال۱۹۹۲ ایجاد شده،در واقع اولین وبلاگ است و در این صفحه برنرزلی به همه سایت های جدید که بصورت پیوسته در می آمدند اشاره می کرد.(winer , ۲۰۰۲) گفته می شود که اولین صفحه وبلاگ مانند با اظهار نظرهای شخصی و پیوندها،در سال ۱۹۹۳ توسط اندریسن[۸]ایجاد شده است.(بینش،۱۳۸۵)در مورد نام وبلاگ و اینکه واژه وبلاگ را اولین بار«یورن بارگر» [۹] در دسامبر۱۹۹۷ به کار برده است اتفاق نظر کامل جود دارد.تا ژوئیه۱۹۹۹ افزایش وبلاگها به نحو یکنواختی ادامه داشت و تعداد وبلاگهای اینترنتی بسیار اندک بود.اما زمانی که سروکله پیتاس[۱۰] (اولین ابزار رایگان وبلاگ نویسی- در ژوئیه۱۹۹۹)پیدا شده ناگهان صدها وبلاگ ساخته شد.در آگوست همان سال شرکت«پیرا» [۱۱] نیز بلاگر را که هنوز پر استفاده ترین ابزار وبلاگ نویسی است عرضه کرد،با سهولتی که این ابزارها ایجاد کردند موج وبلاگ نویسی به نحو سرسام آوری بالا گرفت(کرمی،۱۳۸۵) به طوری که سال۱۹۹۹ را اوج شکوفایی وبلاگها نامیدند.زیرا قبل از ایجاد ابزارهای تولید وبلاگ،وبلاگها توسط افرادی تهیه می شدند که با زبانHTML کــه برای طراحی وب به کار می رفت آشنا بودند،اما ظهور بلاگر و سایر نرم افزارهای رایگان تولید وبلاگ،این امکان را فراهم ساختند که هر فردی بتواند حتی بدون داشتن دانش گسترده فنی و تخصصی در زمینه رایانه و زبان برنامه نویسی با داشتن حداقل پیش زمینه در این مورد به ایجاد یک وبلاگ و روزآمد سازی و نگهداری آن بپردازند و ظهور همین ابزارها و نرم افزارها بود که سبب انفجار در تولید وبلاگها گردید.(Blood,۲۰۰۰)

● تاریخچه وبلاگ نویسی در ایران

وبلاگ نویسی در ایران عمر درازی ندارد،از عمر وبلاگ نویسی در ایران حدود۵سالی است که می گذرد.وبلاگ نویسی از سال۱۳۸۰ در ایران شروع به رشد نمود،اما از آن تاریخ تا کنون رشد فزاینده ای داشته و روز به روز به علاقه مندان آن افزوده می شود. (یعسوبی،۱۳۸۳)

اولین وبلاگ نویس ایرانی،سلمان جریری دانشجوی دانشگاه شریف است که وبلاگ خود را در ۱۶ شهریور ۱۳۸۰ به راه انداخت،او با وبلاگ ساده و بی سروصدای خود،نخستین وبلاگ نویس ایرانی است که البته وبلاگ او به دلیل عدم علاقه وی به موضوعات عمومی و توجه ویژه اش به مسائل تخصصی فناوری کمتر مورد توجه قرار گرفت.دو ماه بعد یعنی در ۱۴ آبان۱۳۸۰،حسین درخشان وبلاگی با نام«خود بزرگ بینی»را راه انداخت که بعدها به نام «سردبیر:خودم»تغییر نام یافت.

به تدریج تعداد بیشتری از افراد شروع به راه اندازی وبلاگ های شخصی کردند،در خرداد ۱۳۸۱نخستین سرور راه انداز بلاگ فارسی آغاز به کار کرد و این سرور پرشین بــلــاگ[۱۲] نامیده شد.قبل از راه اندازی پرشین بلاگ،بلاگر بی تردید محبوب ترین سرویس دهنده وبلاگ در بین ایرانیان وبلاگ نویس بود اما بعد از راه اندازی پرشین بلاگ،این سرویس فارسی محبوبیت خاصی پیدا کرد.(بینش،۱۳۸۵)

● تفاوت وب سایت و وبلاگ

▪ مهمترین تفاوتهای وبلاگ و وب سایت عبارتند از:

ـ ایجاد یک وبلاگ به تخصص و دانش خاصی نیاز ندارد و این مهمترین تفاوت وبلاگ و وب سایت به حساب می آید،همین امر باعث شده است که افراد زیادی به وبلاگ نویسی روی آورند.

ـ وبلاگ ها پویاتر از وب سایت می باشند.اکثر وب سایت ها ماهیتی ایستا و ساکن دارند و معمولا به سرعت تغییر نمی کنند یا اگر تغییر کنند بخش کوچکی از آنها تغییر می کند (به استثنای سایت های خبری)در حالی که اگر پس از ۱۰ روز به یک وبلاگ فعال مراجعه کنید اثری از نوشته های قبلی نمی بینید.(محمدی فرد،۱۳۸۵)

ـ تازه ترین مطلب در وبلاگ همیشه در بالا قرار دارد و مطالب کهنه به تدریج وارد آرشیو وبلاگ می شوند،در حالی که در وب سایت،مطلب جدیدی که به سایت اضافه می شود بسته به نظر پدید آورنده سایت در همه نقاط سایت می تواند قرار گیرد. (Golds borough , ۲۰۰۳)

ـ واحد وبلاگ،پست و واحد وب سایت صفحه می باشد.وبلاگ مجموعه ای از مدخل ها (پست ها)است که برعکس ترتیب تاریخی آورده می شوند.یعنی جدیدترین مدخل در بالای صفحه و مدخل های قدیمی در پایین صفحه قرار می گیرند،اما وب سایتها مجموعه ای ازصفحات می باشندکه ازطریق وب جهان گستر دردسترس قرار می گیرند.(بینش،۱۳۸۵)

● سرویس دهنده های وبلاگ

سرویس دهنده های وبلاگ،وب سایت هایی هستند که به وسیله آنها می توان به ایجاد و مدیریت وبلاگ اقدام نمود.امروزه دیگر لازم نیست که یک کاربر برای داشتن یک وبلاگ ساده،زبان برنامه نویسی HTML بداند،بلکه با ثبت نام در یکی از سایت های ارائه دهنده وبلاگ می تواند برای خود یک وبلاگ ایجاد کند.

تعدادی از سایت های ارائه دهنده وبلاگ عبارتند از:

۱) http://www.pitas.com/

۲) http://www.blogger.com/

۳) http://www.Grymatter.com/

۴) http://www.live Journal.com/

از میان این سایت ها«pitas»قدیمترین و«blogger»مشهورترین سایت های ارائه دهنده وبلاگ می باشند که بر فراهم آوری رایگان وبلاگ تکیه دارند.(اصنافی،۱۳۸۵)

ایجاد وبلاگ در سایت های غیر ایرانی برای ایرانیان با مشکلاتی از قبیل فونت فارسی و همچنین تاریخ شمسی همراه است اما سایت های ایرانی ارائه دهنده وبلاگ نیز وجود دارند که این مشکلات را مرتفع ساخته و با ایجاد الگوهای متنوع محیط دلپذیری را جهت ساختن یک وبلاگ به ساده ترین روش ممکن و عدم پرداخت هزینه مهیا نموده اند،این سایت ها عبارتند از:

۱) http://www.persianblog.com/

۲) http://www.blogfa.com/

۳) http://www.blogsky.com/

۴) http://www.takblog.com/

از میان سایت های فوق،«persianblog»دارای محبوبیت بیشتری است(اکبرپور،۱۳۸۲) زیرا اولین سرویس دهنده وبلاگ برای فارسی زبانان است که توسعه قابل توجهی داشته و روز به روز به دامنه کاربران آن اضافه می گردد.

● وبلاگ در دنیای کتابداری و اطلاع رسانی

کتابداران به عنوان متخصصان اطلاعاتی،برای رسیدن به پیشرفت های حرفه ای باید دانش خود را به روز کنند و در جریان تازه ترین رویدادها در حوزه کتابداری و اطلاع رسانی قرار گیرند(اصنافی،۱۳۸۵)از این رو وبلاگ که پدیده ای جدید در این حوزه است می تواند توانایی های حرفه ای این رشته را ارتقاء بخشد.بنابراین وبلاگها سریع جای خود را در کتابخانه ها پیدا کردند و کتابداران از جمله اولین افرادی بودند که از این پدیده جدید استقبال نموده و از آن برای انتشار عقاید،افکار و اطلاعات خود به روش های مختلف استفاده کردند.بلیندا ویور[۱۳] نویسنده خبرنامه«Incite»در انجمن کتابداری و اطلاع رسانی استرالیا می گوید:«هر چه بیشتر از وبلاگ استفاده می کنیم بیشتر به این نتیجه می رسیم که وبلاگ شکل مناسبی برای آگاهی رسانی جاری است.»

پائولاجی.هین[۱۴]می گوید:«وبلاگ ها برای کتابداران پدیده ای طبیعی هستند.»تعدادی از کتابداران به سرعت وبلاگها را به عنوان منابع مهم عقاید،اطلاعات،تفریح و سرگرمی شناخته اند مدارس و انجمن های کتابداری نیز وبلاگهایی برای اعضاء خود تهیه کرده اند و

کتابداران و دانشجویان رشته کتابداری و اطلاع رسانی هم در ایجاد وبلاگ های شخصی فعال اند.(کرمی،۱۳۸۵)

هر چند هنوز بطور دقیق معلوم نیست که چند وبلاگ کتابداری وجود دارد اما مفهوم وبلاگ و استفاده از آن در کتابخانه ها در حال گسترش است و برخی کتابخانه ها در وب سایت،وبلاگ هایی را ضمیمه کرده اند همانند لایبلاگ[۱۵]در کتابخانه عمومی ردوودسیتی[۱۶] کالیفرنیا و وبلاگ در کتابخانه عمومی گلن ویو[۱۷]در ایلینویز[۱۸]

محمد کریم صابری

دانشجوی کارشناسی ارشد علوم کتابداری و اطلاع رسانی واحد علوم و تحقیقات

نرگس شجاعی مهر

دانشجوی کارشناسی ارشد علوم کتابداری و اطلاع رسانی واحد علوم و تحقیقات

پانوشت ها:

۱. weblog

۲. online

۳.webloging

۴.Blogging

۵.weblogger

۶.bologger

۷.Bernerslee

۸.Andreesen

۹.yorn Barger

۱۰.pitas

۱۱.pyra

۱۲.persianblog

۱۳. Belinda weaver

۱۴.paula J. Hane

۱۵.Liblog

۱۶.Red wood city

۱۷.Glenview

۱۸.Illinois

فهرست منابع

۱. اصنافی،امیررضا(۱۳۸۴).«وبلاگ،ارمغان جدید اینترنت به کتابخانه ها».فصلنامه کتاب شماره۶۱

۲. اکبرپور،نیما(۱۳۸۲).«شما هم شروع کنید:بررسی سیستم های انتشار وبلاگ». دنیای کامپیوتر و ارتباطات،ویژه نامه وبلاگ،شماره۳۰

۳. بهبهانی،رضا(۱۳۸۳).«پدیده وبلاگ».کتاب ماه.شماره۱۲

۴. بینش،سیده مژگان(۱۳۸۵).«وبلاگ ها و نقش آنها در توسعه خدمات کتابخانه ای». مجله الکترونیکی پژوهشگاه اطلاعات و مدارک علمی ایران،دوره۶،شماره۲

۵. کرمی،طاهره(۱۳۸۴).«وبلاگ:دریچه ای نو در دنیای کتابداری و اطلاع رسانی»علوم و فناوری اطلاعات،دوره۲۱،شماره۱

۶.محمدی فرد،داوود؛ایرانشاهی،محمد(۱۳۸۵).«وبلاگ برای کتابداران و اطلاع رسانان». تهران:نشر چاپار،نشر لنجوان

۷. یعسوبی،حسین(۱۳۸۳).«راهنمای ساخت وبلاگ».انتشارات ناقوس

۸.Adelaide , Joyce(۲۰۰۳).”weblogs and Libraries”. Retrieved from: http://www.topicalbrief.com

۹.Blood,R(۲۰۰۰).”weblogs : a history and perspective”. Retrieved form http://www.rebeccablood.net/essays/web-history.html

۱۰.carver,B(۲۰۰۳).”Is it time to get blog ging? Retrieved from http://proquest.umi.com/pqdweb

۱۱.fichter,darlene(۲۰۰۳).”Blogs as a library Marketing Tool”

Retrieved from http://www.infotody.com/mls/infotody.com

۱۲.Golds borough , R(۲۰۰۳).”Blogs: the latest option in raising your voice online”. Retrieved from http://infotoday.com/linkup/ludo۵۱۵۰۳-goldsborough.htm

۱۳. Gyford , phil(۲۰۰۳)”An introduction to weblog terms for weblog readers “Retrieved from http://www.gyford.com/phil

۱۴.winer , D(۲۰۰۲)”The history of weblogs”. Retrieved from http://newhom.weblogs.com/historyofweblogs

---