تست های روانشناسی شخصیت چقدر قابل اعتمادند

محققان ژاپنی می گویند دیدن تصویر صورت انسان در ابرها یا نقاط سیاه روی یک صفحه کاغذ نشانه تخیل بالای افراد نیست, بلکه نشانه ای از اضطراب و استرس است

آزمون های روانشناسی شخصیت درست یا غلط؟

وقتی به ابرها یا موزاییک‌های شکسته نگاه می‌کنید، چه می‌بینید؟

محققان ژاپنی می‌گویند دیدن تصویر صورت انسان در ابرها یا نقاط سیاه روی یک صفحه کاغذ نشانه تخیل بالای افراد نیست، بلکه نشانه‌ای از اضطراب و استرس است. بررسی‌ها حاکی از این موضوع است که در افراد عصبی و مضطرب، مغز همیشه در حالت هشدار است و خطر را در جایی می‌بیند که شاید اصلا وجود نداشته باشد. این نوع آزمون‌ها برای تشخیص شخصیت افراد کم نیست اما واقعا قابل اطمینانند و می‌توان اضطراب و استرس یا وسواس را از روی آنها تشخیص داد؟ با دکتر حسین ابراهیمی مقدم، روان‌شناس عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی در همین رابطه گفت‌وگو کرده‌ایم.

آیا با انجام آزمون‌‌های روان‌شناسی می‌توان شخصیت افراد را تشخیص داد؟

برای اندازه‌گیری شخصیت افراد از ابزارهای مختلفی می‌توان استفاده کرد. یکی از بهترین روش‌ها گفت‌وگو و مشاهده است که روان‌شناسان به صورت حرفه‌ای و براساس تکنیک آن را انجام می‌دهند. این گفت‌وشنود با مکالمه و دیدگاه یک فرد عادی بسیار متفاوت است. روان‌شناسان حین صحبت با یک فرد برای اندازه‌گیری استرس و اضطراب او به نکته‌های ریزی مثل عرق روی پیشانی، تنگی و گشادی مردمک چشم و مسائلی از این قبیل توجه دارند. برای تشخیص برخی اختلال‌ها مثل افسردگی هم آزمون‌های استانداردی وجود دارد.

تصاویر و نقاشی‌هایی که گاهی می‌بینیم در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌چرخد و افراد با انتخاب یک عکس یا مرتب کردن آنها یا پاسخ به برخی سوالات نامربوط سعی می‌کنند بفهمند چه شخصیتی دارند هم از این قبیل آزمون‌هاست؟

نه الزاما. آزمون‌ها به ۲ گروه تقسیم می‌شوند؛ آزمون‌های عینی و آزمون‌های فرافکن. آزمون‌های عینی به انواعی گفته می‌شود که با ابزار و وسایل خاصی انجام می‌شود و فرد با انجام فعالیت‌های مختلف، نمره‌هایی را در آن به دست می‌آورد و براساس آن نمره‌ها ویژگی‌های خاصی مثل هوش، شخصیت‌هایی مثل درون‌گرایی و برون‌گرایی یا حالاتی مثل استرس اندازه‌گیری می‌شود. این آزمون‌ها به صورت استاندارد در کشور ما هم به کار گرفته می‌شوند. آزمون‌های فرافکن در واقع تصاویر خاص و مبهمی هستند که به افراد ارائه می‌شوند و هر شخص تفسیر خاصی از آن دارد.

یکی از معروف‌ترین این آزمون‌ها تصویر لکه جوهر است؟

بله، این تصاویر را برای اولین بار یک عینک‌ساز طراحی کرد. این فرد تصویری از قاب عینک را نقاشی کرد و چون از آن خوشش نیامد آن را مچاله و در سطل زباله انداخت. فردای آن روز به این نتیجه رسید که یکی از طراحی‌هایش مناسب بوده است و وقتی کاغذ مچاله‌شده را باز کرد چیزی شبیه شکلی خاص دید. این تصویر را به همسرش نشان داد و متوجه شد او تصویر دیگری را می‌بیند و این موضوع اساس کار این آزمون شد که به نام «رورشاخ» معروف است.

به عبارتی این‌گونه آزمون‌ها ثابت می‌کنند افراد با ویژگی‌های شخصیتی متفاوت برداشت‌های متفاوتی از یک تصویر دارند؟

بله، به این آزمون اصطلاحا «تکه ابر» هم می‌گویند. افراد مختلف در مشاهده ابرها یا لکه جوهر تصویرهای خاصی می‌بینند. برای تعبیرهای مختلف نیز تفسیرهای استانداردی وجود دارد و روان‌شناس‌ می‌تواند به واسطه آنچه هر فرد تجسم می‌کند شخصیت او را شناسایی کند.

همیشه تصاویر آزمون‌های روان‌شناسی اشکالی مبهم است؟

نه الزاما. در برخی آزمون‌ها تصاویر مبهم نیست. مثلا خانمی جلوی در یک اتاق نمایش داده می‌شود. افراد مختلف با مشاهده این تصویر تعابیر متفاوتی دارند. مثلا یک فرد مضطرب گمان می‌کند این خانم داخل اتاق را می‌بیند تا مطمئن شود اوضاع مرتب است اما یک فرد افسرده ممکن است این‌گونه تعبیر کند که این خانم مراقب کودکش است و...

نتایج قابل اطمینان است؟

نتایج معمولا درست است و از آن در کنار آزمون‌های استاندارد عینی می‌توان استفاده کرد. البته به شرطی که فردی ماهر در این زمینه آنها را تفسیر و تعبیر کند. هر فردی نمی‌تواند و صلاحیت تفسیر نتایج را ندارد.

سلامت ایران