۲۰۰۵, سال افزایش قدرت سیاسی زنان

میشل باچلت رهبر مبارزات انتخاباتی ریاست جمهوری شیلی زنی است سوسیالیست كه خود یكی از قربانیان شكنجه است به سختی می شد باور كرد كه وی بتواند در كشوری محافظه كار و مذهبی پیروز انتخابات شود شیلی ۱۶ میلیون نفر جمعیت دارد و یكی از كشورهای امریكای لاتین و برخوردار از ثبات اقتصادی و سیاسی است

خانم صدراعظم آنگلا مركل؛ خانم رئیس‌جمهور الن جانسون سیرلیف؛ خانم...

قدرت گرفتن زنان در كشورهای مختلف جهان، این روزها رواج توجه‌برانگیزی یافته است. در سالی كه گذشت، شاید بیش از هر زمان دیگری، زنان به ریاست‌جمهوری رسیدند یا شخص اول كشورهایشان شدند. اتفاقی كه در برخی موارد برای اولین بار در طول تاریخ رخ می‌داد: اولین رئیس‌جمهور زن شیلی، اولین رئیس‌جمهور زن برگزیدهٔ افریقا، اولین صدراعظم زن آلمان...

شاید بتوان گفت موفق‌ترین سال سیاست‌ورزی زنان در تاریخ، همین سال گذشته بوده است. بر همین اساس، بد نیست نگاهی به موفقیت‌های زنان در این سال داشته باشیم.

●میشل باچلت، رئیس‌جمهور شیلی

رهبر مبارزات انتخاباتی ریاست‌جمهوری شیلی زنی است سوسیالیست كه خود یكی از قربانیان شكنجه است. به‌سختی می‌شد باور كرد كه وی بتواند در كشوری محافظه‌كار و مذهبی پیروز انتخابات شود. شیلی ۱۶ میلیون نفر جمعیت دارد و یكی از كشورهای امریكای لاتین و برخوردار از ثبات اقتصادی و سیاسی است.

اولین دور انتخابات شیلی در دسامبر ۲۰۰۵ برگزار شد و میشل باچلت، با كسب ۴۶ درصد آرا، بالاترین رأی را آورد. در چند روز آخر به‌نظر می‌رسید كه آرای او كاهش پیدا كند و نتواند ۵۰ درصد آرای لازم برای پیروزی در اولین دور انتخابات را كسب كند. با این وصف، مردم شیلی به او كه شرح حالش آمیخته‌ای از وقایع تاریخی كشور و زندگی‌ای پررنج است توجه داشتند.

باچلت ۵۴ ساله كاندیدای احزاب متحد چپ‌گرا و میانه‌روی شیلی بود كه از زمان سقوط دولت نظامی و بازگشت دموكراسی، ۱۶ سال است كه زمام امور شیلی را در دست دارند.

در دور دوم انتخابات ریاست‌جمهوری در ۱۵ ژانویهٔ ۲۰۰۶، میشل باچلت رقیب محافظه‌كار خود، سباستیان پیزا، را كه بازرگانی میلیاردر بود، با كسب ۶ درصد آرای بیشتر شكست داد.

پیش از پیروزی میشل، سه زن دیگر در قارهٔ امریكا به ریاست‌جمهوری انتخاب شده بودند: جانت جاگان از گینه، میریا موسكوز از پاناما، و ویولتا چامارو از نیكاراگوئه. آنان به‌دلیل شهرت همسرانشان توانستند در انتخابات پیروز شوند. اما باچلت اولین زنی است كه بدون تأثیر شهرت همسر به این مقام رسیده است.

باچلت همیشه می‌گوید: «من فقط یك زن شیلیایی هستم، نه كمتر و نه بیشتر. مانند میلیون‌ها شیلیایی دیگر كار می‌كنم، مراقب خانه و خانواده‌ام هستم و دخترم را به مدرسه می‌رسانم. علاوه بر این، شیلیایی‌ای هستم كه احساس می‌كند باید برای برخورداری از عدالت و خدمات اجتماعی مبارزه كند.»

افرادی كه با او كار می‌كنند می‌گویند كارگری است خستگی‌ناپذیر كه كم می‌خوابد و از تفریح و میهمانی لذت می‌برد. خودانگیخته است و مهربان خنده‌رو و، در موقع لزوم، عبوس و اخمو وی دو بار ازدواج كرده و از دو ازدواج خود سه فرزند دارد و پس از جدایی از همسر دومش، سه فرزند خود را به‌تنهایی بزرگ كرده است.

میشل باچلت در ۲۹ سپتامبر ۱۹۵۱ در سانتیاگو به دنیا آمد. پدرش افسر نیروی هوایی بود و میشل همراه پدر به سراسر شیلی سفر كرد.

در ۱۹۷۰ وارد كالج پزشكی شد و در همین زمان نیز به گروه جوانان سوسیالیست پیوست. پدرش در آن زمان ژنرال ارتش و یكی از مشاوران نزدیك رئیس‌جمهور تازه انتخاب‌شده، سالوادر آلنده، بود.

زمانی كه ارتش، در كودتای نظامی خونین ۱۱ سپتامبر ۱۹۷۳، آلنده را سرنگون كرد، آلبرتو باچلت نیز دستگیر شد و پس از ۶ ماه شكنجهٔ مداوم و سخت، در مارس ۱۹۷۴ درگذشت.

میشل ۲۳ ساله، ضمن ادامهٔ تحصیل، مخفیانه به كسانی كه به دست عوامل رژیم دیكتاتوری پینوشه آزار و شكنجه می‌شدند كمك می‌كرد. این شرایط زیاد دوام نداشت زیرا در ژانویهٔ ۱۹۷۵، پلیس مخفی شیلی او را به همراه مادرش دستگیر كرد و به یك شكنجه‌گاه شناخته‌شده كه زیر نظر یك گروه نظامی اداره می‌شد منتقل كرد.

حدود یك ماه بعد، هر دو آنها آزاد شدند و كشور را ترك كردند و ابتدا به استرالیا و سپس به آلمان شرقی رفتند. باچلت در ۱۹۷۹، به همراه پسر یك‌ساله‌اش سباستین، به شیلی برگشت و در ۱۹۸۲ توانست دانشنامهٔ خود را در رشتهٔ پزشكی عمومی دریافت كند، اما رژیم نظامی پینوشه اجازه نداد كه تخصص بگیرد. ولی باچلت، با همهٔ مشكلات، به تحصیل ادامه داد و در رشتهٔ پزشكی كودكان و بهداشت عمومی فارغ‌التحصیل شد. در ۱۹۸۴، وی در یك سازمان غیردولتی كه هدف آن كمك به قربانیان دیكتاتوری حاكم بود شروع به كار كرد. در همین سال دومین فرزندش فرانسیسكا به دنیا آمد.

در ۱۹۹۰، پس از سقوط دیكتاتوری نظامی، باچلت با سمت پزشك، عضو كمیتهٔ ملی مبارزه با ایدز، و سپس مشاور سازمان جهانی بهداشت، فعالیت خود را در زمینهٔ بهداشت آغاز كرد.

در شیلی این باور وجود داشت كه سوسیالیست‌ها از نقش نظامیان در كشور و مسائل نظامی اطلاع كافی ندارند. به همین دلیل میشل ابتدا در آكادمی استراتژی و سیاست سانتیاگو و سپس در كالجی واقع در واشنگتن امریكا در زمینهٔ دفاع نظامی منطقه‌ای به تحصیل پرداخت.

در سال ۲۰۰۰ كه ریكاردو لاگوس در انتخابات ریاست‌جمهوری پیروز شد، میشل باچلت را به سمت وزیر بهداشت انتخاب كرد تا در این بخش اصلاحات لازم را انجام دهد. دو سال بعد، او اولین وزیر دفاع زن شد. محبوبیت او زمانی اوج گرفت كه تلاش كرد بین نظامیان و مردم عادی شیلی صلح و آشتی برقرار كند.

باچلت و لاگوس از اعضای ائتلاف چهارحزبی هستند كه هدف آن رشد اقتصادی و توزیع منافع در بین تمام اقشار جامعه است.

انتخابات دسامبر ۲۰۰۵ و ژانویهٔ ۲۰۰۶ شیلی چهارمین انتخاباتی بود كه از سال ۱۹۹۰، پس از خاتمهٔ ۱۷ سال دیكتاتوری نظامی، در این كشور برگزار می‌شد.

ریكاردو لاگوس روز انتخابات را «روز تاریخی» و پیروزی اولین زن رهبر را در شیلی «پیروزی تاریخی» نامید.

آقای پیزا، كه با كسب ۵۱/۴۶ درصد آرا از خانم باچلت شكست خورده بود، شكست خود را به سرعت اعلام كرد و ضمن تبریك به باچلت گفت كه می‌خواهد در برابر میلیون‌ها زنی كه سرانجام، با قدرت و سرسختی، موقعیتی را كه سزاوار آن بوده‌اند به‌دست آورده‌اند، سر تعظیم فرود آورد.

میشل باچلت نیز از هزاران هوادار خود، كه در مقابل ستاد انتخاباتی او در سانتیاگو پایتخت شیلی جمع شده بودند، تشكر كرد و گفت: «دوستان من، ۲۰ سال پیش چه كسی فكر می‌كرد مردم شیلی زنی را به‌ ریاست‌جمهوری انتخاب كنند؟ اكنون این واقعه رخ داده است زیرا هموطنان ما چنین خواستند. مردم شیلی، متشكرم! از میلیون‌ها رأیی كه به من دادید تشكر می‌كنم! می‌خواهم همراه شما به جادهٔ وسیع آزادی كه بنا خواهیم كرد قدم بگذارم.»

باچلت در مبارزات انتخاباتی برنامهٔ خود را چنین اعلام كرد كه می‌خواهد سطح بهداشت عمومی، آموزش و خانه‌سازی را ارتقا دهد، با افزایش میزان جرایم مبارزه كند، بیكاری را كاهش دهد و مشاغل بیشتری به‌وجود آورد، سیاست بازار آزاد سالم را، كه در دو دههٔ گذشته شیلی را به یكی از قوی‌ترین كشورهای منطقه تبدیل كرده است، ادامه دهد و، مهم‌تر از همه، دستگاه امنیتی شیلی را اصلاح كند. او قول داده است كه تا پایان دورهٔ ریاست‌جمهوری‌اش در سال ۲۰۱۰، نظام حمایت اجتماعی‌ای به‌وجود آورد كه همهٔ مردم شیلی آرامش و شغلی آبرومند داشته باشند. او گفت: «می‌خواهم مردم شغلی به‌دست آورند كه برازندهٔ آنان باشد. نمی‌خواهم در دسامبر اخراج و مجدداً در مارس به كار مشغول شوند. می‌خواهم فاصلهٔ بین فقیر و ثروتمند را كم كنم و به زنان و افراد بومی نقش بیشتری بدهم.»

باچلت در كشوری انتخاب شده كه طلاق تا دو سال پیش در آن ممنوع بود و جنبهٔ قانونی نداشت. آمار نشان داده است كه ۲۸۰ هزار رأی خانم باچلت به جوانان تعلق دارد، جوانانی كه در زمان زمامداری آلنده و دیكتاتوری پینوشه نبوده‌اند.

الیزابت ورث، خبرنگار ویژه كه در ستاد انتخاباتی باچلت حضور داشته، چنین می‌گوید: «پیروزی باچلت بزرگ‌تر از آن بود كه تصور می‌كردیم. پس از اعلام نتایج، از پنجره كه به بیرون نگاه كردم، هزاران زن و مرد و پیر و جوان را دیدم كه به طرف فضای باز جلو ستاد می‌آمدند، در گروه‌های چهار و پنج و حتی بیست یا سی نفره، و بعضی پوستر و پرچم با خود حمل می‌كردند. بعضی از پوسترها متعلق به زمان آلنده بود. به مردم نگاه می‌كردم تا كسانی را ببینم كه زمامداری آلنده و دیكتاتوری پینوشه را پشت سر گذاشته بودند. مردی جلو آمد و ساختمانی را به من نشان داد و گفت: من در آن ساختمان شكنجه شدم. سی سال بود كه از دخالت در سیاست وحشت داشتم. اما حالا راهی طولانی را طی كرده‌ام تا به اینجا بیایم. مرد دیگری هم گفت: ۱۶ سال تبعید بودم و این پیروزی برای بسیاری از مردم ارزش زیادی دارد.»

ورث در ادامه می‌گوید: «باچلت بعد از اعلام نتایج انتخابات گفت: چه كسی تصور می‌كرد كه من در این كشور محافظه‌كار و سنتی پیروز شوم؟ من زندگی راحتی نداشتم. خشونت همهٔ چیزهایی را كه دوست داشتم از بین برد. من قربانی نفرت شدم و می‌خواهم زندگی‌ام را وقف تبدیل این نفرت به درك و تحمل و عشق كنم.»

در شیلی، زنان و مردان در محل‌های جداگانه‌ای رأی دادند. حتی در مناطقی كه می‌بایست با هم رأی می‌دادند، خود آنان، صف زنان و مردان را جدا كردند. دلیلش این بود كه زنان نمی‌خواستند زیر فشار مردان رأی بدهند. یكی از زنانی كه رأی می‌داد به ورث گفت: «من با میشل باچلت مخالفم چون یك زن مطلقه است. برای همین به پیزا رأی می‌دهم.» زن دیگری هم گفت: «ممكن است به شما بگویند این انتخابات برای مسائل اقتصادی و افزایش دستمزدهاست، اما من می‌گویم این انتخابات برای رنجی است كه كشیده‌ایم. رنج و عذابی كه در دوران دیكتاتوری پینوشه كشیدیم.»

در یكی دیگر از محل‌های رأی‌گیری، مردی به ورث گفت: «من به باچلت رأی می‌دهم چون سازمان‌دهندهٔ خوبی است و توانسته است یك خانواده را سرپرستی كند.» زن دیگری هم گفت به پیزا رأی می‌دهد چون اعتقاد دارد او سازمان‌دهندهٔ خوبی است كه توانسته عدهٔ زیادی را زیر نظر خود به كار بگمارد.

امروز سران و رهبران رژیم پینوشه در دادگاه‌های شیلی در انتظار محاكمه به‌سر می‌برند و خود پینوشه نیز برای جنایاتی كه مرتكب شده محاكمه خواهد شد.

باچلت می‌گوید: «ما باید دوستدار عدالت باشیم و بگذاریم دادگاه‌ها عدالت را برقرار كنند، و شیلی را به سمت مصالحه و آشتی حركت دهیم.»

مراسم سوگند رئیس‌جمهور میشل باچلت در یازدهم مارس برگزار خواهد شد.

(ترجمهٔ معصومه پیروزبخت)

احسان ابطحی

---