نوک انگشت هایم یخ می کند, دکتر

این شکایت, شکایت خیلی از خانم هاست

هنوز هم تصویر ذهنی ما از سرما همان است که از کودکی‌ها در ذهنمان نقش بسته است. آدمی که از دهانش بخار بیرون می‌آید و نوک دماغ و گوش‌هایش از سردی هوا قرمز شده‌اند. شاید هم دختربچه‌ای به یادمان می‌آید که دستانش را مدام به هم می‌مالد و میانشان «ها» می‌کند...

این تصویر دقیقا همان چیزی است که از کارتون‌های دوران کودکی به یادمان مانده است. از دخترک کبریت‌فروش گرفته تا آنت و حتی هایدی! اما جالب‌تر از همه آن است که این تصاویر کودکانه کم و بیش تظاهرات یک بیماری شایع میان‌ خانم‌هاست. بیماری مرموزی که به نام کاشف‌اش «موریس رینود» نام‌گذاری شده است.

بیماری رینود و پدیده رینود، هر دو در واقع یک اتفاق را توصیف می‌کنند، سوزن سوزن شدن و رنگ‌پریدگی و تغییر رنگ انتهاهای بدن در اثر سرما یا استرس. منظور از انتهاهای بدن، نوک انگشتان دست، پا و حتی نوک بینی و لاله گوش است. این نواحی معمولا توسط شریانچه‌ها یا مویرگ‌های بسیار ریزی خون‌رسانی می‌شوند. در بدن برخی افراد این رگ‌های ریز در پاسخ به سرما یا فشار و استرس، به شدت تنگ می‌شوند. بنابراین خون بسیار کمی به نواحی انتهایی بدن می‌رسد و علائم رینود ایجاد می‌شوند. وقتی علائم رینود به عنوان عارضه بیماری خاصی مانند لوپوس یا اسکلرودرمی یا حتی در اثر سیگار کشیدن به وجود بیایند، اصطلاحا گفته می‌شود پدیده رینود. اما اگر این علائم بدون هیچ علت مشخصی بروز کند، پزشکان آن را بیماری رینود می‌نامند.

● علایم و عوارض رینود

شدت بروز نشانه‌های رینود بستگی به میزان تنگ شدن عروق دارد. وقتی این تنگی به طور متناوب و طولانی اتفاق بیفتد، علائم هم به شکل شدیدتری دیده می‌شوند. اما به هر حال ۳ علامت حتما در یک حمله رینود دیده می‌شوند: سرد شدن انگشتان دست و پا، تغییر رنگ و بروز رنگ‌پریدگی انگشتان، احساس خواب رفتن و سوزن سوزن شدن عضو پس از قرار گرفتن مجدد در محیط گرم. در ابتدای حمله رینود پوست انگشتان معمولا سفید و رنگ‌پریده می‌شود. اما با طول کشیدن شرایط سرما و استرس، انگشتان بی‌حس و پوست آنها آبی می‌شود. اگر فرد وارد محیط گرم‌تر بشود یا استرس موجود از بین برود، نوک انگشتان کم‌کم حالتی شبیه خواب رفتن پیدا می‌کنند و رنگ آنها هم قرمز می‌شود. البته این مراحل در همه افراد شبیه هم نیست. حتی بیشتر مواقع همه انگشتان هم درگیر نمی‌شوند. یعنی مثلا ۳ یا ۴ انگشت دچار حمله رینود می‌شوند. علاوه بر آن این پدیده یا بیماری همیشه هم مخصوص انگشتان نیست.

بینی، لب‌ها و گوش‌ها هم مکان‌های شایعی برای حمله رینود محسوب می‌شوند. علایم رینود در اغلب موارد بسیار خفیف هستند. به‌طوری که خود فرد کاملا راه‌های پیشگیری و حل این مشکل را به مرور می‌آموزد. اما گاهی هم انقباض مویرگ‌ها آنقدر شدید می‌شود که بافت انتهای انگشتان به دلیل نرسیدن خون و اکسیژن گانگرنه می‌شود. یعنی بافت زنده می‌میرد و زخم‌هایی روی انگشتان به جا می‌ماند. در چنین حالتی است که فرد باید به پزشک مراجعه کند و درمان شود وگرنه عوارض وحشتناکی از این بیماری به ظاهر ساده ایجاد خواهد شد. اما در انواع خفیف و معمولی رینود فقط آموختن راه‌هایی برای پیشگیری از حمله علائم کافی است.

● پیشگیری و درمان

همان‌طور که گفته شد، موارد شدید رینود حتما نیاز به درمان دارند. البته قرار نیست با روش‌های درمانی موجود، بهبود کامل اتفاق بیفتد. اما کم شدن شدت و طول دوره علائم و نیز جلوگیری از زخم شدن انتهای انگشتان جزو اهداف اصلی درمان هستند. داروهای مورد استفاده در این بیماری همگی اثر گشادکنندگی عروقی دارند. نیفدیپین، پرازوسین و لوزارتان از داروهای مورد استفاده در این بیماری هستند. اما گاهی بیماری آنقدر شدید است که کار به جراحی هم می‌کشد. مانند قطع کردن اعصابی که باعث تنگ شدن مویرگ‌ها می‌شوند یا حتی بریدن عضوی که بافت زنده آن از بین رفته است! پیشگیری از رینود با چند قدم ساده شروع می‌شود:

▪ ترک سیگار: دود سیگار چه خود فرد سیگار بکشد چه اطرافیان، باعث تنگ شدن عروق و شروع حمله می‌شود.

▪ تمرینات منظم بدنی: این کار باعث بهبود جریان خون در کل بدن خواهد شد.

▪ مقابله با استرس: آموختن راه‌های کنترل استرس باعث کاهش قابل‌توجه شدت و دفعات حمله رینود می‌شود.

▪ کنار گذاشتن کافئین: این ماده که در قهوه به میزان زیادی وجود دارد می‌تواند عروق بدن را به شدت تنگ کند. بنابراین کم مصرف کردن آن باعث جلوگیری از رینود می‌شود.

▪ مراقبت ویژه از دست‌ها و پاها: پوشیدن جوراب‌ها یا دستکش‌های تنگ، فشار زیادی روی عروق وارد می‌کند و جریان خون را کندتر از حالت طبیعی خواهد کرد. ولی گرم نگه داشتن دست‌ها و پاها از شروع حملات رینود جلوگیری خواهد کرد.

▪ مشاوره با پزشک در مورد تغییر برخی داروها: قرص‌های جلوگیری از بارداری، برخی درمان‌های سرماخوردگی (ضداحتقان) و نیز گروهی از داروهای قلبی به نام بتابلاکرها باعث تشدید حملات رینود می‌شوند. البته تغییر یا قطع چنین داروهایی حتما باید طبق نظر پزشک صـورت بـگـیـرد.

منبع: مایو کلینیک

● به افتخار دکتر موریس رینود

دکتر موریس‌رینود در سال ۱۸۳۴ در فرانسه متولد شد. در آن زمان پدر او استاد معروفی در دانشگاه پزشکی پاریس بود و موریس هم پس از پایان دبیرستان وارد دانشکده پزشکی شد. او در دوران تحصیل به دلیل سماجت برای کشف علت اصلی و ریشه‌ای بیماری‌ها معروف شده بود. در زمستان سال ۱۸۶۲ وقتی باید شروع به نگارش رساله دکترای خود می‌کرد، متوجه موضوع جالبی شد.

موریس هر روز صبح در راه بیمارستان، خانمی را می‌دید که او هم به محل کار خود می‌رفت. ولی نکته‌ای که توجه موریس‌ را جلب کرد، انگشتان این زن بود. همیشه اول صبح انگشتان او به شدت رنگ‌پریده به نظر می‌رسید. اما وقتی موریس و این زن هر دو سوار ماشین‌های حمل و نقل عمومی می‌شدند، رنگ انگشتان زن کم‌کم تغییر می‌کرد و به حالت اولیه برمی‌گشت. دکتر موریس رینود همین پدیده را به‌عنوان موضوع رساله دکترای خود انتخاب کرد. او توانست علت این اتفاق را کشف کند و به همین دلیل نام این پدیده، رینود گذاشته شد.