یک سال با طعم انتخابات

نزدیک به یک سال از انتخابات ریاست جمهوری دهم می گذرد, اما این انتخابات بقدری حاشیه داشت که هنوز هم در روزنامه ها و رادیو و تلویزیون اخباری در مورد آن می شنویم و هنوز هم در برخی دادگاه ها, رسیدگی به جرایمی که در حوادث پس از انتخابات انجام شد ادامه دارد

نزدیک به یک سال از انتخابات ریاست جمهوری دهم می‌گذرد، اما این انتخابات بقدری حاشیه داشت که هنوز هم در روزنامه‌ها و رادیو و تلویزیون اخباری در مورد آن می‌شنویم و هنوز هم در برخی دادگاه‌ها، رسیدگی به جرایمی که در حوادث پس از انتخابات انجام شد ادامه دارد. حاشیه‌های انتخابات اخیر آنقدر دنباله‌دار شد که الان، با وجود این که یک سال از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری دهم می‌گذرد، تصویر این انتخابات و مسائل مرتبط با آن در ذهن همه مردم ما ساری و جاری است.

در سالگرد این انتخابات و در حالی که حاشیه‌های انتخابات ریاست جمهوری دهم رفته‌رفته کمرنگ می‌شود، بر حوادثی که بعد از این انتخابات جنجالی اتفاق افتاد مروری می‌کنیم.

انتخابات ریاست جمهوری دهم را از جنبه‌های مختلف می‌توان‌ متفاوت‌ترین انتخابات انجام شده در تاریخ جمهوری اسلامی ایران قلمداد کرد.

در این دوره از انتخابات از چند هفته مانده به روز رای‌گیری، فضای کشور از آنچنان شور و هیجانی برخوردار بود که پیش از این در کمتر انتخاباتی شاهد آن بودیم. مردم به صورت سازمان یافته و حتی خودجوش با برگزاری تجمعات مختلف،‌ حمایت خود را از کاندیداهای مورد علاقه خود اعلام می‌کردند و در برخی نقاطی که حامیان کاندیداهای رقیب، با یکدیگر برخورد داشتند به صورت مسالمت‌آمیز به رجزخوانی برای یکدیگر می‌پرداختند. فعالیت‌های حامیان کاندیداها در این انتخابات آنقدر سنجیده و پخته صورت گرفت که با توجه به حوادثی که بعد از انتخابات رخ داد، آحاد جامعه به این مساله اذعان کردند که بلوغ سیاسی عموم مردم بسیار بالاتر از برخی از نخبگان سیاسی بود. علاوه بر حضور این چنینی مردم، گروه‌ها و جریانات مختلف نیز که بعضا در برخی از انتخابات قبلی به حالت قهر، صحنه را خالی می‌کردند و به قول خود شرکت در انتخابات را تحریم می‌کردند در این دوره با تمام قوا حاضر شدند و همین مسائل باعث شد تا از مدت‌ها قبل بتوان پیش‌بینی کرد که انتخابات ریاست جمهوری دهم یکی از باشکوه‌ترین انتخابات خواهد بود.

براساس تقویم انتخاباتی،‌ رای‌گیری در روز ۲۲ خرداد برگزار شد و آماری که بعدا منتشر شد حکایت از حضور کم‌سابقه مردم در پای صندوق‌های رای داشت.

رفته رفته با غروب خورشید روز رای‌گیری، گمانه‌زنی‌ها در مورد این که کدام کاندیدا پیروز رقابت خواهد بود قوت گرفت و در عصر روز جمعه برخی خبرگزاری‌ها اعلام کردند که براساس اخبار رسیده از سراسر کشور، محمود احمدی‌نژاد، پیروز انتخابات است. از سوی دیگر میرحسین موسوی که دیگر کاندیدای پرطرفدار انتخابات بود و با شعارهای خود توانسته بود هواداران زیادی برای خود کسب کند در آخرین دقایق روز ۲۲ خرداد، در کنفرانسی خبری اعلام کرد که «با توجه به اطلاعاتی که من از سطح کشور دریافت کرده ام برنده قطعی این انتخابات بنده هستم».

فردای انتخابات، نتایج رسمی اعلام شده حکایت از پیروزی قطعی احمدی‌نژاد در دور اول داشت و براساس اعلام وزارت کشور محمود احمدی‌نژاد با کسب ۲۴ میلیون و ۵۲۷ هزار و ۵۱۶ رای که برابر با ۶۳/۶۲ درصد از کل آرای ماخوذه بود به عنوان دهمین رئیس‌جمهوری کشورمان معرفی شد.

اما اعلام رسمی وزارت کشور و معرفی رئیس‌جمهور منتخب باعث نشد که شور و هیجان حاکم بر کشور که از زمان تبلیغات باقی مانده بود فروکش کند، بلکه از همان بعد از ظهر روز شنبه و ساعاتی بعد از اعلام رسمی نتایج از سوی وزارت کشور، در شهر تهران و برخی دیگر از شهرها تجمعات و درگیری‌هایی به وجود آمد که کم‌کم در خبرها به «حوادث پس از انتخابات» یا «اغتشاشات بعد از انتخابات» معروف شدند.

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی، بعدازظهر روز ۲۳ خرداد در پیام مهمی، ضمن تقدیر از مردم به خاطر حضور گسترده در انتخابات اعلام کردند: گمان بر این است که دشمنان بخواهند با گونه‌ای از تحریکات بدخواهانه، شیرینی این رویداد را از کام ملت بزدایند. ایشان با تاکید بر این که «همواره باید شنبه‌ پس‌از انتخابات، روز مهربانی و بردباری باشد» افزودند: چه طرفداران نامزد منتخب و چه هواداران دیگر نامزدهای محترم،‌ از هر گونه رفتار و گفتار تحریک‌آمیز و بدگمانانه پرهیز کنند.

● هفته داغ تجمعات

با وجود این توصیه‌ها و تذکرها، بازار تجمعات قانونی و غیرقانونی طرفداران دو کاندیدای اصلی انتخابات، در هفته اول بعد از انتخابات همچنان داغ بود و گروهی از اراذل و اوباش نیز با سوء‌استفاده از فضای ملتهب کشور، از همان روز ۲۳ خردادماه دست به تخریب و به آتش کشیدن اموال عمومی در بعضی از شهرها و بویژه تهران زدند.

روز یکشنبه ۲۴ خرداد،‌ کاندیدای پیروز یعنی محمود احمدی‌نژاد که هنوز مدتی به پایان دوره ریاست جمهوری قبلی‌اش باقی مانده بود در کنفرانسی خبری به سوالات خبرنگاران داخلی و خارجی پاسخ گفت و بعد از کنفرانس خبری هم به اجتماع هوادارانش که در میدان ولیعصر تهران تجمع کرده بودند رفت و در آنجا به سخنرانی پرداخت. به کار بردن لفظ «خس و خاشاک» در همین مراسم بود که باعث شد بسیاری از معترضان، این واژه را به عنوان توهینی به خود قلمداد کنند و با وجود توضیحات پایگاه اطلاع‌رسانی رئیس‌جمهوری مبنی بر این که خطاب رئیس‌جمهور در آن سخنرانی، به اغتشاشگران بوده است، واکنش‌ها نسبت به این سخنان احمدی‌نژاد تا مدت‌ها ادامه داشت.

در همان عصر روز یکشنبه، میرحسین موسوی که به نتایج اعلام شده انتخابات بشدت معترض بود در دیداری با رهبر انقلاب اسلامی، ضمن ارائه گزارشی به بیان دیدگاه‌های خود درباره روند انتخابات پرداخت. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در این دیدار با اشاره به تاکیدهای صورت گرفته به شورای نگهبان برای رسیدگی دقیق به اعتراضات خاطرنشان کردند: در دوره‌های قبلی انتخابات نیز برخی افراد و نامزدها مسائلی داشتند که از طریق شورای نگهبان به عنوان مرجع قانونی رسیدگی به شکایات انتخاباتی پیگیری کردند و طبعا در این دوره نیز مسائل باید از طریق قانونی دنبال شود.

با وجود این تاکید رهبری روز ۲۵ خردادماه معترضان به نتایج انتخابات به خیابان‌ها آمدند و میرحسین موسوی نیز در این تجمعات حضور یافت. اغتشاشگران که چنین تجمعاتی را بستر مناسبی برای عملی کردن برنامه‌های خود می‌دیدند با حمله به پایگاه بسیج مقداد، باعث بوجود آمدن درگیری و تیراندازی شدند که در این حوادث ۷ نفر کشته شدند.

در پی بروز این درگیری‌ها و ادامه یافتن اعتراضات،‌ روز ۲۶ خرداد میدان ولیعصر مجددا شاهد تجمعی دیگر بود که البته این بار به صورت قانونی و به دعوت شورای هماهنگی تبلیغات اسلامی برگزار می‌شد و شرکت‌کنندگان در پایان مراسم در قطعنامه‌ای،‌ هر گونه اغتشاش و آشوب به بهانه اعتراض را محکوم کردند.

بعد از این راهپیمایی و در پی خطبه‌هایی که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در نماز جمعه روز ۲۹ خرداد بیان کردند تا حدود زیادی، معترضان به نتیجه انتخابات راه خود را از اغتشاشگران جدا کردند.

شورای نگهبان هم در این دوره از انتخابات برای رسیدگی بیشتر به اعتراضات، مهلت قانونی ۱۰ روزه رسیدگی را با تایید رهبری، به مدت ۵ روز تمدید کرد و علاوه بر این هیاتی ۶ نفره را نیز مامور دیدار با کاندیداهای معترض و رسیدگی به شکایات آنها کرد که فقط محسن رضایی،‌ از این فرصت‌ها برای طرح شکایت به شورای نگهبان استفاده کرد که البته او نیز اندکی بعد، از درخواست خود انصراف داد.

شورای نگهبان در پایان مهلت رسیدگی به شکایات در تاریخ ۸ تیر ماه، ۱۰ درصد کل صندوق‌های رای را در استان‌ها و شهرستان‌های مختلف، به صورت تصادفی در مقابل دوربین‌های صداوسیما بازشماری کرد و در شامگاه همان روز، دبیر شورای نگهبان در نامه‌ای به وزارت کشور، صحت انتخابات ریاست جمهوری دهم را تایید کرد.

● طرح ادعاهایی جدید از سوی یک کاندیدا

پس از تایید انتخابات از سوی شورای نگهبان و متعاقب آن تنفیذ حکم رئیس‌جمهور در تاریخ ۱۲ مرداد، رفته رفته از حجم تجمعات غیرقانونی کاسته شد. در این ایام با وجود ادامه پافشاری میرحسین موسوی و مهدی کروبی بر اعتراضاتشان، مسائل جدیدی مطرح شد که تا مدت‌ها به سوژه خبری رسانه‌های خارجی بر علیه جمهوری اسلامی ایران تبدیل شد.

این ادعاهای جدید که از سوی کروبی مطرح شده بود حکایت از این داشت که در جریان بازداشت‌های بعد از انتخابات با بعضی از بازداشت‌شدگان بدرفتاری شده و حتی یکی از آنها بعد از تجاوز به قتل رسیده است. این ادعاها بلافاصله از سوی قوه قضاییه مورد پیگیری قرار گرفت و بعدا در گزارشی اعلام شد که هیچ موردی از تجاوز در بازداشت‌های بعد از انتخابات تایید نشده است و این ادعا بشدت تکذیب شد. البته در تحقیقاتی که از بازداشتگاه کهریزک به عمل آمد مشخص شد که این بازداشتگاه استاندارد نبوده و براساس بررسی‌های بعدی، طی اطلاعیه‌ای از سوی سازمان قضایی نیروهای مسلح اعلام شد که ۳ نفر از بازداشت شدگان بر اثر ضرب و جرح در این بازداشتگاه کشته شده‌اند.

رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز موضوع بازداشتگاه کهریزک را به صورت ویژه پیگیری و در تاریخ ۵ مرداد ماه دستور تعطیلی این بازداشتگاه را صادر کردند.

● جدایی خط آشوب‌طلبان از معترضان

راهپیمایی روز قدس و همچنین راهپیمایی روز دانش‌آموز در ۱۳ آبان، فرصت‌های دیگری برای اغتشاشگران بود تا بتوانند با استفاده از حضور جمعیت،‌ در بعضی مناطق تهران حضور یابند. البته شعارها و رفتار آنها نشان می‌داد که به کلی خط خود را از معترضان به انتخابات جدا کرده‌اند و هدف آنها مساله‌ای فراتر از نتایج انتخابات است. سردادن شعارهایی چون «استقلال، آزادی، جمهوری ایرانی» و «نه غزه، نه لبنان، جانم فدای ایران» ازجمله مصداق‌های این واقعیت بود. انجام یک سری ساختارشکنی دیگر ازجمله روزه‌خواری علنی در آخرین جمعه ماه مبارک رمضان (روز قدس) و شعار دادن علیه برخی از اصول جمهوری اسلامی ایران از دیگر مواردی بود که به وضوح نشان می‌داد اغتشاشگران، هدفی فراتر از نتایج انتخابات برای خود در نظر گرفته‌اند.

در ۱۶ آذر ماه، مصادف با روز دانشجو نیز شاهد چنین تجمعاتی البته در حجم کمتری بودیم. چند روز بعد از اغتشاشات روز ۱۶ آذر، صداوسیما گزارشی را پخش کرد که در آن عکسی از امام خمینی(ره) توسط اغتشاشگران پاره می‌شد. به دنبال پخش این گزارش موج گسترده‌ای از اعتراضات و محکومیت‌ها نسبت به این بی‌حرمتی آغاز شد و مردم ایران در راهپیمایی سراسری که در روز جمعه ۲۷ آذرماه برگزار شد اعلام کردند که در مقابل این گونه ساختارشکنی‌ها کوتاه نمی‌آیند.

اما آشوب‌طلبانی که گویا این صداها را نشنیده بودند در مراسم تشییع مرحوم آیت‌الله منتظری و سپس در روز عاشورا دست به اقداماتی زدند که این بار موج گسترده اعتراض آحاد مردم را به دنبال داشت. در حادثه روز عاشورا که باعث به جوشش درآمدن خشم فروخورده مردم از اغتشاشگران شد علاوه بر بی‌حرمتی به مقدسات، ۷ نفر از هموطنانمان کشته شدند. این اتفاقات همچون نقطه عطفی در حوادث بعد از انتخابات بود و باعث شد تا مردم با حضوری قاطع در راهپیمایی روز ۹ دیماه، ضمن محکومیت بی‌حرمتی به مقدسات، مهر پایانی بر اغتشاشات بعد از انتخابات بکوبند.

اتمام‌حجت مردم با اغتشاشگران که در تاریخ ۹ دی ماه پارسال صورت گرفت تقریبا آرامش را به فضای کشور بازگرداند، اما مردم از فرصت دیگری که در پیش بود برای هشدار مجدد به آشوب‌طلبان استفاده کردند.

راهپیمایی باشکوه ۲۲ بهمن که با کمترین حاشیه‌ای در سراسر کشور برگزار شد نشان داد که پرونده اغتشاشات بعد از انتخابات بسته شده است و مردم با حضور خود، پیش از آغاز سال جدید آرامش را به جامعه بازگرداندند.

حسین نیک‌پور