شما هم معتاد هستی عزیزم

کسانی که از مشکلا ت به دنیای مجازی پناه می برند, پس از مدتی دچار اعتیادی می شوند که حس ناخوشایندش برای مدت ها باقی می ماند اعتیاد به اینترنت و رایانه

زمانی که به استفاده از اینترنت اختصاص می‌دهیم، می‌تواند بازدهی خوبی داشته باشد اما استفاده افراطی از اینترنت باعث ایجاد اخلال در زندگی روزانه، کار و روابط می‌شود. وقتی شما رابطه صمیمانه‌تری با دوستان اینترنتی برقرار می‌کنید یا نمی‌توانید زمان بازی رایانه‌ای خود را محدود کنید یا به طور افراطی تلفن هوشمند، تبلت یا لپ‌تاپ خود را بررسی می‌کنید، احتمالا دچار نوعی اعتیاد در استفاده از این تکنولوژی شده‌اید...

اعتیاد به اینترنت یا یارانه چیست؟‌ این مشکل که اختلال IAD نامیده می‌شود، شامل زیرشاخه‌های متعددی است از قبیل:

- اعتیاد مفرط اینترنتی: اعتیاد به سایت‌های بازی آنلاین، شرط‌بندی، خرید و فروش سهام و استفاده از فروشگاه‌های آنلاین که ممکن است به مشکلات اقتصادی و شغلی بینجامد.

- اعتیاد به روابط دوستی اینترنتی: استفاده مفرط از شبکه‌های اجتماعی، چت روم و ارسال بیش از حد پیامک‌ تا حدی که دوستان دنیای مجازی اهمیت بالاتری نسبت به خانواده و دوستان دنیای واقعی پیدا می‌کنند.

- استفاده بیش از حد از داده‌های اینترنتی: افراط در استفاده از موتورهای جستجو مانند گوگل، یاهو، افراط در دانلود یا آپلود اطلاعات که باعث کاهش بازدهی شغلی و ارتباط‌های خانوادگی و دوستانه می‌شود.

- اعتیاد به رایانه: استفاده بیش از حد از نرم‌افزارها و بازی‌های آفلاین (مانند Solitaire یا Minesweeper)، افراط در برنامه‌نویسی رایانه‌ای.

رایج‌ترین شکل اعتیاد اینترنتی، ‌شرط‌بندی‌های آنلاین و ایجاد روابط دوستانه اینترنتی است.

«استفاده درست» در مقابل «استفاده نادرست»

اینترنت نوعی منبع اطلاعاتی و سرگرمی همیشگی است و هر روز اطلاعات جدیدی به آن اضافه می‌شود، در دسترس عموم قرار می‌گیرد و از طریق بسیاری از دستگاه‌ها قابل‌دسترسی است. وبلاگ، ایمیل، ‌شبکه‌های اجتماعی و چت‌روم‌ها امکان برقراری ارتباط از طریق اینترنت را میسر کرده‌اند اما تا چه مقدار استفاده را می‌توان «مجاز» نامید؟

میزان استفاده هر کس از اینترنت متفاوت است. مثلا شاید کسی به‌دلیل مسائل کاری مجبور به استفاده زیاد از اینترنت باشد یا تنها راه برقراری ارتباط فردی با خانواده و دوستانش در آن سوی دنیا شبکه‌های اجتماعی باشند. استفاده از امکانات دنیای مجازی، فقط زمانی به مشکل تبدیل می‌شود که وقت زیادی از فرد بگیرد و باعث شود که به روابط دنیای واقعی‌اش کم‌توجهی کند و در محل کار، مدرسه یا دیگر مسائل مهم زندگی به مشکل برخورد. اگر شما نیز در استفاده از اینترنت افراط می‌کنید و این افراط، بدون توجه به بازتاب‌های منفی‌اش در زندگی‌تان هنوز ادامه دارد، زمان آن رسیده که کمی تعادل را چاشنی کار خود کنید.

چگونه فردی به اینترنت اعتیاد پیدا می‌کند؟

افراد زیادی برای از بین بردن احساسات منفی‌شان نظیر استرس، ‌تنهایی، ‌افسردگی و اضطراب به اینترنت روی می‌آورند. زمانی که شما روز بدی را گذرانده‌اید و به دنبال راه‌حلی سریع برای فرار از مشکلات، ‌از بین بردن استرس و ایجاد آرامش می‌گردید، شاید استفاده از اینترنت به‌عنوان قابل‌دسترس‌ترین راه‌حل به ذهنتان خطور کند. غرق شدن در دنیای مجازی شاید بتواند به‌طور موقت باعث فراموشی مشکلات زندگی شود اما نباید از یاد برد که سرگرمی‌های سالم‌تر و کارآمدتری برای از بین بردن احساسات منفی وجود دارند؛‌ مانند ورزش کردن، ‌مدیتیشن و تمرین تکنیک‌های ساده و آرامش‌بخش یوگا.

برای عده بسیاری، استفاده زیاد از اینترنت فقط به دلیل فرار از مشکلات است و حتی اگر استفاده این افراد از دنیای مجازی به میزان عادی بازگردد، ‌احساسات ناخوشایند آنها سرجای خود باقی می‌ماند زیرا راه‌حل اصولی برای آن پیدا نکرده‌اند بنابراین بهتر است گاهی به شیوه‌های دیگری برای حل موقعیت‌های استرس‌زا و ناراحتی‌های روزانه فکر کرد.

در معرض خطر اعتیاد به اینترنت هستید اگر ...

- استرس و اضطراب رهایتان نمی‌کند: برای فرار از ترس و نگرانی‌هایتان به اینترنت پناه می‌آورید. این اختلال به بررسی مداوم ایمیل‌ها و استفاده بیش از حد اینترنت می‌انجامد. باید خاطرنشان کرد که این راهکار گاهی نتیجه عکس دارد و اینترنت، خود باعث بیشتر شدن استرس می‌شود.

- به افسردگی مبتلا هستید: شما از اینترنت به عنوان مأمنی برای فراموش تسکین خود استفاده می‌کنید اما فراموش نکنید اینترنت می‌تواند باعث وخیم شدن افسردگی و استرس شود.

- به مواد مخدر، الکل یا قمار اعتیاد دارید.

- از حمایت اجتماعی خوبی برخوردار نیستید: برای ایجاد روابط دوستی جدید به شبکه‌های اجتماعی، ‌چت‌روم یا بازی‌های آنلاین پناه می‌برید زیرا در دنیای واقعی از چنین روابطی محروم هستید.

- نوجوانی غمگین هستید: در جستجوی فضایی راحت و دلگرم‌کننده‌تر از جمع دوستانتان، به اینترنت روی آورده‌اید.

- مانند قبل تحرک کافی و روابط اجتماعی ندارید: مثلا ممکن است به تازگی دچار معلولیت شده‌ باشید که تحرک شما را محدود کرده باشد یا به‌تازگی کودکی به دنیا آورده‌اید و فرصت خروج از خانه و برقراری ارتباط با دوستان قدیمی را به شما نمی‌دهد.

برای حل مشکلات اعتیاد به اینترنت، در ابتدا باید میزان استفاده غیرضروری خود را به دقت بسنجید و سپس به محدود کردن آن فکر کنید. آیا در ساعت‌های خاصی از روز استفاده شما از اینترنت بیشتر می‌شود؟ آیا در زندگی خود مشکلی دارید که موجب بیشتر شدن زمان استفاده از اینترنت می‌شود؟

بازه زمانی خاصی برای استفاده از اینترنت تعریف کنید و به آن پایبند باشید. مثلا از یک تایمر استفاده کنید یا برای خود تعهدنامه‌ای بنویسید که هر شب راس ساعت مشخصی تلفن هوشمند، تبلت یا لپ‌تاپ خود را خاموش می‌کنید. همچنین می‌توانید استفاده غیرضروری از اینترنت را به شکل جایزه اتمام کارهای روزانه‌تان به خود تقدیم کنید. زمان اختصاص یافته به اینترنت را با فعالیت‌های سالم‌تر جایگزین کنید. اگر احساس تنهایی یا بی‌حوصلگی می‌کنید، احتمال شکسته شدن مقاومت شما در برابر وسوسه اینترنت زیاد خواهد بود. برنامه‌ریزی برای پرداختن به سرگرمی‌های دوستانه یا خانوادگی می‌تواند این احساس بی‌حوصلگی را از بین ببرد؛ با همکارتان برای صرف ناهار به رستوران بروید، دوره آموزشی خاصی را بگذرانید یا آشنایی را به منزل دعوت کنید.

چند پیشنهاد

- در طول مدتی که وقتتان پای اینترنت هدر می‌رود، سرگرمی‌ها، آموختنی‌ها و کارهای زیادی در دنیای واقعی وجود دارند که فقط به دلیل استفاده مفرط از اینترنت از آنها محروم شده‌اید. فهرستی از چنین فعالیت‌هایی تهیه کنید و سعی کنید با کاهش زمان استفاده از اینترنت، برخی از آنها را انجام دهید.

- بین زمان‌های سپری شده در اینترنت به خودتان استراحت بدهید و در این فاصله به انجام کارهای دیگر بپردازید.

- برنامه روزانه و همیشگی‌تان را تغییر دهید. اگر قبلا عصرها تا شب غرق در دنیای مجازی می‌شدید، اکنون صبح را به آن اختصاص دهید تا هم عادت آن از بین برود و هم مدت زمان آن محدود شود.

- با خانواده و دوستان رابطه بهتری برقرار کنید و به یاد بسپارید که تمام زندگی شما دنیای مجازی نیست.

- سری به دنیای آفلاین بزنید! کتاب، البته از نوع کاغذی بخوانید و کتاب‌های دیجیتال را فراموش کنید. به دکه‌های روزنامه‌فروشی بروید و مجله و روزنامه بخرید. به جای آنکه آنلاین به موسیقی گوش دهید، گاهی به کنسرت بروید. مکان‌های فرهنگی دیگر را فراموش نکنید، تئاتر، سینما و موزه مکان‌های خوبی برای گذراندن وقت هستند. رمان و شعر بخوانید. کارهایی را که انجام آنها به‌طور آنلاین ممکن نیست، وارد زندگی‌تان کنید.

نشانه‌های روانی اعتیاد به اینترنت

فراموش کردن زمان هنگام استفاده از اینترنت

پدید آمدن مشکل در انجام وظایف خود در خانه، ‌دانشگاه یا محل کار

دوری و کمرنگ شدن روابط با خانواده و دوستان

احساس گناه و رفتن در لاک دفاعی هنگام مورد بازخواست قرار گرفتن درباره استفاده از اینترنت

احساس شادی و هیجان هنگام فعالیت‌های آنلاین

نشانه‌های جسمی اعتیاد به اینترنت

درد و بی‌حسی در دست و مچ دست

خشکی چشم و تار شدن دید

درد گردن، کمردرد و سردرد‌های شدید

مشکلات خواب

اضافه وزن و گاهی کاهش وزن

چطور فرزندم را از اینترنت دور کنم؟

مهم‌ترین نکته برای ایجاد اعتدال در استفاده نوجوانان از اینترنت، این است که سختگیری بی‌جا نکنید. در غیر این صورت نوجوان با سرمشی بیشتر، زمان بیشتری را به دنیای مجازی اختصاص می‌دهد. سعی کنید کنترل نامحسوسی روی استفاده‌اش از تکنولوژی داشته باشید. در هر صورت، اگر نشانه‌های اعتیاد به اینترنت را در او مشاهده کردید، به این توصیه‌ها عمل کنید:

- او را به فعالیت‌های دیگر و روابط اجتماعی تشویق کنید. بدون آنکه به دلیل وابستگی ناخودآگاهش به اینترنت سرزنشش کنید،‌ او را به سمت تفریح و سرگرمی‌های مفیدی مانند ورزش‌های گروهی سوق دهید.

- روی میزان استفاده او از رایانه و تبلت و تلفن هوشمند نظارت داشته باشید و زمان‌بندی مشخصی برای استفاده از این وسایل تعریف کنید. حتی می‌توانید استفاده از این وسایل را به قسمت خاصی از منزل محدود کنید که بتوانید گوشه چشمی به فرزندتان داشته باشید. البته این در شرایطی کارآمد خواهد بود که خودتان به این زمان‌بندی‌ها عمل کنید و به اینترنت وابسته نباشید.

- از برنامه‌های کنترل‌کننده که برای والدین تهیه شده‌اند (parental control apps) استفاده کنید تا بتوانید روی زمان استفاده فرزندتان از اینترنت یا تعداد پیامک‌های ارسالی نظارت داشته باشید و آنها را محدود کنید.

- در مورد مشکلات اعتیاد به اینترنت و رایانه با فرزندتان صحبت و سعی کنید دلایل بنیادین وابستگی او به اینترنت را بیابید و آنها را از میان بردارید. آیا او از چیزی خجالت می‌کشد و در جمع دوستان و خانواده ظاهر نمی‌شود؟ آیا نقل مکان به خانه‌ای جدید یا جدایی والدین باعث استرس او شده است؟

- از شخص دیگری کمک بگیرید. نوجوانان معمولا در برابر والدین سرکشی می‌کنند و به حرف آنها گوش نمی‌دهند بنابراین بهتر است از شخص دیگری که از او حرف‌شنوی دارد، کمک بگیرید، مانند مربی ورزش، پزشک خانوادگی یا بزرگ فامیل. اگر پس از امتحان کردن این راهکارها نتیجه‌ای نگرفتید، از یک مشاور کمک بخواهید. شاید مشکل بزرگ‌تری پشت پرده وابستگی فرزندتان به دنیای مجازی وجود داشته باشد.