دخترانی که می خواهند مسی باشند

فوتبالیست های زن ایرانی از کجا می آیند و دنبال چه هستند

مردان تنها الگوی دختران فوتبالیست در ایران هستند. شاید به همین دلیل است که سعی می‌کنند از هر نظر شبیه آنها باشند. داشتن موهای کوتاه، پوشیدن لباس‌های پسرانه و مردانه حرف زدن انگار شرط اول پا به توپ شدن زنان در ایران است...

اگر هم دختری غیر از این باشد، کم‌کم یا باید به فکر رشته‌ دیگری بیفتد یا اینکه خانه‌نشین شود. فوتبال زنان بعد از انقلاب تعطیل شد و سال ۷۶ که مراجع تقلید اجازه دادند دوباره زنان فوتبال و فوتسال بازی کنند، دخترانی که اول راه بودند هیچ ذهنیتی از فوتبال هم‌جنس‌هایشان نداشتند. تنها چیزی که از فوتبال می‌دانستند یا بازی‌های گل کوچک‌ پسران همسایه در کوچه‌ها بود یا بازی‌های فوتبالی که از صفحه تلویزیون دیده بودند. آنها با آرزوی علی دایی، خداداد عزیزی، احمدرضا عابدزاده و... شدن فوتسال را شروع کردند. فرارهای سیما شبیه خداداد بود و نیلوفر سعی می‌کرد مثل کریم باقری از دور شوت بزند. حتی سکوهای تماشاگران هم پر بود از شعارهایی که مردان در استادیوم سر می‌دادند.

حالا پس از سال‌ها که فوتبال و فوتسال زنان هم داعیه حرفه‌ای شدن دارند، هنوز هم مردان را الگوی خودشان قرار داده‌اند. مهم‌ترین بحثی که در حرفه‌ای شدن مطرح است، پول است و همیشه زنان گلایه دارند که چرا باید تفاوت دریافتی آنها با مردان میلیاردی باشد. در این چند ساله همیشه حرفشان این بوده که اگر در حد بازیکنان مرد پول نمی‌گیرند، نباید در حق آنها اجحاف شود و بدون اینکه دستمزدی برایشان در نظر بگیرند، بازی کنند. بعد از نایب‌قهرمانی تیم‌ملی فوتسال در مسابقات قهرمانی آسیا هم توقع مالی دختران بالاتر رفت. بعضی‌ها این توقعات را بجا می‌دانند و عده‌ای هم می‌گویند برای اینکه اتفاقاتی برای فوتبال مردان افتاده در فوتبال و فوتسال زنان تکرار نشود، نباید بدون برنامه برای آنها هزینه کرد. نگاه گروه دوم این است که ورزش بیش از پول به فرهنگ‌سازی نیاز دارد و در ورزش به‌خصوص ورزش زنان به جای ستاره‌سازی باید شرایطی ایجاد کرد که خانواده‌های بیشتری رغبت کنند دخترانشان را در زمین‌های فوتبال ببینند.

● ستاره‌ای در دوردست‌

کسانی که از نزدیک با فوتبال و فوتسال زنان در ارتباط هستند می‌گویند بیشتر دخترانی که جذب این دو رشته می‌شوند از قشر متوسط و پایین جامعه هستند. فوتبال ورزش ارزانی است و برای همه قابل‌دسترس. یک توپ پلاستیکی کافی است هر کسی را به یک بازیکن فوتبال تبدیل کند. از همان سال‌های اولی که فوتبال و فوتسال زنان آزاد شد، دخترانی که از روستاهای دورافتاده به تیم‌ملی رسیده بودند، توجه‌ها را جلب کردند. نمونه‌اش فهیمه زارعی است که از بشاگرد می‌آید و حالا یکی از ستاره‌های تیم‌ملی فوتسال است. دختران دیگری هم که به‌دلیل مشکلات مالی نتوانسته بودند جایی بین دیگر رشته‌ها داشته باشند، خیلی راحت‌تر بین بازیکنان فوتبال و فوتسال برای خودشان جا باز کردند، اما این حضور آنها با مشکلاتی همراه شد. دختری که تا ۱۸ سالگی حتی روستای محل زندگی‌‌اش را ترک نکرده یکباره راهی شهرهای بزرگ شد و حتی به اجبار زندگی بدون خانواده را تجربه کرد. تا زمانی که لیگ زنان راه‌اندازی نشده بود و همه چیز به تیم‌های ملی محدود می‌شد، فدراسیون در خوابگاه‌هایی که برای بازیکنان در نظر می‌گرفت، می‌توانست آنها را حمایت کند، اما با راه‌اندازی لیگ‌ها تعداد بازیکنانی که به شهرهای دیگر نقل مکان کردند، کم نبود. باشگاه‌ها و تیم‌هایی که در لیگ‌‌ها حضور دارند علاقه‌ای ندارند هزینه‌ زیادی برای دختران در نظر بگیرند. آنها خودشان را مسئول تامین محل اسکان این بازیکنان نمی‌دانند و این وظیفه با خود بازیکنان است. هم‌خانه‌ شدن اجباری این بازیکنان مشکلاتی ایجاد کرده است. رایج شدن رفتارهای مردانه بین این بازیکنان یکی از بحث‌های روز فوتبال و فوتسال زنان است.

یکی از بازیکنان باسابقه تیم‌ملی فوتسال که ترجیح می‌دهد اسمی از او برده نشود، از این وضعیت خیلی راضی نیست: «بازیکنان دختر تیم‌های ملی بزرگ دنیا رفتارهای عادی دارند. بیشتر بازیکنان موهای بلند دارند و کاملا زنانه رفتار می‌‌کنند. بیرون زمین هم مثل همه زنان لباس می‌پوشند. این نشان می‌دهد آنها زنانگی‌شان را قبول دارند، اما دختران ما اینطور نیستند. بعضی از بچه‌ها سعی می‌کنند هرکاری کنند تا ظاهرشان شبیه پسران شود. صورت‌‌هایشان را با ریش‌تراش اصلاح می‌کنند، موهای سرشان را از ته می‌زنند و حتی دور سرشان را هم سفید می‌کنند. حرف‌ زدن‌هایشان هم که از همه بدتر است. مردانه که نه، چاله‌میدانی حرف می‌زنند. بعضی وقت‌ها شده با لباس پسرانه بیرون هم می‌روند. چند‌بار هم خواسته‌اند با همین لباس‌ها به استادیوم بروند.» این بازیکن معتقد است این رفتارها از دخترانی سر می‌زند که قبل از فوتبالیست شدن، آزادی‌های چندانی نداشته‌اند: «بعضی از بچه‌ها در خانواده‌هایی بزرگ شده‌اند که خیلی به دخترانشان اهمیت نمی‌دهند، اما حالا آنها به بالاترین سطح رسیده‌اند و برای تیم‌ملی بازی می‌کنند و موردتوجه همه هستند.

این تضاد تاثیر منفی روی رفتار آنها گذاشته است. چون ستاره‌های فوتبال مرد در سطح خیلی بالاتری مطرح هستند، دختران هم می‌خواهند از هر نظر شبیه آنها باشند. اگر به آنها هم اهمیت داده شود و مثل ستاره‌های فوتبال مردان در تلویزیون و روزنامه‌ها مطرح شوند و متوجه شوند خودشان به‌عنوان یک دختر ورزشکار می‌توانند طرفدار داشته باشند، دیگر لازم نیست خودشان را شبیه پسرها درست کنند.»

● فوتبال هزینه دارد

فروزان سلیمانی، مربی تیم خوزستان که هم مربیگری در تیم‌های ملی را تجربه کرده و هم با تیم‌های خوزستانی در لیگ شرکت کرده، معتقد است به موازات رشد فوتبال و فوتسال زنان، باید میزان دریافتی آنها هم بیشتر شود. از نظر او اگر سرمایه‌گذاری بیشتری برای آنها شود، می‌توانند با دردسرهای کمتری بازی کنند: «بهترین بازیکن ما در لیگ ۱۸ میلیون تومان قرارداد دارد. حالا معلوم نیست این پول را تا آخر فصل به او بدهند یا نه. متاسفانه سرمایه‌گذاران و مسئولان باشگاه‌‌ها اعتقادی به هزینه کردن برای زنان ندارند. بازیکنان ما خیلی زحمت می‌کشند. از همه چیزشان می‌گذرند تا بتوانند حرفه‌ای شوند اما پولی که می‌گیرند حرفه‌ای نیست. دختری که به این سطح رسیده نباید از خانواده پول بگیرد. بعضی از بچه‌ها حتی باید کمک‌خرج خانه هم باشند. در خوزستان بیشتر بچه‌هایی که فوتسال بازی می‌کنند دانشجو هستند.

باید هزینه دانشگاه را بدهند و یک پولی هم ته‌جیبشان بماند. اگر نگاه به ورزش زنان حرفه‌ای باشد می‌توانند با قراردادهای مطمئن مشکلات مالی‌شان را برطرف کنند.» دختر خوزستان کمتر برای تیم‌های شهرهای دیگر بازی می‌کند: «وضعیت حمایت از تیم‌های فوتبال و فوتسال در خوزستان بهتر از شهرهای دیگر است. ما سعی کرده‌ایم دخترانمان برای تیم شهر خودمان بازی کنند تا برایشان مشکلی پیش نیاید. اگر شهرهای تیم‌های دیگر هم همین کار را انجام دهند، مشکلات کمتر می‌شود.» سلیمانی می‌گوید پولی که به بازیکنان داده می‌شود، کفاف هزینه‌هایشان را هم نمی‌دهد: «بیشتر بچه‌ها هزینه‌های رفت‌و آمدشان را خودشان می‌دهند. در بعضی از تیم‌ها حتی باید لباس را هم خود بازیکنان تهیه کنند. ما کسانی را داریم که برای ۲ ساعت تمرین از روستاهای دورافتاده به شهرهایشان می‌روند. تمرین کردن در این شرایط خیلی سخت است. خانواده این دخترها هر روز باید نگرانشان باشند. با این حال همه آنها هم به ورزششان می‌رسند و هم به درسشان. الان بیشتر بچه‌های ما دانشگاه می‌روند.»

● خانم گل در آشپزخانه

در تهران تیم پرسپولیس بیشترین هزینه را برای تیم‌ فوتسال زنان کرده است. ۶ بازیکن تیم‌ملی و سرمربی آن عضو تیم پرسپولیس هستند. شهرزاد مظفر، سرمربی این تیم مدعی است بازیکنان زن بیشتر از بازیکنان مرد تمرین می‌کنند: « این حرف من نیست. خسوس کاندلاس، سرمربی اسپانیایی تیم‌ملی فوتسال مردان ایران که هم کار بچه‌های تیم ما را دیده و هم تمرینات تیم خودش را می‌گوید، دختران تیم ایران ۲ برابر تیم مردان تمرین می‌کنند.» مظفر توجه به دختران را در مقابل تمریناتی که انجام می‌دهند، ناچیز می‌داند: «بچه‌ها هم باید برای تیم‌ملی تمرین کنند و هم برای تیم باشگاهی‌شان. بیشتر بچه‌هایی هم که در فوتسال و به‌خصوص فوتبال بازی می‌کنند از قشر متوسط و روبه پایین جامعه هستند. در‌آمدی هم ندارند. اگر هم بخواهند جایی کار کنند، نمی‌توانند. هیچ کارفرمایی موافقت نمی‌کند که شما هر روز سر تمرین بروی، در اردوهای تیم‌ملی باشی، آخر هفته برای بازی‌های لیگ به شهرستان بروی و در باز‌ی‌های خارجی هم ایران نباشی، کارمند هم باشی.» مظفر معتقد است این بازیکنان به حداقل‌ها هم راضی هستند: «بچه‌های ما چیز زیادی نمی‌خواهند. حداقل شرایط مالی را فراهم کنند، راضی‌‌اند. اگر پول ایاب و ذهاب و هزینه‌هایی را که می‌کنند به آنها داده شود و مجبور نشوند از خانواده‌هایشان پول بگیرند، بیشتر مشکلاتشان حل می‌شود.» بعضی از بچه‌های تیم‌ملی خانه‌داری هم می‌کنند و حتی بچه‌ هم دارند. نیلوفر اردلان، یکی از آنهاست. با اینکه آتوسا حجازی، دختر مرحوم ناصر حجازی بعد از ازدواج و بچه‌دار شدن از فوتسال خداحافظی کرد اما اردلان هنوز هم کاپیتان تیم‌ملی است.

● تیم باکلاس‌ها

بیشتر دخترانی که جذب فوتبال و فوتسال می‌شوند تحصیلات بالایی ندارند اما در این سال‌ها سعی کرده‌اند سطح سوادشان را هم بالا ببرند. این ذهنیت که فوتبال ورزش دانشگاهی نیست برای بعضی از آنها آزاردهنده بوده و به همین دلیل حالا خیلی از بچه‌های تیم‌ملی را می‌‌توان سرکلاس‌های تربیت بدنی دانشگاه‌های آزاد و دولتی و حتی رشته‌های دیگر هم دید. مظفر می‌گوید: «در تیم‌ملی فوتسال تقریبا همه بچه‌ها دانشجو هستند. به جز یکی از دخترها که هنوز مدرسه می‌رود بقیه در دانشگاه درس می‌خوانند. ما دو دانشجوی مقطع فوق‌لیسانس داریم. یکی از بچه‌ها هم دانشجوی دوره دکتراست.»

● قرمزهای خوشحال، آبی‌های شاکی

هر چقدر که پرسپولیسی‌ها در حمایت از تیم‌های زنانه?شان موفق بوده‌اند، استقلالی‌ها در بین فوتبالی‌ها و فوتسالی‌ها شاکی کم ندارند. زمانی فوتسال استقلال یکی از مدعیان قهرمانی بود، اما امسال حضور این تیم در لیگ برتر فوتبال دردسرساز شد. استقلالی‌ها بعد از بازی‌های دور رفت به بهانه مشکلات مالی لیگ را ادامه ندادند. فروزان سلیمانی معتقد است این اتفاقات به ورزش زنان لطمه می‌زند: «سرمایه‌ای که باشگاه‌ها برای تیم‌های زنان می‌کنند، بیشتر از ۳۰۰ میلیون تومان نیست. چند برابر این پول را به یک بازیکن مرد می‌دهند که حتی در یک بازی هم از روی نیمکت بلند نمی‌شود. ما نمی‌گوییم چرا برای مردان هزینه می‌کنند اما برای تیم زنان هم هزینه کنند.»

لیلا خرسند