زنان, شهرنشینی و زاغه نشینی

شهرنشینی یک پدیده ی خنثا از جنبه ی جنسیتی نیست, بلکه دارای بُعدی جنسیتی است و به گونه هایی بسیار خاص بر زندگی صدها میلیون زن تأثیر می گذارد موضوعی که می بایست در مبارزه علیه فقر جهانی به آن پرداخت

شهرنشینی یک پدیده‌ی خنثا از جنبه‌ی جنسیتی نیست، بلکه دارای بُعدی جنسیتی است و به گونه‌هایی بسیار خاص بر زندگی صدها میلیون زن تأثیر می‌گذارد؛ موضوعی که می بایست در مبارزه علیه فقر جهانی به آن پرداخت. گزارش "بررسی علل و عواقب"، چند یافته‌ی مهم در زمینه‌ی "زنان"، "زاغه‌نشینی" و "شهرنشینی" ارائه می‌دهد.

این متن از سوی "مرکز حق مسکن و تخلیه اجباری" منتشر شده است. از این متن چنین برمی آید که خشونت علیه زنان در زاغه‌های سراسر جهان، امری شایع است. مبنای گزارش، تحقیق این سازمان در شش شهر جهان (آکرا، بوئنس آیرس، کلمبو، مومبای، نایروبی و سائوپولو) و مصاحبه با زنان و دخترانی است که در بیش از بیست زاغه زندگی می‌کنند.

تأیید می‌کند که برای زنان و مردان، نخستین عامل جذب یا "کشش" امکان کسب درآمد است که در سایر نواحی در دسترس آنان قرار ندارد. این تحقیق همچنین به عوامل عمده‌ی این "کشش" را پرداخته است که بسیاری آز آن‌ها با جنسیت ارتباط دارند. زنان زیادی به شهرها مهاجرت می‌کنند تا از عوامل تهدیدکننده بگریزند. خشونت خانگی و رسوم فرهنگی آسیب‌زا نظیر چند همسری و محرومیت از ارث، از جمله ی این عوامل "کشش" می‌باشند. در تحقیق به بیوه‌های متعددی اشاره می‌شود که در شمال غنا از توارث زمین و اموال خود محروم شده‌اند یا کسانی که این ماترک موجب ایجاد اختلاف بین آنان و خانواده شوهر شده است و در نتیجه تصمیم گرفته‌اند برای شروع یک زندگی جدید به شهر آکرا نقل مکان کنند.

ماریا گومز، هماهنگ کننده "برنامه حق مسکن زنان"، گفت: "این تحقیق روشن می‌سازد که محرک زنان در مهاجرت به شهرها با الگوهایی جنسیتی مبتنی بر تبعیض و خشونت ارتباط دارد که زنان را به فقر بیش‌تر سوق می‌دهد یا زنان کشاورز را به شرایط بحرانی‌تر می‌کشاند.

برای مثال، به زنانی که وضعیت مادی‌شان در نتیجه ی محرومیت از ارث، طلاق یا خشونت خانگی به ناگهان وخیم‌تر گشته است، نمی‌توان فقط بر حسب تمایلی بی اعتنا به مسایل جنسیتی گفت که به شهرها نقل مکان کرده و کار می کنند.

"زنان، زاغه‌نشینی و شهرنشینی"، زنان اغلب به دلایل مختلفی زاغه‌نشین می‌شوند؛ عواملی که آن‌ها را به شهرها می‌کشاند و به شهرها جذب می‌کند. برای مثال، زنانی که مبتلا به ایدز می‌شوند، گاهی بر این عقیده‌اند که تغییر مکان و اسکان در شهر آن بدنامی اجتماعی را که در زادگاه خود با آن رو در رو هستند، حل خواهد کرد، هم‌چنین به امکانات بهداشتی و درمانی دست می‌یابند که در روستای خود فاقد آنند.

گومز می‌گوید: "سایر عوامل مؤثر بر شهرنشینی عبارتند از ابتلا به بیماری ایدز، بلایای طبیعی و اجبار به تخلیه محل زندگی خود. در کنیا شواهد متعددی دال بر نقش کلیدی ابتلا به بیماری ایدز در مهاجرت زنان فقیر به زاغه‌های نایروبی وجود دارد. در کنیا خانواده و همسایه‌ها، زنانی را هم که همسران‌شان بر اثر ایدز مرده‌اند، مبتلا به شمار می‌آورند. بسیاری از این زنان مجبور می‌شوند از روستای خود مهاجرت کنند، زیرا متهم می‌شوند که تعداد بیش‌تری را آلوده می‌کنند و بیماری را به تمام روستا سرایت می‌دهند."

زنان با اسکان در زاغه‌ها، برای بقای روزانه خود با چالش‌های دشواری مواجه هستند. زان دو پلسی، مدیر این سازمان، می‌گوید: "تحقیق ما نشان می‌دهد که با وجود یکسان نبودن تجارب زنان، در دلایل مهاجرت به شهرها تشابهاتی وجود دارد و زنان برای بقای خود در زاغه‌های سراسر دنیا با چالش‌های مشابهی درگیر هستند.

با وجودی که شرایط نامناسب زندگی بر تمام زاغه‌نشین‌ها اعم از زن و مرد تأثیرات خود را دارد، ولی زنان و دختران به علت جنسیت خود فشار بسیار بیش‌تری را متحمل می شوند. خشونت، خدمات نامناسب، ناامنی مسکن، فقدان حریم خصوصی، تبعیض در اشتغال، و دستمزد نابرابر، همه تجارب مشابهی هستند که عمیقاً با ابعاد جنسیتی پیوند دارند."

حساس‌ترین موضوع مشترکی که از این تحقیق برمی آید آن است که خشونت علیه زنان، از جمله خشونت خانگی و تجاوز، در زاغه‌های سراسر دنیا امری رایج است. گومز می‌گوید: "دولت‌ها موظفند با نقض حقوق بشر - و در این مورد حقوق بشر زنان - مبارزه کنند که در حال حاضر در امر مهاجرت در وهله‌ی اول قرار دارد و زنان را از دستیابی به بسیاری از حقوق انسانی خود در شهرها محروم می‌کند."

این متن ده توصیه به همراه دارد که در صورت اجرا، در جهت رفع مشکلات زنان ساکن زاغه‌ها در سراسر دنیا نقش خواهند داشت. این توصیه‌ها عبارتند از:

▪ اولویت بخشیدن به تضمین امنیت حق اسکان،برای زنان و خانواده‌هایشان که در زاغه‌ها زندگی می‌کنند؛

▪ مبارزه با خشونت علیه زنان در تمام اشکال آن و ارائه ی خدمات مؤثر قانونی و غیره به قربانیان خشونت جنسیتی؛

▪ سرمایه‌گذاری در برنامه‌های بهبود وضعیت زاغه‌ها و برنامه‌های توسعه ی مسکن برای فقرا و حصول اطمینان از بهره‌وری مؤثر زنان؛

▪ حصول اطمینان از مشارکت در مالکیت و کنترل مسکن، زمین و اموال و نیز حقوق برابر بین زن و شوهر؛

▪ تقویت حمایت‌های قانونی برای حق مسکن زنان بر یک اساس برابر و فارغ از تبعیض؛

▪ تقویت حق ارث زنان و حقوق برابر در اموال زناشویی؛

▪ بهبود دسترسی به خدمات اساسی، مانند آب و بهداشت و ایجاد محیطی امن برای زنان زاغه‌نشین؛

▪ مبارزه علیه فقر زنان و توانمندسازی اقتصادی زنان فقیر و محروم؛

▪ بهبود گردآوری اطلاعات درباره تأثیرات شهرنشینی با تأکید خاص بر جمع‌آوری آمار تفکیک شده از نظر جنسیتی

▪ افزایش آگاهی درباره ی حقوق زنان، از جمله حق مسکن زنان در روستاها و مؤسسات.

زیرنویس:

( Centre on Housing Rights and Evictions)

این مطلب آخرین متن "مرکز حق مسکن و تخلیه ی اجباری" است. این سازمان، یک سازمان حقوق بشر مستقل، غیر دولتی و غیر انتفاعی است که در هلند به ثبت رسیده است و فعالیت‌های جهانی خود را از مرکزش واقع در ژنو، سوئیس، هماهنگ می‌کند. زمینه ی فعالیت این سازمان دفاع از حق مسکن و ممانعت از تخلیه ی اجباری است.