تحلیلی بر موضوع زنان و اعتیاد

مصرف مواد و اعتیاد از عوامل مهم تأثیرگذار بر وضعیت سلامت جسمی, روانی و اجتماعی در کلیه جوامع انسانی میباشد

مصرف مواد و اعتیاد از عوامل مهم تأثیرگذار بر وضعیت سلامت جسمی، روانی و اجتماعی در کلیه جوامع انسانی میباشد. گرچه در جهان پیشرفت قابل ملاحظه‌ای در درک و چرایی روی آوری به ناهنجاری اجتماعی و یافتن مناسب‌ترین راه پیش‌گیری و درمان آن‌ صورت گرفته است، لیکن انجام تحقیق در حوزه زنان تا دو دهة پیش کاملا مغفول مانده بود. تاکنون بیش‌تر مداخلات طراحی و اجرا در مورد پیشگیری از امر اعتیاد،به طور مشخصی بر اساس ویژگی‌ها و نیازهای مردان شکل گرفته ‌است. از آن‌جا که خوشبختانه نسبت زنان معتاد به مردان کمتر است،در مطالعات مربوط به اعتیاد در کسانی که تحت درمان بوده اند نیز رقم زنان بررسی شده تعداد کمتری را به خود اختصاص میدهد. لذا تأثیر سوءمصرف مواد بر زنان کم‌تر از مردان، شناخته شده است. لیکن شواهد علمی که تاکنون تولید شده است، نشانگر سیر متفاوت ناهنجاری در دو جنس است.

از آنجا که در کشور ما، به دلیل اعتقادات مذهبی و عوامل فرهنگی ، مصرف مواد در زنان قبیح تر از مردان تلقی می‌گردد، زنان معمولاً از مراجعه به مراکز درمانی معتادان اکراه دارندو با توجه به این‌که مراکز درمانی مهم‌ترین مکان دسترسی به معتادان است و بیشترین میزان اطلاعات مربوط به معتادان از این مراکز تامین می‌شود، شیوع اعتیاد در زنان ممکن است کم‌تر از میزان واقعی تخمین زده می‌شود.

طبق بررسی های انجام شده توسط ستاد مبارزه با مواد مخدر، آمار واطلاعات مربوط به مصرف مواد و اعتیاد در زنان، مربوط به آخرین سال‌های قبل از انقلاب وقبل از سال ۱۳۵۷ می‌باشد.اطلاعات حاصله نیز دارای نقصانهایی است از جمله آنکه یا فراوانی شیوع مصرف مواد در آن به تفکیک دو جنس ذکر نگردیده و تنها به ذکر این نکته که مصرف مواد در مردان به‌طور معناداری از زنان بیش‌تر بوده اکتفا نموده ، و یا به شیوع مصرف گروهی از مواد از قبیل سیگار، الکل و داروهای روان‌گردان بدون تفکیک پرداخته است . لذا در خصوص اعتیاد زنان آمار دقیقی در دست نمیباشد و لازم است در این خصوص مسئولین مربوطه به آمار تفکیک شده برحسب جنسیت و نوع مصرف بپردازند.

از دیگر مشکلاتی که در مورد اعتیاد زنان موجود است تصور اکثر افراد جامعه و بعضا مسوولین امراست که مواد مخدر و پدیده اعتیاد را عمدتاً پدیده ای مردانه می پندارند .زیرا بر اساس سنتهای اجتماعی ،اعتیاد با نقش ارزشمند همسری و مادری در جامعه ایرانی همخوانی ندارد.این نکته نیز منجر به آن میشود که اعتیاد زنان در سیاستگذاریها و برنامه های اجرایی ،جدی تلقی نشود.

آنچه مسلم است اینست که زنان معتاد بسیار آسیب پذیرتر از مردان معتادند ، چرا که مصرف مواد در زنان اغلب با آسیب های اجتماعی دیگری از جمله فرار از خانه ، روسپیگری و فقر توام است. از سوی دیگر زمانی که یک زن معتاد می شود ، تنها خود، گرفتار پیامدهای فردی و اجتماعی آن نمیگردد، بلکه فرزندان و خانواده را نیز تحت تاثیر قرار داده و ارکان خانواده ،مستعد از هم پاشیدگی میگردد. فرزندان نیز بخصوص دختران خانواده در نتیجه همانند سازی با مادر دچار انحرافات و پیامدهای جبران ناپذیری می شوند. بدین لحاظ مهم ترین عارضه اجتماعی اعتیاد در زنان متلاشی شدن خانواده است.در حالیکه وقتی مرد در خانواده ای معتاد است بطور طبیعی فرزندان و خانواده به شدت تحت تاثیر قرار میگیرند اما به کرات دیده شده زنان با احساس دلسوزی مادری که نسبت به حفظ خانواده دارند فرزندان و خود را از آسیبها مصون نگه داشته و لزوما خانواده متلاشی نمی گردد.

بر اساس آمار جهانی ، اعتیاد در زنان عوارض خطرناک تری نسبت به مردان ایجاد می کند . به عناون مثال فاصله زمانی اولین تجربه مصرف مواد ، تا تزریق مواد در زنان بطور متوسط ۲ سال و در مردان حدود ۸ سال است . به این ترتیب زنان ۶ سال زودتر از مردان به ورطه وابستگی شدید ، کشیده می شوند که طبعا درمان سخت تر و عوارض جسمی_روانی_اجتماعی آن نیز به مراتب بیشتر است.

مرگ در اثر مصرف مواد نیز در زنان و دختران سریعتر رخ می دهد. بخصوص مصرف بیش از حد ، خودکشی و تصادفات ناشی از آثار مصرف مواد مخدر علت اصلی مرگ و میر در زنان معتاد است.

همچنین به دلیل اینکه اعتیاد در زنان زمینه ساز سایر انحرافات است ، استفاده تزریقی از مواد و وجود سرنگهای مشترک ، همچنین رابطه جنسی پرخطر در این زنان خطر ابتلا آنها به ایدز ، هپاتیت و سایر بیماریهای مقاربتی افزایش می دهد . گذشته از طرز نگرش و تفکرات افراد جامعه و تاثیر آن در باور زنان و دختران معتاد در زمینه درمان اعتیاد زنان می توان به موانع دیگری نیز بصورت فهرست وار اشاره نمود:

۱) ارتباط با دوستان و بخصوص همسران معتاد و ممانعت مردان در ترک اعتیاد زنانشان

۲) مسوولیتهای زندگی از جمله مراقبت از فرزندان و وظایف همسری که امکان ترک منزل را جهت درمان اعتیاد با مشکلات فراوان مواجه میسازد.

۳) مسوولیتهای زندگی از جمله مراقبت از فرزندان و وظایف همسری که امکان ترک منزل را جهت درمان اعتیاد با مشکلات فراوان مواجه میسازد.

۴) فقر زنان و هزینه های بالای درمان اعتیاد

۵) عدم تفکیک برنامه های درمانی با توجه به جنسیت و تمرکز درمان بر مردان چراکه اساسا زنان ،نیازمند اقدامات اختصاصی درمانی هستند.

۶) کافی نبودن مراکز مخصوص بازپروری زنان معتاد

لذا رفع موانع ذکر شده ، نیازمند برنامه ریزی های فرهنگی و حمایتی از زنان معتاد است.

با توجه به موارد ذکر شده ، به نظر می رسد نادیده گرفتن و یا توجه اندک به بحث اعتیاد زنان در آینده ای نه چندان دور عواقب ناگواری را بر اجتماع تحمیل می نماید. امروزه در دنیا به اعتیاد زنان توجه خاصی مبذول میگردد.لذا از سوی مسئولان نیز باید به این مساله توجه بیشتری معطوف شود،چرا که از نظر اقدامات پیشگیرانه و درمانی زنان به دلیل ویژگیهای خاصشان نیازمند مداخلات اختصاصی میباشند.