سپهبد فرج ‏الله آق‏اولی

سپهبد فرج ‏الله آق‏اولی، فرزند امان‏ الله خان نصیرخاقان طبیب، در سال ۱۲۶۷ در اصفهان متولد شد. دورهٔ ابتدایی را در مدرسهٔ ادب طی كرد و پس از آن به آموختن زبان انگلیسی روی آورد …

سپهبد فرج ‏الله آق‏اولی، فرزند امان‏ الله خان نصیرخاقان طبیب، در سال ۱۲۶۷ در اصفهان متولد شد. دورهٔ ابتدایی را در مدرسهٔ ادب طی كرد و پس از آن به آموختن زبان انگلیسی روی آورد و به معلمی پرداخت. او برای ادامهٔ تحصیل به مدرسهٔ ژاندارمری رفت و با درجهٔ سلطانی فار‏غ ‏التحصیل شد و به استخدام ژاندارمری خزانه درآمد. این واحد ژاندارمری توسط مستشار مالیه مورگان شوستر ایجاد شده بود و با خروج او از ایران منحل شد. با انحلال این واحد، نیروهای آن در سال ۱۲۹۰ ش به ژاندارمری دولتی پیوستند. آق‏اولی در ژاندارمری به فرماندهی گردان قزوین، گردان تهران و ریاست اجرائیات ژاندارمری منصوب شد و در سال ۱۲۹۹ نیز فرماندهی گردان مستقل مازندران جهت سركوبی خوانین محلی به او واگذار شد. پس از كودتای سوم اسفند ۱۲۹۹، تغییراتی در ساختار ارتش به وجود آمد. لشكرهای پنجگانه تشكیل شد و یاور فرج‏الله خان آق‏اولی در سال ۱۳۰۰ش به ارتش منتقل شد و با درجهٔ نایب سرهنگی به ریاست اركان حربی لشكر غرب ارتقا یافت.

پس از تصویب قانون نظام وظیفهٔ اجباری در سال ۱۳۰۵ش از سوی رضاخان سردار سپه به ریاست این اداره منصوب شد و با توسل به زور و نظامی‏گری به اجرای این طرح موفق شد. در سال ۱۳۰۷ ش از سوی رضاشاه با درجهٔ سرتیپی به حكومت خوزستان منصوب شد این انتصاب، پس از سركوب و دستگیری شیخ خزعل صورت گرفت و انتخاب یك نظامی برای حكومت بر خوزستان در راستای سركوب هر حركتی دیگر و نمایش قدرت بود.

آق‏اولی در بدو ورود خود به خوزستان بر نظامی‏گری حكومت خود تاكید كرد، او به مدت سه سال در این منطقه حاكم بود ولی محبوبیتش در نزد شاه چندان دیر نپایید. و از سوی وی متهم به همكاری با ایلات و عشایر سركش شد. به همین دلیل در سال ۱۳۱۰ با درجهٔ سرتیپی به بازنشستگی اجباری تن در داد. او در همین سال به ریاست ادارهٔ كل آمار و ثبت احوال منصوب شد و تا شهریور ۱۳۲۰ در این پست ابقاء بود. با تبعید رضاخان بار دیگر افسران بازنشسته در ارتش به كار گرفته شدند و آق‏اولی در آذر ماه ۱۳۲۰ به فرماندهی ژاندارمری كل كشور برگزیده و به درجهٔ سرلشكری ارتقا یافت.

در سال ۱۳۲۲ عده‏ای از افسران به جرم همكاری با آلمانها توسط متفقین دستگیر شدند. سرلشكر فرج‏الله آق‏اولی نیز در لیست دستگیرشدگان بود كه به مدت یك سال و نیم در اراك محبوس بود. پس از آزادی، در سال ۱۳۲۴ برای مدتی كوتاه به ریاست دادرسی ارتش منصوب شد و در پی اختلافات سرلشكر رزم‏آرا و سرلشكر حسن ارفع كه هر كدام به نوبت چندی به ریاست ستاد ارتش منصوب می‏شدند او برای این پست انتخاب شد ولی در این پست نیز چندان باقی نماند و بار دیگر رقابت رزم‏آرا و ارفع برای ریاست ستاد ارتش آغاز شد و آق‏اولی مجدداً ریاست دادرسی ارتش را برعهده گرفت.

سرلشكر فرج‏ الله آق‏اولی در خرداد ۱۳۲۴ در دولت قوام به وزارت كشور منصوب شد، ولی به علت برقراری حكومت نظامی از سوی دولت قوام، سپهبد امیراحمدی وزیر جنگ و وزیر كشور سرلشكر آق‏اولی استعفا دادند. ولی در دی ماه همان سال در دولت حكیمی بار دیگر به وزارت كشور منصوب شد و این آخرین پست دولتی مهم او محسوب می‏شد.

سپهبد آق‏اولی از سال ۱۳۲۷ تا ۱۳۵۲ ریاست بانك سپه را برعهده داشت و از دیگر مشاغل وی باید به ریاست انجمن آثار ملی اشاره كرد. او در سال ۱۳۵۳ در تهران درگذشت. از وی نزدیك به ۷۰ برگ سند در مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران موجود است.